پیشینه
این مطالعه مروری نسخه بهروز شده مطالعه مروری است که پیشتر با هدف بررسی هر دو درد نوروپاتیک (neuropathic pain) و فیبرومیالژیا (fibromyalgia) به اجرا درآمده بود (شماره 6؛ 2014) که در حال حاضر ذیل 2 مطالعه مروری جدا از هم دیده شدهاند. این مطالعه مروری فقط به بررسی درد نوروپاتیک اختصاص دارد.
داروهای مخدر/ اپیویید (opioid) شامل اکسیکدون (oxycodone) به طور متداول در درمان درد نوروپاتیک مورد استفاده قرار میگیرند و به لحاظ اثربخشی مورد تایید برخی متخصصین هستند. بیشتر مطالعات مروری به بررسی تمامی اپیوییدها با هم پرداختهاند. این مطالعه مروری به طور خاص با هدف جستوجوی شواهد پشتیبان اکسیکدون، با هر دوز مصرف و با هر شیوه استعمال به اجرا درآمد. مطالعات مروری جداگانهای سایر اپیوییدها را مورد بررسی قرار میدهند.
اهداف
بررسی اثربخشی آنالژزیک (analgesic) و عوارض جانبی ناشی از مصرف اکسیکدون برای تسکین درد نوروپاتیک مزمن در بزرگسالان.
روش های جستجو
ما در پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ MEDLINE و EMBASE از اولین شماره تا 6 نوامبر 2013، برای دستیابی به مطالعات مروری اصیل، و از ژانویه 2013 تا 21 دسامبر 2015، برای این نسخه بهروز شده به جستوجو پرداختیم. ما همچنین فهرست منابع مطالعات مروری و مطالعات بازیابی شده و 2 پایگاه آنلاین ثبت کارآزماییهای بالینی را نیز مورد جستوجو قرار دادیم. این نسخه بهروز شده با نسخه قبلی تفاوت دارد از این لحاظ که ما در این نسخه مطالعاتی را که از اکسیکدون به صورت ترکیب شده با نالوکسان (naloxone)، و اکسیکدون به عنوان درمان مکملِ (add-on treatment) روش درمانی پایدار اما ناکافی، با گروه دیگری از داروها استفاده کرده بودند، وارد مطالعه مروری کردیم.
معیارهای انتخاب
ما مطالعات تصادفیسازی و دو سوکور را با دوره پیگیری 2 هفتهای یا بیشتر که به مقایسه دوزها یا ترکیبات مختلفی از اکسیکدون با پلاسبو یا سایر روشهای درمانی فعال در تسکین درد نوروپاتیک مزمن پرداخته بودند وارد مطالعه مروری کردیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل به جستوجو برای شناسایی مطالعات، استخراج دادههای مربوط به اثربخشی و عوارض جانبی و نیز بررسی کیفیت مطالعه و سوگیری (Bias) بالقوه مطالعات پرداختند. در صورتی که تجزیه و تحلیل تجمعی امکانپذیر بود، ما با استفاده از روشهای استاندارد، از دادههای دوتایی برای محاسبه خطر نسبی (RR) و تعداد افراد موردنیاز برای درمان تا وقوع یک رویداد اضافی استفاده کردیم.
نتایج اصلی
در جستوجوی بهروز شده 1 مطالعه منتشر شده اضافه و 1 گزارش ثبت شده از کارآزمایی بالینی شناسایی شدند. ما 5 مطالعه که نتایج مربوط به 687 شرکتکننده را گزارش کرده بودند، وارد مطالعه مروری کردیم. 637 نفر از شرکتکنندگان از نوروپاتی دیابتی دردناک (painful diabetic neuropathy) رنج میبردند و 50 نفر دیگر مبتلا به نورالژی پس از هرپس (postherpetic neuralgia) بودند. 2 مطالعه از طرح پژوهش متقاطع و 3 مطالعه دیگر از طرح گروه موازی استفاده کرده بودند؛ تمامی مطالعات از بازوی مقایسه پلاسبو استفاده کرده بودند، اگرچه 1 مطالعه از پلاسبوی فعال بنزتروپین (benztropine) استفاده کرده بود. اکسیکدون اصلاح شده از نظر دامنه انتشار (Modified-release oxycodone ؛oxycodone MR) از نظر اثر و دوامپذیری (tolerability) عیارسنجی (titrated) شدند. 1 مطالعه از یک دوز ثابت ترکیبی از اکسیکدون اصلاح شده از نظر دامنه انتشار و نالوکسان استفاده کرده بود. 2 مطالعه اکسیکدون درمانی را به روش درمانی پایدار در حال اجرا با پرگابالین (pregabalin) یا گاباپنتین (gabapentin) اضافه کرده بودند. تمامی مطالعات دارای 1 یا چند منبع سوگیری بالقوه جدی بودند.
