شواهد بسیاری وجود دارد درباره اینکه مادران و شیرخوارانی که از شیر مادر استفاده نمیکنند؛ در معرض خطرات مهم سلامت قرار دارند. در سال 2003، سازمان جهانی بهداشت توصیه کرد که شیرخواران باید تا سن شش ماهگی منحصرا از شیر مادر استفاده کنند و بعد از آن شیر مادر باید بخش مهمی از رژیم غذایی شیرخوار را تا دو سالگی تشکیل دهد. اما در حال حاضر میزان استفاده از شیر مادر در بسیاری از کشورها بازتابی از این توصیه نیست.
توصیف صورتهای گوناگون حمایت از شیر مادر که در مطالعات تصادفی ارزیابی شدهاند و همچنین ارزیابی زمان این مداخلات و موقعیتهایی که در آنها این مداخلات استفاده شدهاند.
ارزیابی اثربخشی ارائه روشهای متفاوت از مداخلات حمایتی مشابه (مثلاً روش حمایتی ارائه شده، فعالانه است یا انفعالی و اینکه چهرهبهچهره است یا تلفنی) و همچنین ارزیابی اینکه کدام یک از این مداخلات موثرترند: مداخلاتی که هم قبل از تولد و هم بعد از تولد انجام شدهاند یا مداخلاتی که صرفا بعد از تولد انجام شدهاند؛
ارزیابی اثربخشی مراقبین (care providers) مختلف و(جایی که اطلاعات دردسترس است) آموزش آنها؛
بررسی اثر متقابل (interaction) میزان زمینهای استفاده از شیر مادر (یعنی تعداد زنانی که در آن ناحیه از شیر مادر برای شیردهی استفاده میکنند) و اثربخشی حمایتهای ارائه شده.
ما مرکز ثبت کارآزماییهای مربوط به گروه بارداری و زایمان در کاکرین (تا 29 فوریه 2016) و همچنین فهرست منابع مطالعات بازیابیشده را جستوجو کردیم.
معیار انتخاب ما کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی و کنترلشده (RCT) و شبه RCT بود که در آنها حمایتهای اضافی برای مادران سالم شیرده که بچههای ترم (رسیده) سالم دارند با مراقبتهای معمول مقایسه شده بود.
دو نویسنده این مطالعه مروری مستقل از یکدیگر کارآزماییها را از نظر خطر سوگیری (bias) و شایستگی ورود برای این مرور ارزیابی کردند. آنها دادهها را استخراج کرده و صحت و درستی آنها را کنترل کردند. کیفیت شواهد با استفاده از رویکرد GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) ارزیابی شد.
این مرور بهروزشده شامل 100 کارآزمایی با بیش از 83246 زوج مادر-شیرخوار بود که دادههای 73 مطالعه قابلیت بررسی داشت (58 کارآزمایی تصادفی منفرد و 15 کارآزمایی تصادفی خوشهای). خطر کلی سوگیری (bias) کارآزماییهای مندرج در این مرور، مخلوط بود. از 31 مطالعه جدیدی که در این بهروزرسانی وارد شدند، دادههای 21 مطالعه برای یک یا چند پیامد اولیه مناسب بود. تعداد کلی جفت مادر-شیرخوار در 73 مطالعهای که دادههای لازم رابرای این مرور فراهم کرده بودند، 74656 زوج بود (این تعداد در نسخه قبلی این مرور، 56451 زوج بود). این 73 مطالعه در 29 کشور انجام شده بود. نتایج تحلیلها تایید میکند که تمام اشکال مختلف حمایت اضافی از شیر مادر، کاهش توقف استفاده از هر نوع شیردهی مادر (any breastfeeding) شامل تغذیه انحصاری با شیر مادر و تغدیه نسبی را با شیر مادر نشان میدهد (میانگین خطر نسبی (RR) برای توقف هر نوع استفاده از شیر مادر قبل از 6 ماهگی: 0.91؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.88 تا 0.95؛ کیفیت شواهد متوسط؛ 51 مطالعه و برای توقف شیر مادر قبل از 4 تا 6 هفتگی: میانگین RR: 0.87؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.80 تا 0.95 ؛ کیفیت شواهد متوسط؛ 33 مطالعه). همچنین تمام اشکال مختلف حمایت اضافی از شیرمادر نشاندهنده کاهش توقف تغذیه انحصاری با شیر مادر در 6 ماهگی (میانگین RR: 0.88؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.85 تا 0.92 ؛ کیفیت شواهد متوسط؛ 46 مطالعه) و در 4 تا 6 هفتگی (میانگین RR: 0.79؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.71 تا 0.89؛ کیفیت شواهد متوسط؛ 32 مطالعه) بود. ما درجه شواهد را بهدلیل ناهمگونی بالا متوسط ارزیابی کردیم.
ما یک ناهمگونی اساسی با تحلیل زیرگروه برای این موارد (Covariates) مشاهده کردیم: کسی که مراقبت را انجام میدهد، نوع حمایت، زمان حمایت، میزان زمینهای استفادهکنندگان از شیر مادر و تعداد تماسهای بعد از تولد. این موارد قادر نبودند ناهمگونی کلی را توضیح دهند. آزمونهای تعامل (interaction tests) برای برخی از تحلیلها معنادار بودند، با این حال توصیه ما این است که به دلیل ناهمگونی، نتایج با احتیاط تفسیر شوند. حمایتهای اضافی به وسیله مراقبین حرفهای سلامت و افراد غیرحرفهای (lay) تاثیر مثبتی بر پیامدهای شیردادن با شیر مادر دارد. چندین عامل ممکن است باعث بهبود نتایج برای زنانی شود که انحصارا از شیر مادر برای تغذیه نوزاد استفاده میکنند. این عوامل عبارتند از: مداخلاتی که بهصورت چهرهبهچهره انجام میشود، میزان بالای استفادهکنندگان از شیر مادر (میزان زمینهای بالا)، حمایت افراد غیرحرفهای و یک برنامه مشخص چهار تا هشت تماس. با این حال به دلیل اینکه ناهمگونی درونگروهی برای همه این تحلیلها بالا بود، ما توصیه کردیم که هرنوع نتیجهگیری بر اساس نتایج زیرگروه با احتیاط باشد. ما هیچ شاهدی را برای تفاوت زیرگروه برای پیامدهای هر نوع استفاده از شیر مادر نیافتیم.
وقتی برای زنان حمایتهای لازم برای استفاده از شیر مادر ارائه میشود، مدت و استفاده انحصاری از شیر مادر افزایش مییابد. خصوصیات حمایت موثر شامل این موارد است: حمایتهایی که بهصورت استاندارد توسط پرسنل آموزشدیده هنگام مراقبتهای قبل از تولد و بعد از تولد ارائه میشود، حمایتهایی که شامل برنامه ویزیت مداوم هستند به نحوی که زنان میتوانند پیشبینی کنند چه وقت این نوع حمایتها در دسترس هستند، حمایتهایی که براساس یک موقعیت و مکان مشخص طراحی شدهاند و نیاز آن جمعیت ست. احتمالا حمایت از شیر مادر در موقعیتها و مکانهایی که میزان استفادهکنندگان از شیرمادر بالا است، موثرتر هستند. حمایت از شیر مادر یا توسط مراقبین حرفهای سلامت انجام میشود یا توسط همکاران غیر حرفهای یا ترکیبی از هر دو گروه. راهکارهایی که عمدتا بر حمایت چهرهبهچهره متکی هستند در زنانی که انحصارا از تغذیه با شیر مادر استفاده میکنند احتمال موفقیت بیشتری دارند.