پیشینه
اختلالات ناشی از فشار خون بالا (Hypertensive disorders) در دوران بارداری از جمله عوامل موثر قابلتوجه در بروز مرگ و عوارض پریناتال و وابسته به زایمان هستند. این اختلالات عبارتند از فشار خون مزمن بهخوبی کنترل شده، فشار خون دوران بارداری (به استثنای فشار خون ناشی از بارداری) و پرهاکلامپسی خفیف (mild pre-eclampsia). درمان قطعی برای این اختلالات، زایمان زودهنگام برنامهریزی شده و روش جایگزین آن در صورت عدم مشاهده فشار خون کنترل نشده شدید، مدیریت زایمان به صورت انتظاری (manage the pregnancy expectantly) همراه با مانیتورینگ نزدیک مادر و نوزاد است. هر یک از این دو روش مزایا و مضراتی دارند، بنابراین پایهگذاری ایمنترین گزینه اهمیت دارد.
اهداف
ارزیابی مزایا و خطرات مرتبط بر سیاست زایمان زودهنگام برنامهریزی شده (planned early delivery) در مقابل سیاست مدیریت انتظاری (expectant management) در زنان باردار مبتلا به اختلالات ناشی از فشار خون بالا، در زمان ترم (term) یا نزدیک به ترم (از هفته 34 حاملگی به بعد).
روش های جستجو
ما در پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه بارداری و زایمان در کاکرین (Cochrane Pregnancy and Childbirth Trials Register)؛ (12 ژانویه 2016) و فهرست منابع مطالعات بازیابی شده به جستوجو پرداختیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی در خصوص سیاست زایمان زودهنگام برنامهریزی شده (با القای زایمان یا از طریق عمل سزارین) در مقایسه با سیاست زایمان تاخیری (delayed delivery) (مدیریت انتظاری) برای زنان مبتلا به اختلالات ناشی از فشار خون بالا از هفته 34 حاملگی به بعد. کارآزماییهای خوشهای تصادفیسازی برای ورود به این مطالعه مروری واجد شرایط بودند، اما ما هیچ موردی از این نوع به دست نیاوردیم.
مطالعاتی که از طرح شبهتصادفیسازی استفاده میکنند برای ورود به این مطالعه مروری واجد شرایط نیستند. به طور مشابه، مطالعاتی که از طرح متقاطع استفاده میکنند برای ورود به این مطالعه مروری واجد شرایط نیستند، زیرا این قبیل طرحهای مطالعاتی برای بررسی موشکافانه اختلالات ناشی از فشار خون بالا در دوران بارداری مناسب نیستند.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل به ارزیابی مقبولیت مطالعات برای ورود و خطرات سوگیری (Bias) پرداختند. 2 نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل به استخراج دادهها پرداختند. دادهها از نظر دقت کنترل شدند.
نتایج اصلی
ما 5 مطالعه (شامل 1819 زن) را در این مطالعه مروری وارد کردیم.
خطر کمتری به لحاظ «ترکیبی از مرگ مادر / وابسته به زایمان و عوارض شدید» در زنانی که به صورت تصادفی در گروه زایمان زودهنگام برنامهریزی شده گماشته شده بودند، وجود داشت (خطر نسبی (RR): 0.69؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.83 تا 0.57؛ 2 مطالعه؛ 1459 زن؛ شواهد با کیفیت بالا). هیچ اختلاف شفافی بر مبنای تجزیه و تحلیل زیرگروههای ما بر مبنای سن حاملگی، هفته یا وضعیت حاملگی بین زیرگروهها وجود نداشتند. بین زایمان زودهنگام برنامهریزی شده و «خطر پائینتر ابتلا به سندرم هلپ» (HELLP syndrome)؛ (RR: 0.40؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.93 تا 0.17؛ 1628 زن؛ 3 مطالعه) و «نارسایی شدید کلیوی» (RR: 0.36؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.92 تا 0.14؛ 100 زن؛ 1 مطالعه) رابطه وجود داشت.
