افسردگی در دوره پس از زایمان رایج است و میتواند علاوه بر تاثیر بر مادران، منجر به اثرات سوء بر نوزاد و افراد بیشتری در خانواده شود. مشخص نیست که آیا استفاده از داروهای ضد افسردگی برای پیشگیری از افسردگی پس از زایمان موثر است یا نه، و در مورد اثرات جانبی احتمالی بر مادر و نوزاد، مخصوصا در دوران شیردهی، اطلاعات کمی وجود دارد. این مرور کاکرین آخرین بار در سال 2005 منتشر شده است.
ارزیابی اثربخشی داروهای ضد افسردگی برای پیشگیری از افسردگی پس از زایمان، در مقایسه با هر درمان دیگر، دارونما یا مراقبت استاندارد.
ما در پایگاه ثبت کارآزماییهای اختلالات شایع روانی در کاکرین (CCMDCTR (هم در مطالعات و هم در منابع)، CENTRAL (Wiley) ،MEDLINE (OVID) ،Embase (OVID) PsycINFO (OVID) در 13 فوریه 2018 جستوجو کردیم. ما همچنین در13 فوریه 2018 در پورتال کارآزماییهای بالین سازمان جهانی بهداشت (WHO) (ICTRP) و ClinicalTrials.gov برای پیدا کردن مطالعات منتشرنشده یا در حال انجام، جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCT) در مورد کاربرد ضد افسردگیها (بهتنهایی یا در ترکیب با دیگر درمانها) در مقایسه با هر درمان دیگری، دارونما یا مراقبت استاندارد برای پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان در میان زنانی که باردار هستند یا در شش ماه گذشته زایمان کردهاند و در ابتدا افسرده نبودهاند.
ما استاندارهای روششناسی مورد انتظار کاکرین را رعایت کردیم. ما هر جا که امکانپذیر بود، اطلاعات از دسترفته را از محققان درخواست کردیم و به دنبال دادههایی گشتیم که اجازه انجام تجزیهوتحلیل را به قصد درمان (intention-to-treat) میدادند.
2 کارآزمایی که کلا 81 شرکتکننده را در برمیگرفت، معیارهای ورود را برای این مرور داشتند. همه شرکتکنندگان در هر دو مطالعه سابقه افسردگی بعد از زایمان را داشته و در نقطه شروع مطالعه (baseline) داروی ضد افسردگی مصرف نمیکردند. هر دو آزمایش توسط یک گروه تحقیقاتی انجام شده بود. خطر سوگیری برای هر دو مطالعه در بسیاری از زمینهها، کم یا نامشخص بود. به دلیل کم بودن تعداد مطالعات ما قادر به انجام متاآنالیز نبودیم.
یک مطالعه نورتریپتیلین (nortriptyline) را با دارونما مقایسه کرده بود و شواهدی مبنی بر اینکه نورتریپتیلین در پیشگیری از افسردگی پس از زایمان موثر باشد، نیافتند. در این مطالعه 23% (6/26) از خانمهایی که نورتریپتیلین مصرف کرده بودند و 24% (6/25) از زنانی که دارونما مصرف کرده بودند، دچار افسردگی پس از زایمان طی 17 هفته اول پس از زایمان شدند (نسبت خطر (RR): 0.96؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.36 تا 2.59؛ کیفیت شواهد بسیار پائین).
یک زن که از نورتریپتلین استفاده کرده بود دچار مانیا شد و از دیگر عوارض جانبی، یبوست بود که در میان خانمهایی که نورترپتیلین مصرف کرده بودند، رایجتر از مصرف دارونما بود. در مطالعه دوم سرترالین (sertraline) با دارونما مقایسه شده بود. در این مطالعه 7% (1/14) از زنان که سرترالین مصرف میکردند، در مقایسه با 50% (4/8) خانمها که دارونما دریافت میکردند، دچار افسردگی پس از زایمان در 17 هفته اول پس از زایمان شده بودند. مشخص نیست که آیا سرترالین خطر افسردگی پس از زایمان را کاهش میدهد یا خیر (RR: 0.14؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.02 تا 1.07؛ کیفیت شواهد بسیار پائین). یک خانم که از سرترالین استفاده کرده بود دچار اپیزودی از هیپومانیا شد. دو عارضه جانبی سرگیجه و خوابآلودگی در میان خانمهایی که سرترالین مصرف کرده بودند در مقایسه با آنها که دارونما استفاده کرده بودند شایعتر بود.
نتیجهگیری به علت کمبودن تعداد مطالعات، حجم نمونههای کوچک و نتایج ناقص دادهها به دلیل حذف از مطالعه که ممکن است منجر به ایجاد سوگیری در نتایج شود، محدود بود. ما اطمینان شواهد را بر اساس سیستم GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) بسیار کم برآورد کردیم. هیچ اطلاعاتی در مورد نتایج ثانویه از جمله رشد کودک، رابطه مادر و نوزاد، تغذیه با شیر مادر، عملکرد روزانه مادر، روابط خانوادگی یا رضایت مادران وجود نداشت.
با توجه به محدودیتهای موجود در شواهد کنونی، مانند قدرت پائین آماری در مطالعات واردشده، این امکان وجود ندارد که نتیجهگیری روشنی در مورد اثربخشی داروهای ضدافسردگی برای پیشگیری از افسردگی پس از زایمان ارایه شود. جای تعجب است که هیچ کارآزمایی جدید واجد شرایطی طی مدت زمان بیش از یک دهه از آخرین نسخه منتشر شده این بازبینی، کامل نشده است. لازم است کارآزماییهای وسیعتری که شامل مقایسه داروهای ضد افسردگی با سایر درمانهای پیشگیرانه (مثلا مداخلات روانشناختی) میشود، صورت گیرد و اثرات جانبی بر جنین یا نوزاد بررسی شود. بررسیهای آینده در این زمینه ممکن است از گسترش تمرکز خود برای بررسی اثربخشی داروهای ضد افسردگی برای پیشگیری از افسردگی پس از زایمان (بهعنوان مثال قبل و بعد از تولد) سود ببرند که میتواند شامل مطالعاتی باشد که میتواند قطع داروهای ضد افسردگی را با ادامه آنها برای پیشگیری از عود افسردگی در دوران بارداری و دوره پس از تولد مقایسه کند.