اسکیزوفرنی (Schizophrenia) و اختلالات مرتبط با آن از قبیل اختلال اسکیزوفرنیفرم (schizophreniform) و اسکیزوافکتیو (schizoaffective)، بیماریهای روانی جدی هستند که با اختلالات عمیق در تفکر و گفتار، فرایندهای عاطفی، رفتار و احساس به خود تشخیص داده میشوند. کلوزاپین (Clozapine) در درمان اسکیزوفرنی و اختلالات مرتبط با آن مفید است، بهویژه هنگامی که داروهای آنتیسایکوتیک دیگر با شکست مواجه شدهاند. این دارو علائم مثبت (مانند خیالات و توهمات) و علائم منفی (مانند انصراف و ضعف در سخن گفتن) را بهبود میبخشد. با این حال، مشخص نیست که چه دوزی از کلوزاپین موثرتر و دارای کمترین عوارض جانبی است.
مقایسه اثربخشی و تحملپذیری کلوزاپین در دوزهای مختلف و شناسایی دوز مطلوب کلوزاپین در درمان اختلالات اسکیزوفرنی، اختلالات اسکیزوفرنیفرم و اسکیزوافکتیو.
ما ثبت کارآزماییهای مطالعهمحور گروه اسکیزوفرنی در کاکرین را جستوجو کردیم (آگوست 2011 و 8 دسامبر 2016).
تمام کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCT) مرتبط، صرفنظر از وضعیت کورسازی یا زبان، که اثرات کلوزاپین را در دوزهای مختلف در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلالات مرتبط با آن که با هر معیاری تشخیص داده شدند، مقایسه کردند.
ما بهطور مستقل استنادهای جستوجوها را بررسی، خلاصه مقالات مربوطه را شناسایی کرده، مقالات کامل خلاصه مقالات مربوطه را به دست آوردیم و کارآزماییها را تحت عنوان انتخابشده یا حذفشده طبقهبندی کردیم. ما کارآزماییهایی را انتخاب کردیم که معیارهای ورود ما را داشتند و دادههای قابل استفادهای را گزارش کردند. برای دادههای دوتایی، ما خطر نسبی (RR) و 95% فاصله اطمینان (CI) را بر اساس قصد درمان بر مبنای یک مدل اثرات تصادفی محاسبه کردیم. برای دادههای پیوسته، میانگین تفاوتها (MD) را باز هم بر اساس یک مدل اثرات تصادفی محاسبه کردیم. ما خطر سوگیری (Bias) را برای مطالعات انتخاب شده ارزیابی کردیم و جداول «خلاصهای از یافتهها» را با استفاده از سیستم GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) ایجاد کردیم.
ما 5 مطالعه را که میتوانستند انتخاب شوند شناسایی کردیم. هر کدام اثرات کلوزاپین را در دوز خیلی کم (تا 149 میلیگرم در روز)، دوز کم (150 میلیگرم در روز تا 300 میلیگرم در روز) و دوز استاندارد (301 میلیگرم در روز تا 600 میلیگرم در روز) مقایسه کردند. چهار مورد از پنج مطالعه دارای تعداد شرکتکنندگان کمی بودند. ما همه شواهد گزارش شده را برای پیامدهای اصلی مطلوب به صورت کیفیت پائین یا بسیار پائین درجهبندی کردیم. برای پیامد اصلی وضعیت کلی، استفاده از خدمات یا کیفیت زندگی دادهای موجود نیست.
دوز بسیار کم در مقایسه با دوز کم
ما هیچ مدرکی مبنی بر تأثیر دوزهای کم و بسیار کم کلوزاپین بر وضعیت ذهنی بر اساس متوسط نمره پایانی مقیاس ارزیابی روانپزشکی مختصر-مرتبط (BPRS-A ؛Brief Psychiatric Rating Scale-Anchored) (1 RCT؛ n = 31؛ MD: 3.55؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 4.50 - تا 11.60؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). در یک مطالعه، تفاوتی بین گروهها از نظر شاخص توده بدنی (BMI) در کوتاهمدت وجود نداشت (1 RCT؛ n = 59؛ MD: 0.10 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.95 - تا 0.75؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
دوز بسیار کم در مقایسه با دوز استاندار
ما هیچ مدرکی مبنی بر تأثیر دوزهای بسیار کم و دوز استاندارد کلوزاپین بر وضعیت ذهنی براساس میانگین نمره نقطه پایانی BPRS-A نیافتیم (1 RCT؛ n = 31؛ MD: 6.67؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.09 - تا 15.43؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). در یک مطالعه، در کوتاهمدت، تفاوتی بین گروهها از نظر BMI در کوتاهمدت وجود نداشت (1 RCT؛ n = 58؛ MD: 0.1؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.76 - تا 0.96؛ شواهد با کیفیت پائین).