اطلاعات کافی برای هرگونه نتیجهگیری درباره اثرات این روشها روی «ترکیبی از مرگ و عوارض شدید مربوط به نوزاد» وجود نداشت. ما سطح بالایی از ناسازگاری بین 2 مطالعه در این تجزیه و تحلیل مشاهده کردیم (2 مطالعه؛ 1459 نوزاد؛ I2 = 87%؛ 0.98 = Tau2). بنابراین ما دادهها را در متاآنالیز (meta-analysis) تجمیع نکردیم. هیچ اختلاف شفافی بر مبنای زیرگروههای تجزیه و تحلیل ما بر اساس سن حاملگی، هفته یا وضعیت حاملگی بین زیرگروهها وجود نداشتند. بین زایمان زودهنگام برنامهریزی شده و «سطح بالاتر سندرم دیسترس تنفسی» (respiratory distress syndrome)؛ (RR: 2.24؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 4.18 تا 1.20؛ 3 مطالعه؛ 1511 نوزاد) و «پذیرش در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان» (NICU admission)؛ (RR: 1.65؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.40 تا 1.13؛ 4 مطالعه؛ 1585نوزاد) رابطه وجود داشت.
هیچ اختلاف شفافی بین گروهها از نظر «عمل سزارین» (RR: 0.91؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.07 تا 0.78؛ 1728 زن؛ 4 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط)، یا «طول دوره بستری در بیمارستان بعد از زایمان نوزاد برای مادر (میانگین تفاوت (MD): 0.16 - روز؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.15 تا 0.46 - ؛ 2 مطالعه؛ 925 زن؛ شواهد با کیفیت متوسط) یا «برای نوزاد» (MD: 0.20 - روز؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.17 تا 0.57 - ؛ 1 مطالعه؛ 756 نوزاد؛ شواهد با کیفیت متوسط) وجود نداشت.
قسمت عمده شواهد از 2 کارآزمایی تقریباً بزرگ، با طرح تحقیقاتی خوب و به طور کلی خطر سوگیری پائین به دست آمدند. سایر مطالعات دارای خطر سوگیری غیرشفاف یا پائین بودند. هیچیک از مطالعات اقدام به کورسازی شرکتکنندگان یا پزشکان در تخصیص گروهی نکرده بودند و از آنجایی که زنان و کادر درمانی احتمالا نسبت به مداخله آگاهی داشته و این ممکن است ابعاد مختلف مراقب و تصمیمگیری را تحتالشعاع قرار داده باشد، لذا به طور بالقوه امکان سوگیری وجود دارد.
سطح شواهد برای «ترکیبی از مرگ و بروز عوارض مربوط به مادر / وابسته به زایمان» بالا، برای «عمل سزارین»، «طول دوره بستری در بیمارستان بعد از زایمان برای مادر» و «طول دوره بستری در بیمارستان بعد از زایمان برای نوزاد» متوسط، و برای «ترکیبی از مرگ و بروز عوارض مربوط به نوزاد» پائین ارزیابی شد. علت ارزیابی پائین سطح کیفی شواهد عمدتاً ناشی از فواصل اطمینان زیاد بود به طوری که هر دو خط بیاثر بودن (no effect) و وجود مزیت یا آسیب قابل قبول (appreciable benefit or harm) را قطع میکرد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
برای زنانی که از اختلالات ناشی از فشار خون بالا در دوران بارداری بعد از هفته 34 حاملگی رنج میبرند، زایمان زودهنگام برنامهریزی شده با میزان کمتری از وقوع «ترکیب مرگ و بروز عوارض مربوط به مادر / وابسته به زایمان» رابطه دارد. هیچ اختلاف شفافی از نظر «پیامد ترکیبی مرگ و بروز عوارض جدی مربوط به نوزاد» وجود ندارد؛ با وجود این، این یافته بر مبنای دادههای محدودی (از 2 کارآزمایی) به دست آمده که تمامی اختلالات ناشی از فشار خون بالا را ذیل یک گروه مورد ارزیابی قرار داده بود.
