پیشینه
سیگارهای الکترونیکی، ابزارهای الکترونیکی هستند که با گرم کردن یک مایع، آن را به آئروسولی برای استنشاق تبدیل میکنند. این مایع معمولاً از پروپیلن گلیکول و گلیسرول، با یا بدون نیکوتین و اسانس تشکیل میشود و در کارتریجهای یکبارمصرف یا قابل تعویض یا یک مخزن نگهداری میشوند. از زمانی که سیگارهای الکترونیکی در سال 2006 به بازار عرضه شدند، رشدی ثابت در فروش داشته اند. سیگاریها از این ابزار برای کاهش خطرات سیگار کشیدن استفاده میکنند؛ اما برخی سازمانهای بهداشتی درمانی، گروههای حامی کنترل دخانیات و سیاستگذاران با استناد به فقدان شواهد اثربخشی و ایمنی، مخالف تشویق سیگاریها به استفاده از سیگارهای الکترونیکی هستند. سیگاریها، ارائهکنندگان مراقبتهای بهداشتی و قانونگذاران علاقهمند هستند بدانند آیا این ابزارها میتوانند به سیگاریها برای ترک کمک کنند و آیا استفاده از آنها برای این هدف ایمن است یا خیر. این نسخه بهروزرسانیشده از مطالعه مروری کاکرین است که نخستین بار در سال 2014 منتشر شد.
اهداف
ارزیابی ایمنی و تأثیر بهکارگیری سیگارهای الکترونیکی برای کمک به پرهیز بلندمدت از سیگار کشیدن در افراد سیگاری.
روش های جستجو
ما مرکز ثبت کارآزماییهای گروه اعتیاد به دخانیات در کاکرین (Cochrane Tobacco Addiction Group)، پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ MEDLINE؛ EMBASE و PsycINFO را به دنبال سوابق مرتبط از 2004 تا ژانویه 2016 جستوجو کردیم. همچنین فهرست منابع را بررسی و با نویسندگان مطالعات تماس گرفتیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCT ؛Randomised Controlled Trials) را انتخاب کردیم که در آنها، سیگاریهای کنونی (با انگیزه یا بدون انگیزه برای ترک) در گروه سیگار الکترونیکی یا گروه کنترل، تصادفیسازی شده و میزان پرهیز را به مدت شش ماه یا بیشتر سنجیده بودند. از آنجایی که زمینه تحقیقات سیگار الکترونیکی تازه است، مطالعات پیگیری کوهورت یا حداقل شش ماه پیگیری را نیز برگزیدیم. ما برای ارزیابی عوارض جانبی، کارآزماییهای متقاطع، کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی و مطالعات پیگیری کوهورتی را که شامل حداقل یک هفته استفاده از سیگار الکترونیکی بودند، انتخاب کردیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
ما از روشهای استاندارد کاکرین برای غربالگری و استخراج دادهها بهره بردیم. سنجش پیامد اصلیمان، پرهیز از سیگار کشیدن بعد از حداقل شش ماه پیگیری بود و از دقیقترین تعریف موجود (پیوسته، معتبر از نظر بیوشیمیایی، طولانیترین دوره پیگیری) استفاده کردیم. ما از مدل مانتل - هانزل اثر ثابت برای محاسبه خطر نسبی (RR) به همراه 95% فاصله اطمینان (CI) برای هر مطالعه بهره بردیم و در صورت امکان، دادههای این مطالعات را در متاآنالیزها (meta-analysis) ترکیب کردیم.
