عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی (LRTI) در کودکان خردسال، سالانه مسئول 1.4 میلیون مرگ در سراسر جهان هستند. آنتیبیوتیکها میتوانند در پیشگیری از عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی در کودکان پرخطر مفید باشند و همچنین میتوانند مانع غیبت از مدرسه و روزهای کاری از دست رفته در کودکان یا مراقبانشان شود. در حالی که کاهش اثربخشی آنتیبیوتیک پروفیلاکسی برای عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی در طول زمان به خوبی اثبات شده، هیچ بررسیای که استفاده از آنتیبیوتیک پروفیلاکسی را در پیشگیری از LRTI در کودکان پرخطر سنین 12 سال و پایینتر توصیف کند، وجود ندارد.
ارزیابی اثربخشی و ایمنی آنتیبیوتیک پروفیلاکسی در پیشگیری از عفونتهای باکتریایی دستگاه تنفسی تحتانی در کودکان پرخطر سنین 12 سال و پایینتر.
پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL؛ Cochrane Central Register of Controlled Trials) (شماره 1، 2015) و پایگاه اطلاعاتی چکیدههای مطالعات مروری اثرات (DARE؛ Database of Abstracts of Reviews of Effects) و MEDLINE و نیز (MEDLINE In-Process (OvidSP (از 1946 تا 13 فوریه 2015)، (EMBASE (vidSP (از 1974 تا 12 فوریه 2015)، Science Citation Index Expanded (از 1945 تا 13 فوریه 2015)، Conference Proceedings Citation Index-Science (در Web of Science Core Collection) (از 1990 تا 13 فوریه 2015) را جستوجو کردیم. مطالعات در حال انجام در ClinicalTrials.gov و ICTRP سازمان جهانی بهداشت را نیز جستوجو کردیم. فهرست کتب که از متون کامل مطالعات مربوطه گرفته شدهاند، نیز به صورت دستی جستوجو شدند.
کارآزماییهای کنترل شدهای را وارد مطالعه کردیم که آنتیبیوتیکهای خوراکی یا داخل وریدی را با دارونما یا عدم درمان در پیشگیری از عفونت در کودکان پرخطر سنین 12 ساله و پایینتر مقایسه میکرد. ما از ترکیبی از دستورالعملهای مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC)، خدمات ملی سلامت (NHS)، آکادمی اطفال آمریکا (AAP) و موسسه ملی تعالی بهداشت و مراقبت (NICE)، برای تعریف شرایط پرخطر عوارض استفاده کردیم. پیامدهای اولیه ما بروز عفونتهای باکتریایی دستگاه تنفسی تحتانی بود. پیامدهای ثانویه شامل اقدامات بالینی، پذیرش بیمارستان ، مرگومیر، رشد، استفاده از آنتیبیوتیکهای ثانویه، غیبت از مدرسه و سرکار نرفتن والدین، کیفیت زندگی و عوارض جانبی بود.
دادهها را با استفاده از صفحه استخراج دادههای شخصیسازی شده بدست آوردیم. خطر سوگیری (bias) مطالعات مناسب را با استفاده از معیار خطر سوگیری کاکرین ارزیابی و از معیار درجهبندی یا GRADE استفاده کردیم تا کیفیت شواهد را بسنجیم. ما از مدل اثرات تصادفی برای متاآنالیز (meta-analysis) استفاده کردیم. ما در جایی که نمیتوانستیم نتایج را از نظر آماری ترکیب کنیم، آنها را به صورت توصیفی بیان کردیم.
مطالعه ما شامل 10 کارآزمایی از کودکان پرخطر بود که از آنتیبیوتیکها (آزیترومایسین، سیپروفلاکسین، کوتریموکسازل، ایزونیازید ، پنیسیلین V خوراکی یا ونکومایسین) برای پیشگیری از عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی(LRTI) استفاده میکردند. 3 کارآزمایی کودکان مبتلا به ایدز (تعداد = 1345)، 4 کارآزمایی سیستسک فیبروزیس (تعداد = 429) و یک کارآزمایی بیماری سیکل سل (تعداد = 219)، سرطان (تعداد = 160) و نوزادان با وزن پائین هنگام تولد را با اختلالات تنفسی زمینهای (تعداد = 40) شامل میشدند. محدوده زمانی مطالعه از 7 روز تا 3 سال بود. کیفیت شواهد مطالعات مربوط به کودکان مبتلا به عفونت HIV، سیستیک فیبروزیس یا سرطان متوسط گزارش شد. به دلیل وجود دادههای ناکافی، ما نتوانستیم کیفیت شواهد را برای دو مطالعه رتبهبندی کنیم: یکی در کودکان با بیماری سیکل سل (خطر پائین سوگیری) و دیگری در نوزادان با وزن پایین هنگام تولد دارای اختلالات تنفسی زمینهای (خطر بالای سوگیری).