برای بررسی انوع مختلفی از بیماریهای ناشی از فشار خون بالا و زمان بهینه زایمان برای این وضعیتها به مطالعات بیشتری نیاز است. همچنین این مطالعات بهتر است پیامدهای مربوط به مرگ و عوارض مربوط به مادر و نوزاد، عمل سزارین، طول دوره بستری در بیمارستان بعد از زایمان برای مادر و طول دوره بستری در بیمارستان بعد از زایمان برای نوزاد را در برگیرد.
متاآنالیز مربوط به فرد بیمار در خصوص دادههایی که تاکنون در دسترس قرار گرفتهاند ممکن است اطلاعات بیشتری درباره پیامدهای مربوط به انوع مختلفی از بیماریهای ناشی از فشار خون بالای ایجاد شده در دوران بارداری به دست دهد.
خلاصه به زبان ساده
کدام روش ایمنتر است؟ تولد نوزاد بلافاصله بعد از هفته 34 حاملگی یا انتظار بعد از هفته 34 حاملگی تا زمانی که مادر دچار فشار خون بالایی شود که به طور مداوم شدید نیست؟
موضوع چیست؟
زنانی که دارای فشار خون بالا (هیپرتانسیون (hypertension)) در دوران بارداری هستند یا زنانی که دچار پرهاکلامپسی (pre-eclampsia) (فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار یا درگیری سایر سیستمهای بدن، یا هر دو) میشوند، میتوانند دچار عوارض جدی شوند. عوارض بالقوه برای مادر عبارتند از تشدید پرهاکلامپسی، وقوع تشنج و اکلامپسی، سندرم هلپ (HELLP syndrome)، (همولیز (haemolysis)، افزایش آنزیمهای کبدی و کاهش تعداد پلاکت)، جدا شدن جفت (placenta)، نارسایی کبدی، نارسانی کلیوی، و مشکلات تنفسی ناشی از وجود مابع در ریهها.
تولد نوزاد معمولاً روند فزاینده فشار خون بالای مادر را متوقف میکند، اما نوزادی که به صورت نارس متولد میشود، ممکن است دارای سایر مشکلات سلامت از جمله اشکالات تنفسی باشد، زیرا ریهها هنوز نارس هستند. القای زایمان (Induction of labour) میتواند منجر به تحریک بیش از حد انقباضهای رحمی و دیسترس جنینی شود. روش جایگزین، انتظار برای زایمان نوزاد در حالی است که مادر و نوزاد او از نزدیک و به دقت تحت مانیتورینگ قرار میگیرند.
چرا این موضوع مهم است؟
از آنجایی که روش زایمان زودهنگام برنامهیزی شده در مقایسه با انتظار تا زمان بالا رفتن فشار خون مادر تا پایان دوره بارداری دارای مزایا و خطراتی است، ما میخواستیم بدانیم که کدامیک از این دو روش ایمنترین گزینه است. ما به جستوجوی کارآزماییهای بالینیای پرداختیم که زایمان زودهنگام برنامهریزی شده، از طریق القای زایمان یا از طریق عمل سزارین، را با سیاست زایمان تاخیری نوزاد مقایسه کرده بودند.