نتایج اصلی
در جستوجوهای ما بیش از 1700 مقاله شناسایی شد که از این تعداد، 24 مطالعه کامل (سه RCT، که دو مورد از آنها واجد شرایط برای متاآنالیز ترک ما بودند، و 21 مطالعه کوهورت) را انتخاب کردیم. یازده مورد از این مطالعات، برای این نسخه از مطالعه مروری جدید بودند. ما 27 مطالعه در حال انجام را شناسایی کردیم. دو RCT با اندازه نمونه مجموع 662 شرکتکننده، سیگار الکترونیکی را با سیگار الکترونیکی ساختگی (بدون نیکوتین) مقایسه کرده بودند. یک کارآزمایی شامل پشتیبانی تلفنی حداقلی و یک سیگاری استخدامشده که قصد ترک نداشت، بود و هر دو از نمونههای سیگار الکترونیکی استفاده کردند که محتوای نیکوتین کم و عمر باتری ضعیف داشتند. ما این RCTها را دارای خطر سوگیری (Bias) پائین ارزیابی کردیم؛ اما بر اساس سیستم GRADE، کیفیت کلی این شواهد برای پیامدهای خود را به دلیل عدم دقت ناشی از تعداد کم کارآزماییها، «پائین» یا «بسیار پائین» ردهبندی کردیم. درجه «پائین» به این معناست که تحقیقات بیشتر به احتمال زیاد، تأثیر مهمی بر اعتماد ما به این تخمین اثرات داشته و احتمالاً تخمین را تغییر میدهد. درجه «بسیار پائین» به این معناست که ما در مورد این تخمین بسیار نامطمئن هستیم. احتمال پرهیز از سیگار کشیدن به مدت حداقل شش ماه در شرکتکنندگانی که از سیگار الکترونیکی استفاده کرده در قیاس با کسانی که سیگار الکترونیکی ساختگی (دارونما) مصرف کرده بودند، بیشتر بود (خطر نسبی (RR): 2.29؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.05 تا 4.96؛ دارونما 4% در مقابل سیگار الکترونیکی 9%؛ 2 مطالعه؛ 662 شرکتکننده؛ کیفیت شواهد پائین). یک مطالعه که سیگار الکترونیکی را با پچ نیکوتین مقایسه کرده بود، هیچ تفاوت معناداری را در میزان پرهیز ششماهه نشان نداد؛ اما این فواصل اطمینان، اختلاف بالینی مهمی را رد نمیکنند (RR: 1.26؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.68 تا 2.34؛ 584 شرکتکننده؛ کیفیت شواهد بسیار پائین).
هیچیک از مطالعات انتخابی، عوارض جانبی جدی را که مرتبط با استفاده از سیگار الکترونیکی در نظر گرفته میشوند، گزارش نکردند. پرتکرارترین عارضه جانبی ذکرشده، سوزش دهان و حلق بود که اغلب با گذشت زمان از میان میرفت. یک کارآزمایی دادههایی درباره نسبت شرکتکنندگانی که هرگونه عارضه جانبی را تجربه کرده بودند، ارائه کرده بود. نسبت شرکتکنندگان در بازوهای مطالعه که مبتلا به عوارض جانبی شده بودند، مشابه بود ((سیگار الکترونیکی در مقابل دارونما: RR: 0.97؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.71 تا 1.34؛ 298 شرکتکننده)؛ سیگار الکترونیکی در مقابل پچ: RR: 0.99؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.81 تا 1.22؛ 456 شرکتکننده)). کارآزمایی بالینی دوم، هیچ تفاوت قابلتوجهی از نظر آماری در فراوانی عوارض جانبی طی پیگیری سه یا 12 ماهه بین گروههای سیگار الکترونیکی و دارونما نیافته بود و نشان داد که در تمام گروهها، فراوانی عوارض جانبی (به استثنای سوزش حلق) به طور چشمگیری با گذشت زمان کاهش پیدا کرده بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهدی از دو کارآزمایی وجود دارد که سیگارهای الکترونیکی در مقایسه با دارونما، به سیگاریها برای ترک سیگار کشیدن در بلندمدت کمک میکند. با این حال، تعداد اندک کارآزماییها، نرخ عوارض جانبی کم و فواصل اطمینان وسیع حول تخمینها به این معناست که اعتماد ما به این نتیجه، به وسیله استانداردهای GRADE «پائین» طبقهبندی شده است. به همین دلایل، عدم اختلاف میان اثر سیگار الکترونیکی در مقایسه با پچ نیکوتین که در یک کارآزمایی یافت شد، غیرقطعی بود. هیچکدام از مطالعات انتخابشده (کوتاه تا میانمدت، تا دو سال)، عوارض جانبی جدی را که مرتبط با مصرف سیگار الکترونیکی در نظر گرفته میشوند، تشخیص نداده بود. شایعترین عارضه جانبی گزارششده، سوزش دهان و حلق بود. ایمنی بلندمدت سیگار الکترونیکی نامشخص است. ما در این بهروزرسانی، 15 RCT در حال انجام را یافتیم که برای این مطالعه مروری، واجد شرایط به نظر میرسیدند.
