افراد زیادی در طول زندگیشان تحت جراحی قرار میگیرند که نتیجه آن، ابتلا به زخمهای جراحی است. بعد از انجام جراحی، زخم ایجاد شده با استفاده از بخیه، قلاب، نوارهای مخصوص یا نوعی چسب مخصوص بسته میشود. معمولا پس از اتمام پروسیجر جراحی و پیش از اینکه بیمار اتاق عمل را ترک کند، جراح زخمهای بسته شده را با کمک گازها و نوارهای چسبدار یا نوارهای پد‐دار (پانسمان زخم) میپوشاند. در حال حاضر هیچ راهنمایی وجود ندارد که نشان دهد بیمار چه مدتی بعد از جراحی میتواند دوش بگیرد یا حمام کند. زود حمام کردن ممکن است بیمار را تشویق کند که زودتر از جایش بلند شود، که این برای بسیاری از بیماران مفید است. جلوگیری از حمام کردن یا دوش گرفتن به مدت دو تا سه روز ممکن است باعث تجمع خاک و عرق روی بدن شود. از طرف دیگر، زود خیس کردن زخمی که در حال ترمیم است ممکن است، عوارضی برای زخم داشته باشد، مثلا باعث تحریک یا خیس شدن زخم شود و به محیط مناسب برای ترمیم آسیب برساند.
این مطالعه جهت مقایسه مزایا (مثلا پتانسیل بهبود کیفیت زندگی) و آسیبهای (مثلا افزایش ابتلا به موربیدیتی در زخم) حمام کردن یا دوش گرفتن زودهنگام (مثلا درون 48 ساعت اول بعد از جراحی که اپیتالیزاسیون (epithelialisation) زخم انجام میشود) در برابر دیرهنگام (یعنی دوش نگرفتن تا بیش از 48 ساعت بعد از جراحی) در بیمارانی که زخمهای بسته ناشی از جراحی دارند، طراحی شده است.
ما در پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم در کاکرین (تا 30 جون 2015)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین)؛ بانک اطلاعاتی خلاصههای مرور اثرات (Database of Abstracts of Reviews of Effects; DARE)؛ (کتابخانه کاکرین)، Ovid MEDLINE؛ (Ovid MEDLINE (استنادات در حال انجام و سایر استنادات نمایه نشده)؛ Ovid EMBASE؛ EBSCO CINAHL و متارجیستری از کارآزماییهای بالینی (m RCT)؛ و پلتفرم بینالمللی پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی (ICTRP) به جستوجو پرداختیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شدهای را انتخاب کردیم که شرکتکنندگان آن، تحت پروسیجر جراحی در هر محلی از بدن قرار گرفته و دارای یک زخم بسته بودند، چه این زخم پانسمان شده و چه نشده بود. مطالعاتی را که شامل افرادی با زخمهای عفونی شده یا زخمهای کثیف بودند و آنهایی را که زخمهای باز داشتند، از این مرور خارج کردیم. همچنین کارآزماییهای شبه‐تصادفیسازی شده و مطالعات کوهورت (همگروهی) و مورد شاهدی را از مرورمان خارج کردیم.
دادههای مربوط به ویژگیهای بیماران وارد شده در کارآزماییها، خطر سوگیری (bias) کارآزماییها و پیامدهای هر کارآزمایی را استخراج کردیم. برای پیامدهای دو‐حالتی، ما خطر نسبی (RR) را همراه با 95% فاصله اطمینان (CI) محاسبه کردیم. برای متغیرهای پیوسته، تفاوت میانگین (MD) یا تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD) را با 95% CI محاسبه کردیم. برای شمارش پیامدهای داده، قصد داشتیم نسبت میزان (RaR) را با 95% CI محاسبه کنیم. از نرمافزار RevMan 5 برای تایید محاسباتمان کمک گرفتیم.
تنها یک کارآزمایی برای ورود به این مرور شناسایی شد. این کارآزمایی خطر سوگیری (bias) بالایی داشت. در کل 857 نفر را دربر میگرفت که جراحیهای اکسیزیون کوچک پوستی داشتند، زخمها بعد از جراحی بخیه شده بودند. زخمها بعد از اکسیزیون بخیه شده بودند. بیماران به طور تصادفی در گروه حمام زودهنگام (که در آن پانسمان 12 ساعت بعد از جراحی برداشته و دوش گرفته میشد) (تعداد: 415) یا حمام دیرهنگام (که در آن پانسمان حداقل تا 48 ساعت روی زخم میماند و سپس به طور معمولی دوش گرفته میشد) (تعداد: 442) قرار داده شدند. تنها پیامدی که در این کارآزمایی گزارش شده بود، عفونت محل جراحی (surgical site infection; SSI) بود. تفاوت در ایجاد SSI بین این دو گروه دارای اهمیت آماری نبود (857 بیمار؛ RR: 0.96؛ 95% CI؛ 0.62 تا 1.48). نسبت بیمارانی که به سمت ایجاد SSI رفتند 8.5% در گروه حمام زودهنگام در برابر 8.8% در گروه حمام دیرهنگام بود.
به نظر میرسد که در حال حاضر شواهد قطعی که بر گرفته از کارآزماییهای تصادفیسازی شده باشد، درباره مزایا یا آسیبهای حمام کردن زوهنگام در برابر حمام کردن دیرهنگام بعد از جراحی برای پیشگیری از عوارض زخم وجود ندارد و فاصله اطمینان ما بسیار بزرگ بود، بنابراین نمیتوان افزایش یا کاهش معنادار در بروز عفونت به علت زود یا دیر حمام رفتن را منتفی دانست. ما پیشنهاد میکنیم که کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شدهای برای مقایسه حمام یا دوش زودهنگام در برابر دیرهنگام بعد از جراحی انجام شود.