چه شواهدی به دست آوردیم؟
ما در تاریخ 12 ژانویه 2016 برای دستیابی به شواهد به جستوجو پرداختیم و 5 مطالعه تصادفیسازی شامل 1819 زن به دست آوردیم. 2 مورد از این مطالعات بزرگ بوده، از کیفیت بالایی برخوردار بودند و زنان مبتلا به فشار خون بارداری، پرهاکلامپسی خفیف یا فشار خون پایدارِ رو به وخامت (deteriorating existing hypertension) در هفتههای 34 تا 37 حاملگی (704 زن) یا زنان مبتلا به فشار خون بارداری یا پرهاکلامپسی خفیف در هفتههای 36 تا 41 حاملگی (756 زن) را دربرمیگرفتند. تعداد کمتری از زنانی که زایمان زودهنگام برنامهریزی داشتند دچار پیامدهای جانبی جدی شدند (1456 زن؛ شواهد با کیفیت بالا). اطلاعات کافی برای هرگونه نتیجهگیری درباره اثرات این روش زایمان روی تعداد نوزادان متولد شده با وضعیت سلامت ضعیف، با سطح بالایی از تنوع بین 2 مطالعه، وجود نداشت (1459 نوزاد؛ شواهد با کیفیت پائین). هیچ اختلاف شفافی بین زایمان زودهنگام برنامهریزی شده و زایمان تاخیری روی تعداد عملهای سزارین (4 مطالعه؛ 1728 زن؛ شواهد با کیفیت متوسط)، یا طول دوره بستری در بیمارستان بعد از زایمان برای مادر (2 مطالعه؛ 925 زن؛ شواهد با کیفیت متوسط) یا برای نوزاد (1 مطالعه؛ 756 نوزاد؛ شواهد با کیفیت متوسط) وجود نداشت. بیشتر نوزادانی که به صورت زودهنگام متولد شده بودند دارای مشکلات تنفسی بوده (سندرم دیسترس تنفسی؛ 3 مطالعه؛ 1511 نوزاد)، یا در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان پذیرش شده بودند (4 مطالعه؛ 1585 نوزاد). تعداد کمتری از زنانی که به صورت زودهنگام زایمان کرده بودند دچار سندرم هلپ (3 مطالعه؛ 1628 زن) یا مشکلات کلیوی شدید (1 مطالعه؛ 100 زن) شدند.
2 مطالعه به مقایسه زنانی که در هفته 34 تا 36 حاملگی و هفته 34 تا 37 حاملگی القای زایمان داشتند، در مقایسه با گروه مقایسهای که در آن زنان تا هفته 37 حاملگی، تا زمان شروع انقباض رحمی درصورتی که زایمان به صورت خود به خودی شروع نشده بود تحت مانیتورینگ قرار داشتند، پرداخته بودند. 3 مطالعه القای زایمان در زمان ترم یا نزدیک به ترم، در هفته 37 کامل و در هفتههای 36 تا 41 حاملگی را با زنانی که تا هفته 41 حاملگی تا زمان شروع انقباض رحمی درصورتی که زایمان به صورت خود به خودی شروع نشده بود، مقایسه کرده بودند. سایر معیارهای ورود و خروج نیز بین 5 مطالعه تفاوت داشتند.
هیچ مطالعهای اقدام به کورسازی زنان و پزشکان معالج آنها در گروههای گماشته شده در آنها نکرده بودند. زنان و کادر درمانی از مداخله آگاهی داشتند و این ممکن بود ابعاد مراقبت و تصمیمگیری را متاثر ساخته باشد. قسمت عمدهای از شواهد دارای کیفیت متوسط بودند، بنابراین ما میتوانیم تا حد متوسطی درباره یافتهها اطمینان حاصل کنیم.
این شواهد به چه معناست؟
در مجموع، اگر نوزاد زنی بلافاصله بعد از هفته 34 حاملگی به دنیا آمده بود، آنگاه خطر کمتری مبنی بر بروز عارضه برای مادر وجود داشت و هیچ شواهد شفافی مبنی بر وجود اختلاف در نرخ کلی عوارض برای نوزاد وجود نداشت، اما اطلاعات محدود بود.
این یافتهها در مورد فعالیتهای عمومی وابسته به زایمان، زمانی که اختلالات ناشی از فشار خون بالا در طول دوران بارداری با یکدیگر مورد بررسی قرار میگیرند، کاربردی است. برای بررسی انواع مختلفی از اختلالات ناشی از فشار خون بالا به صورت مجرد به مطالعات بیشتری نیاز است.