درد یک علامت شایع در سرطان است و 30% تا 50% از تمام افراد مبتلا به سرطان دچار درد متوسط تا شدیدی میشوند که میتواند تاثیر منفی بر کیفیت زندگی آنها داشته باشد. داروهای اوپیوئیدی (Opioid) (شبه – مورفین morphine-like) معمولا برای درمان درد سرطان متوسط یا شدید مورد استفاده قرار میگیرند، و برای این هدف نردبان درمان درد سازمان جهانی بهداشت (WHO) توصیه میشود. داروهای اوپیوئیدی که بیشترین مصرف را دارند عبارتند از بوپرنورفین (buprenorphine)، کدئین (codeine)، فنتانیل (fentanyl)، هیدروکودون (hydrocodone)، هیدرومورفون (hydromorphone)، متادون (methadone)، مورفین (morphine)، اکسیکودون (oxycodone)، ترامادول (tramadol)، و تپنتادول (tapentadol).
ارائه یک بررسی اجمالی (overview) از اثربخشی اپیوئیدهای ضد درد برای درد سرطان، و گزارش عوارض جانبی مربوط به استفاده از آنها.
ما مطالعات مروری سیستماتیکی که استفاده از هر اوپیوئید را برای درد سرطان آزمایش کرده بودند و تا 4 می 2017 در پایگاه اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین در کتابخانه کاکرین (Cochrane Library) منتشر شده بودند، شناسایی کردیم. پیامدهای اولیه ما عدم وجود درد یا درد خفیف در 14 روز از شروع درمان، خروج به دلیل عوارض جانبی، و عوارض جانبی جدی بود.
ما 9 مطالعه مروری را با 152 مطالعه انتخاب شده و 13524 شرکتکننده انتخاب کردیم، اما به دلیل وجود برخی از مطالعات در بیش از یک مطالعه مروری، تعداد مطالعات منحصربهفرد و شرکتکنندگان کمتر از این تعداد بود. اکثر شرکتکنندگان مبتلا به درد متوسط یا شدید مرتبط با انواع مختلف سرطان بودند. مطالعات موجود در این مطالعات مروری بهطور معمول یک نوع از اوپیوئیدها یا فرمولاسیون را با یک فرمولاسیون متفاوت از همان اوپیوئید، یا یک اوپیوئید مختلف مقایسه کردند: مطالعات کمی کنترل پلاسبو را انتخاب کردند. بهطور معمول این مطالعات مروری دوز تکرار شده را برای اثرات، تعادل بین تسکین درد و عوارض جانبی را تعیین کردند. روشهای مختلف تجویز اوپیوئیدها در این مطالعات مروری در نظر گرفته شده بود؛ روش خوراکی برای اکثر اپیوئیدها، و تجویز ترانسدرمال (transdermal) برای فنتانیل، و بوپرنورفین. مطالعات انتخاب شده تجویز اوپیوئید زیرجلدی را بررسی نکردند. پیامدهای گزارش شده از درد، متنوع و متناقض بودند. اندازه متوسط مطالعات انتخاب شده بین مطالعات مروری بهطور قابلتوجهی متفاوت بود: مطالعات مربوط به اوپیوئیدهای قدیمی، مانند کدئین، مورفین، و متادون، بهطور متوسط حجم نمونه کمی داشتند در حالی که مطالعات مربوط به داروهای جدیدتر دارای اندازه مطالعه بزرگتری بودند.
6 مطالعه مروری ارزیابی GRADE را گزارش کردند (بوپرنورفین، کدئین، هیدرومورفون، متادون، اکسیکودون، و ترامادول)، اما لزوما برای تمام مقایسهها یا پیامدها گزارش نشدند. انجام هیچ تجزیهوتحلیل تطبیقی امکانپذیر نبود زیرا هیچ پلاسبوی سازگار یا کنترل فعالی وجود نداشت. بنابراین، پیامدهای کوهورت برای اوپیوئیدها، به صورت تعداد مطلق یا درصد، یا هر دو گزارش میشود.
مطالعات مروری مربوط به بوپرنورفین، کدئین با یا بدون پاراستامول، هیدرومورفون، متادون، ترامادول با یا بدون پاراستامول، تپنتادول، و اکسیکودون اطلاعاتی را در مورد پیامد اولیه درد خفیف یا نداشتن درد در 14 روز ارائه نکردند، اگر چه این مطالعه درباره اکسیکودون نشان داد که میانگین نمرات درد در همین حدود بود. 2 مطالعه مروری، در مورد مورفین خوراکی و فنتانیل ترانس درمال، گزارش کردند که 96% از 850 شرکتکننده این هدف را به دست آوردند.
خروج به دلیل عوارض جانبی در 5 مطالعه مروری، به میزان 6% تا 19% گزارش شد. شرکتکنندگان دارای حداقل یک عارضه جانبی در 3 مطالعه مروری، به میزان 11% تا 77% گزارش شد.
ارزیابی GRADE ما از کیفیت شواهد برای تمام پیامدها بسیار پائین بود، زیرا مطالعات زیادی در این مطالعات مروری در معرض خطر بالای سوگیری (Bias)، از جمله اندازه کوچک مطالعه قرار داشتند.
مقدار و کیفیت شواهد در مورد استفاده از اوپیوئیدها برای درمان درد سرطانی کمی ناامیدکننده است، هرچند شواهدی وجود دارد که نشان میدهد در حدود 19 شرکتکننده از 20 شرکتکننده مبتلا به درد متوسط یا شدید که داروی اپیوئید مصرف میکنند و میتوانند تحمل کنند، این درد باید طی 14 روز به خفیف یا نداشتن درد کاهش یابد. این موضوع با تجربه بالینی در درمان بسیاری از افراد دارای درد سرطان مطابقت دارد، اما تا اندازهای در مورد مقدار اثربخشی در مقیاس درد WHO اغراق کردند. اکثر افراد دچار عوارض جانبی میشوند، و ممکن است برای کمک به مدیریت عوارض جانبی نامطلوب شایع مانند یبوست و حالت تهوع مورد نیاز باشند. شاید 1 فرد از هر 10 فرد و 2 فرد از هر 10 فرد که تحت درمان با اوپیوئیدها قرار داشتند این عوارض جانبی را غیر قابل تحمل بیابند، و این موضوع منجر به تغییر درمان شود.