پیشینه
ترومبوفلبیت سطحی (superficial thrombophlebitis; ST) یک پروسه التهابی نسبتا شایع است که همراه با لخته شدن خون (ترومبوز) بوده و بر عروق سطحی (رگهایی که نزدیک به سطح بدن قرار دارند) تاثیر میگذارد. علائم و نشانهها شامل درد موضعی، خارش، حساسیت، قرمزی پوست، و سخت شدن بافت اطراف است. شواهدی وجود دارد که نشان دهنده ارتباط بین ST و ترومبوآمبولی وریدی (venous thromboembolism; VTE، حالتی که در آن لختههای خون (در اغلب موارد) در رگهای عمقی پا تشکیل شده و میتوانند در داخل گردش خون حرکت کنند و در ریهها جای بگیرند) است. درمان با هدف تسکین نشانههای موضعی و پیشگیری از گسترش لخته به داخل رگهای عمقی، عود ST، یا پیشرفت به سوی بیماریهای جدیتر ناشی از VTE انجام میشود. این سومین بهروزرسانی از یک مرور است که نخستینبار در سال 2007 منتشر شد. شواهد موجود تا مارچ 2017 بهروز است.
ویژگیهای مطالعه و نتایج کلیدی
این بهروزرسانی شامل 33 کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده (کارآزماییهای بالینی که افراد بهطور تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمان اختصاص داده شدند) شامل 7296 شرکتکننده بود. درمانها شامل ریواروکسابان (دارویی که مهار کننده مستقیم خوراکی فاکتور X فعال شده نامیده میشود)، تزریق داروها زیر پوست برای پیشگیری از لخته شدن خون (مانند فونداپارینوکس، هپارین با وزن مولکولی پائین، یا هپارین تجزیه نشده)، جورابهای فشاری الاستیکی، داروهای غیر‐استروئیدی ضد‐التهابی (NSAID؛ داروی ضد‐درد)، درمان موضعی (داروهای تجویز شده روی پوست) و جراحی، بود.
یک مطالعه بزرگ، با حدود نیمی از شرکتکنندگان مشمول در این مرور، نشان داد که درمان با فونداپارینوکس در مقایسه با دارونما (placebo) به مدت 45 روز با کاهش قابل توجه در VTE علامتدار (نشانهها وجود VTE را نشان میدهند)، گسترش ST (زمانی که لخته به جایی دورتر از پا حرکت میکند)، و عود ST (زمانی که لخته برمیگردد) همراه بود. بروز خونریزی عمده در هر دو گروه نادر بود. در یک مطالعه در افراد مبتلا به ST که در معرض خطر بالای عود حوادث ترومبوآمبولی قرار دارند، فونداپارینوکس با کاهش غیر‐معنیدار VTE علامتدار در مقایسه با ریواروکسابان همراه بود. در هر دو گروه، بروز خونریزی عمده گزارش نشد. هم هپارین با وزن مولکولی پائین و هم NSAIDها موجب کاهش وقوع گسترش یا عود ST شده و هیچ تاثیری بر VTE علامتدار یا خونریزی عمده نداشتند. درمان موضعی، نشانههای موضعی را تسکین داد، اما کارآزماییها در مورد پیشرفت VTE گزارشی را ارائه ندادند. درمان جراحی و پوشیدن جورابهای الاستیکی با نرخ پائینتر VTE و پیشرفت ST در مقایسه با جورابهای الاستیکی بهتنهایی همراه بود.
کیفیت شواهد
بهطور کلی، به دلیل طراحی ضعیف مطالعه، عدم‐دقت نتایج، عدم وجود یک گروه دارونما (غیر‐درمانی) و فقط یک مطالعه برای اغلب مقایسهها، سطح کیفیت شواهد برای اغلب درمانها بسیار پائین بود. سطح کیفیت شواهد برای مقایسهها در دو کارآزمایی کنترل شده با دارونما پائین تا متوسط بود.
برای نتیجهگیری، بهنظر میرسد فونداپارینوکس درمان مناسب برای اغلب افراد مبتلا به ST باشد. دوز مطلوب و طول مدت درمان در افرادی که در معرض خطر بالا قرار داشته و همچنین افرادی که در معرض خطر پائین برای عود وقایع ترومبوتیک هستند، باید مشخص شود. تحقیقات بیشتر برای ارزیابی نقش ریواروکسابان و سایر داروهای مشابه، یا ترومبین، هپارین یا وزن مولکولی یا NSAIDها و برای نشان دادن اثربخشی، در صورت وجود، درمان موضعی یا جراحی، از نظر VTE، مورد نیاز است.