در کودکان مبتلا به HIV که ایزونیازید پروفیلاکسی مداوم دریافت میکردند، تفاوت قابلملاحظهای در بروز سل ریوی وجود نداشت (خطر نسبی (RR): 0.64؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.32 تا 1.29؛ 47% = I2 آماره؛ 0.21 = P) اثر قابلملاحظهای روی مرگومیر با کوتریماکسازول یا ایزونیازید پروفیلاکسی وجود نداشت (RR: 0.82؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.46 تا 1.46؛ I2 = 76% آماره؛ 0.58 = P) هرچند تجزیه و تحلیل یک مطالعه که از کوتریماکسازول استفاده میکرد، کاهش معنیداری را در مرگومیر نشان داد (RR: 0.67؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.53 تا 0.85؛ 0.001 = P). کاهش قابلملاحظهای در میزان پذیرش بیمارستان به ازای هر سال پیگیری کودک با کوتریماکسازول پروفیلاکسی در یک مطالعه وجود داشت (0.01 = P). افزایش عوارض جانبی به دلیل آنتیبیوتیک پروفیلاکسی دیده شد (RR: 1.10؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.75 تا 1.64؛ I2 = 22% آماره؛ 0.28 = P)؛ با این حال گزارشهای اندکی از مقاومت به آنتیبیوتیک وجود دارد: یک مطالعه که این موضوع را ارزیابی کرد، هیچگونه افزایشی را نشان نداد.
در دو مطالعه از کودکان مبتلا به فیبروز سیستیک که سیپروفلاکساسین پروفیلاکسی دریافت میکردند، تفاوت قابل ملاحظهای در عفونت سودوموناس وجود نداشت (RR: 0.76؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.44 تا 1.31؛ I2 = 0% آماره؛ 0.33 = P). در دو مطالعه که مزایای آزیترومایسین پروفیلاکسی را ارزیابی میکرد، کاهش قابلتوجهی در میزان وقوع بدترشدن ریوی وجود داشت (RR: 0.60؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.48 تا 0.76؛ I2 = 0% آماره؛ 0.0001 > P). اثر آنتیبیوتیک پروفیلاکسی روی رشد کودکان مبتلا به فیبروز سیستیک در بین مطالعات ناسازگار بود. براساس نتایج دو مطالعهای که این پیامدها را گزارش میدادند، سویههای پاتوژنیک نوپدید آزیترومایسین یا سیپروفلاکسیس با افزایش خطر همراه بودند. تفاوت قابلملاحظهای در کیفیت زندگی گزارش نشد (یک مطالعه). در 3 مطالعه، افزایش قابلملاحظهای در وقوع عوارض جانبی با رژیم پروفیلاکسی آزیترومایسین (دو مطالعه) یا سیپروفلاکساسین (یک مطالعه) وجود نداشت. شواهدی در رابطه با افزایش مقاومت آنتیبیوتیکی در دو مطالعه وجود دیده نشد.
در یک مطالعه از کودکان مبتلا به بیماری سیکل سل که پروفیلاکسی با پنیسیلین وی دریافت کرده بودند، نسبت کمتری از آنها مبتلا به سپتیسمی پنوموکوکی شدند (0.0025 = P).
در مطالعهای از کودکان مبتلا به سرطان، کاهش قابلتوجهی در پنومونی کارینی با پروفیلاکسی تریمتوپریم سولفامتوکسازول دیده شد (RR: 0.03؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.00 تا 0.47؛ 0.01 > P). افزایش قابلتوجهی در بروز عوارض جانبی با پروفیلاکسی آنتی بیوتیک وجود دارد.
شواهد بینتیجهای وجود دارند که پروفیلاکسی آنتیبیوتیکی در گروههای خاص از کودکان در معرض خطر بالا میتواند پنومونی، بدتر شدن شرایط، پذیرش بیمارستان و مرگ ومیر را در شرایط معین کاهش دهد. علیرغم وجود محدودیتهایی در شواهد، کارآزماییهای بالینی بیشتری برای ارزیابی اثربخشی آنتیبیوتیک ها در پیشگیری از LRT در کودکان در معرض خطر بالا باید انجام شود. به خصوص کارآزماییهای بالینی ارزیابی کننده اثربخشی آنتیبیوتیکها در پیشگیری از LRT در بیماری قلبی مادرزادی، بیماری متابولیک، اختلالات اندوکرین و کلیوی، بیماری عصبی یا پرهماچور بودن باید در اولویت قرار گیرند.