دوز کم در مقایسه با دوز استاندارد
ما هیچ مدرکی مبنی بر تأثیر دوزهای کم و دوز استاندارد کلوزاپین بر وضعیت ذهنی مهم از لحاظ بهبود کلی بالینی ارزیابیشده به صورت بالینی (2 RCT؛ n = 141؛ RR: 0.76؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.36 تا 1.61؛ شواهد با کیفیت متوسط) و پاسخ بالینی مهم به صورت تغییر به میزان بیش از 30% در نمره BPRS (1 RCT؛ n = 176؛ RR: 0.93؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.78 تا 1.10؛ شواهد با کیفیت متوسط) نیافتیم. در یک مطالعه، تفاوتی بین گروهها از نظر BMI در کوتاهمدت وجود نداشت (1 RCT؛ n = 57؛ MD: 0.20؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.84 - تا 1.24؛ شواهد با کیفیت پائین).
ما شواهدی را از تاثیر برای سایر پیامدهای عوارض جانبی یافتیم؛ با این حال، دوباره دادهها محدود بودند.
دوز بسیار پائین در مقایسه با دوز کم
شواهد محدودی وجود دارد که نشان میدهد تری گلیسیرید سرم در دوز کم کلوزاپین در مقایسه با دوز بسیار کم در کوتاهمدت (1 RCT؛ n = 59؛ MD: 1.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.51 تا 1.49) پائینتر بود.
دوز کم در مقایسه با دوز استاندارد
افزایش وزن در مقادیر بسیار پایین نسبت به دوز استاندارد (1 RCT؛ n = 27؛ MD: 2.70 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 5.38 - تا 0.02 - ) پائین بود. سطح گلوکز یک ساعت پس از غذا نیز در دوز بسیار کم پائینتر بود (1 RCT؛ n = 58؛ MD: 1.60 - ؛ 95% 95% فاصله اطمینان (CI): 2.90 - تا 0.30 - ). سطوح کلی کلسترول در دوز بسیار کم در مقایسه با دوز استاندارد بالاتر بود (1 RCT؛ n = 58؛ MD: 1.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.20 تا 1.80).
دوز کم در مقایسه با دوز استاندارد
شواهدی از عوارض جانبی کمتر، که به صورت نمرات پائینتر TESSگزارش شد، در گروه دوز کم در کوتاهمدت وجود دارد (2 RCT؛ n = 266؛ MD: 3.99 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 5.75 - تا 2.24 - )؛ و در یک مطالعه شواهدی وجود داشت که نشان داد میزان بروز لتارژی (RR: 0.77؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.60 تا 0.97)، افزایش بیش از حد ترشح بزاق (RR: 0.70؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.57 تا 0.84)، سرگیجه (RR: 0.56؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.39 تا 0.84) و تاکیکاردی (RR: 0.70؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.45 تا 0.71) در دوز کم در مقایسه با دوز استاندارد، کمتر بود.
ما هیچ شواهدی را از تأثیر بر وضعیت ذهنی بین رژیمهای استاندارد، دوز پایئین و بسیار پائین پیدا نکردیم، اما ما هیچ کارآزمایی در مورد دوزهای بالا یا بسیار بالای کلوزاپین نیافتیم. اندازههای BMI در کوتاهمدت بین گروهها مشابه بود، اگر چه افزایش وزن در دوزهای بسیار پائین نسبت به دوز استاندارد در یک مطالعه کمتر بود. شواهد محدودی وجود دارد که نشان میدهد میزان بروز برخی عوارض جانبی در دوز استاندارد نسبت به رژیمهایی با دوز پایین بیشتر است. ما اطلاعات مفید بسیار کمی را به دست آوردیم و شواهد موجود بهطور کلی دارای کیفیت پائین یا بسیار پائین بود. مطالعات بیشتری برای اعتبارسنجی یافتههای ما و گزارش درباره پیامدهایی مانند عود، بهبودی، عملکرد اجتماعی، استفاده از خدمات، مقرونبهصرفگی، رضایت از مراقبت و کیفیت زندگی مورد نیاز است. به ویژه در مورد دادههای میانمدت یا طولانیمدت پیامدها و رژیمهای دوز بالاتر از میزان استاندارد کمبود اطلاعات وجود دارد.