خلاصه به زبان ساده
آیا سیگارهای الکترونیکی به افراد برای ترک سیگار کمک میکند و آیا استفاده از آن به این منظور، ایمن است؟
پیشینه
سیگارهای الکترونیکی، ابزارهای الکترونیکی هستند که برای استنشاق مصرفکنندگان، آئروسل (اغلب به عنوان بخار معرفی میشود) تولید میکند. این بخار بهطور معمول شامل نیکوتین و بدون اکثر سمومی است که سیگاریها با سیگار کشیدن استنشاق میکنند. سیگارهای الکترونیکی در میان سیگاریهایی که میخواهند خطرات سیگار کشیدن را کاهش دهند، محبوبیت یافته است. این مطالعه مروری با هدف دانستن این موضوع انجام شده که آیا سیگارهای الکترونیکی به سیگاریها برای ترک سیگار کمک میکند و آیا استفاده از آنها به این منظور ایمن است یا خیر.
ویژگیهای مطالعه
این نسخه یک بهروزرسانی از مطالعه مروری پیشین است. نخستین مطالعه مروری در 2014 منتشر شد و شامل 13 مطالعه بود. ما برای این بهروزرسانی، مطالعات منتشرشده را تا ژانویه 2016 جستوجو کرده و 11 مطالعه جدید یافتیم. فقط دو مورد از مطالعات انتخابی، RCT بوده و شرکتکنندگان را به مدت حداقل شش ماه پیگیری کرده بودند. آنها بهترین شواهد را ارائه کرده بودند. 22 مطالعه باقیمانده، یا شرکتکنندگان را برای بلندمدت پیگیری نکرده یا افراد را در گروههای درمانی قرار نداده بودند؛ بنابراین نمیتوانستند به صورت مستقیم سیگارهای الکترونیکی را با چیز دیگری مقایسه کنند. این مطالعات کمتر میتوانند درباره چگونگی کمک سیگارهای الکترونیکی به ترک سیگار به ما بگویند؛ اما میتوانند ایمنی کوتاهمدت آن را بیان کنند. این دو RCT که در نیوزیلند و ایتالیا انجام شده بودند، سیگارهای الکترونیکی با و بدون نیکوتین را مقایسه کرده بودند. ما خطر سوگیری این مطالعات را پائین ارزیابی کردیم. در یک مطالعه افراد به دنبال ترک بودند؛ در حالی که در مطالعه دیگر، تمایلی به ترک نداشتند. کارآزمایی که در افراد مایل به ترک سیگار کشیدن انجام شده بود، سیگارهای الکترونیکی را با پچ نیکوتین نیز مقایسه کرده بود.
نتایج اصلی
نتایج ترکیبی از دو مطالعه شامل 662 نفر نشان داد که استفاده از سیگار الکترونیکی دارای نیکوتین، احتمال ترک سیگار را در بلندمدت در مقایسه با استفاده از سیگار الکترونیکی بدون نیکوتین افزایش میدهد. ما نتوانستیم تشخیص دهیم به منظور کمک به ترک سیگار در افراد، سیگار الکترونیکی از پچ نیکوتین بهتر است؛ زیرا تعداد شرکتکنندگان در این مطالعه، کم بود. مطالعههای بیشتری برای ارزیابی این اثر موردنیاز هستند. سایر مطالعات دارای کیفیت پائینتری بودند؛ ولی این یافتهها را تأیید میکردند. هیچیک از مطالعات حاکی از افزایش خطرات مرتبط با سلامت در کسانی که برای کوتاه تا میانمدت (به مدت دو سال یا کمتر) از سیگار الکترونیکی استفاده کرده بودند در مقایسه با سیگاریهایی که این سیگارها را مصرف نکرده بودند، نبود.
کیفیت شواهد
کیفیت این شواهد در مجموع پائین است؛ زیرا با آنکه این مطالعات به خوبی اجرا شدهاند، بر مبنای تنها تعداد کمی از شرکتکنندگان هستند. به مطالعات بیشتری در مورد سیگارهای الکترونیکی نیاز است. در حال حاضر تعدادی در حال انجام هستند.