بسیاری از مبتلایان به اسکیزوفرنی در درمان با داروهای آنتیسایکوتیکشان به نتیجه رضایتبخش و مطلوب نمیرسند. گاهی در این شرایط یک آنتیسایکوتیک دوم در ترکیب با داروی اول تجویز میشود.
برای بررسی اینکه آیا:
1. درمان با ترکیب چند آنتیسایکوتیک برای اسکیزوفرنی موثر است؛ و
2. درمان با ترکیب چند آنتیسایکوتیک برای چنین بیمارانی بیخطر است.
ما در پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه اسکیزوفرنی کاکرین که بر اساس جستوجوهای منظم در MEDLINE ،CINAHL ،PubMed ،Embase ،BIOSS ،AMED ،PsychINFO و پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی است، جستوجو کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان، تاریخ، نوع مقاله یا وضع انتشار، برای ثبت دادههای واردشده به مرور وجود نداشت. ما در ماه سپتامبر 2010، آگوست 2012 و ژانویه 2016 جستوجو کردیم. ما در فهرست منابع کارآزماییهای واردشده به دنبال کارآزماییهای اضافی بودیم.
ما همه کارآزماییهای تصادفیسازی شده و نیمهتصادفی کنترلشده (RCT) را وارد این مرور کردیم که مصرف ترکیب چند آنتیسایکوتیک را با درمان تکدارویی برای درمان اسکیزوفرنی و اختلالات سایکوتیک شبیه آن مقایسه کرده بودند.
ما دادهها را بهطور جداگانه از مطالعات وارد شده استخراج کردیم. ما برای تحلیل دادههای دوحالتی نسبت خطر (RR) و 95% فاصله اطمینان (CI) آن را به کار بردیم. برای دادههای پیوسته، میانگین تفاوت (MD) و فواصل اطمینان آنها را برآورد کردیم. برای متاآنالیز ما از مدل اثر تصادفی random-effects model استفاده کردیم. ما با استفاده از GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) یک جدول «خلاصه یافتهها» تهیه و خطر سوگیری را برای مطالعات واردشده سنجیدیم.
شصتودو مطالعه به این مرور وارد شدند که در 31 مطالعه، درمان تکدارویی با کلوزاپین (clozapine) با ترکیب کلوزاپین با داروهای دیگر مقایسه شده بود. ما خطر سوگیری را در مطالعات وارد شده متوسط تا بالا درنظرگرفتیم. اکثر کارآزماییها، تخصیص پنهانی، روش تصادفیسازی و کورسازی (blinding) مبهمی داشتند و از گزارش انتخابی مبرا نبودند.
شواهد محدودی وجود دارد که درمان ترکیبی ممکن است در کاهش خطر عدم پاسخ به درمان، بهتر از درمان تک دارویی باشد (RR: 0.73؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.64 تا 0.83؛ 2398 شرکتکننده؛ 29 مطالعه؛ کیفیت شواهد بسیار پائین)، تحلیل زیرگروهها نشان میدهد که نتایج مثبت بهخاطر مطالعه با کلوزاپین در هردوگروه تک دارویی و درمان ترکیبی (RR: 0.66؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.53 تا 0.83؛ 1127 شرکتکننده؛ 17 مطالعه) و تیپیکال در در دو گروه (RR: 0.64؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.49 تا 0.84؛ 597 شرکتکننده؛ 5 مطالعه) است. زیرگروه تحت درمان با آنتیسایکوتیکهای آتیپیک در هر دو گروه تفاوت معنیداری را بین دو مداخله نشان نداند (RR: 0.95؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.83 تا 1.09؛ 674 شرکتکننده؛ 7مطالعه). سه مطالعه دادههای مربوط به عود را ارائه دادند، اطلاعات جمعشده نشاندهنده ناهمگونی شدید (I2 = ٪82) بود و بنابراین نتایج قابل جمعبندی نبودند. دو مطالعه تفاوتی را بین مداخلات نشان نداد و یک مطالعه نشان داد که ترکیب آنتیسایکوتیکها ممکن است خطر عود را کاهش دهند. ترکیبی از آنتیسایکوتیکها در مقایسه با درمان تکدارویی در کاهش تعدادی از شرکتکنندگان که در اوایل کار درمان را قطع میکنند بهتر یا بدتر عمل نمیکند (RR: 0.90؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.76 تا 1.07؛ 3137 شرکتکننده؛ 43 مطالعه؛ کیفیت شواهد پائین). تفاوتی در میزان بستری در بیمارستان، میان گروههای درمانی، یافت نشد (RR: 0.96؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.36 تا 2.55؛ 202 شرکتکننده؛ 3 مطالعه؛ کیفیت شواهد بسیار پائین). ما شواهدی برای تفاوت بین گروههای درمانی در عوارض جانبی مهم و کسانی که نیاز به قطع دارو دارند پیدانکردیم (RR: 0.05؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.65 تا 1.69؛ 2398 شرکتکننده؛ 30 مطالعه؛ کیفیت شواهد بسیار پائین). در مورد تغییرات مهم بالینی در کیفیت زندگی شواهدی وجود ندارد، و فقط چهار مطالعه میانگین نمره پایانی یا تغییر دادههای مربوط به این نتیجه را در سه مقیاس مختلف نشان میدادند، که هیچکدام از آنها تفاوتی را بین گروههای درمان نشان نمیدادند.
در حال حاضر اکثر شواهد در مورد استفاده از ترکیبات آنتیسایکوتیک، از کارآزماییهای کوتاهمدت، با محدودیت ارزیابی اثربخشی درازمدت و بیخطر بودن، حاصل میشود. ما شواهدی با کیفیت بسیار پائین پیدا کردیم که ترکیب آنتیسایکوتیکها ممکن است پاسخ بالینی را بهبود بخشند. ما همچنین شواهدی با کیفیت بسیار پائین پیدا کردیم که ترکیب آنتیسایکوتیکها ممکن است تفاوتی را در پیشگیری از خروج از مطالعه، پیشگیری از عود یا ایجاد عوارض جانبی نسبت به درمان تکدارویی ایجاد نکنند.