هیچ مطالعهای نسبت شرکتکنندگانی را که مزایای قابلتوجهی را تجربه کرده بودند (حداقل 50% تسکینیافتگی از نظر درد یا شرکتکنندگانی که به طور قابلملاحظهای بهبود یافته بودند) گزارش نکرده بودند. 3 مطالعه (شامل 537 شرکتکننده) انجام شده روی مبتلایان به نوروپاتی دیابتی دردناک پیامدهایی را معادل مزیت نسبی (moderate benefit) (حداقل 30% تسکینیافتگی از نظر درد یا شرکتکنندگانی که به طور قابلملاحظهای بهبود یافته بودند) گزارش کرده بودند که از سوی 44% از شرکتکنندگان تحت درمان با اکسیکدون و 27% از شرکتکنندگان تحت درمان با پلاسبو تجربه شده بود (تعداد افراد موردنیاز برای درمان تا مشاهده یک پیامد مثبت اضافی (NNT): 5.7).
تمامی مطالعات نمرات میانگین درد گروهی را در انتهای دوره درمان گزارش کرده بودند. 3 مطالعه کاهش قابلتوجهتری را به لحاظ شدت درد و سطح رضایتمندی بهتری را در بیماران تحت درمان با اکسیکدون اصلاح شده از نظر دامنه انتشار به تنهایی، نسبت به پلاسبو گزارش کرده بودند. نتیجه مشابهی در مطالعه مربوط به افزوده شدن اکسیکدون اصلاح شده از نظر دامنه انتشار به روش درمانی پایدار در حال انجام با گاباپنتین وجود داشت. اما افزودن اکسیکدون اصلاح شده از نظر دامنه انتشار و نالوکسان به روش درمانی پایدار در حال اجرا با پرگابالین هیچ اثر اضافهای نشان نداد.
بیشتر شرکتکنندگان تحت درمان با اکسیکدون اصلاح شده از نظر دامنه انتشار به تنهایی (86%) نسبت به پلاسبو (63%) دچار عوارض جانبی شده بودند؛ تعداد افراد موردنیاز برای درمان تا حصول یک پیامد منفی (NNH) معادل 4.3 بود. عوارض جانبی جدی (اکسیکدون 3.4%، پلاسبو 7.0%) و انصراف به دلیل بروز عوارض جانبی (اکسیکدون 11%، پلاسبو 6.4%) به طور معنیداری در بین گروهها اختلاف نداشت. موارد انصراف از ادامه همکاری در کارآزمایی به دلیل عدم اثربخشی در گروه تحت درمان با اکسیکدون اصلاح شده از نظر دامنه انتشار (1.1%) نسبت به پلاسبو (11%) بر اساس تعداد افراد موردنیاز برای درمان به منظور پیشگیری از 1 مورد انصراف برابر با 10 بود. مطالعات اضافه شده نیز نتایج مشابهی را گزارش کرده بودند.
ما کیفیت شواهد را در مورد تمامی پیامدها به دلیل وجود محدودیتها در روشهای اجرای مطالعات، ناهمگونی در وضعیت درد و روشهای اجرای مطالعه و کم بودن دادهها در سطح بسیار پائین ارزیابی کردیم.
نتیجهگیریهای نویسندگان
فقط شواهد با کیفیت بسیار پائینی وجود داشتند مبنی بر اینکه اکسیکدون (مانند اکسیکدون اصلاح شده از نظر دامنه انتشار) در درمان نوروپاتی دیابتی دردناک یا نورالژی پس از هرپس ارزشمند است. هیچ شواهدی در رابطه با سایر وضعیتهای درد نوروپاتیک وجود نداشت. به نظر میرسید که عوارض جانبی مربوط به اپیوییدها متداول بوده است.
خلاصه به زبان ساده
اکسیکدون برای تسکین درد نوروپاتیک در بزرگسالان
حرف آخر
هیچ شواهد مناسبی مبنی بر اینکه اکسیکدون در تسکین درد ناشی از نوروپاتی دیابتی (diabetic neuropathy) یا نورالژی پس از هرپس (postherpetic neuralgia) موثر است یا خیر، وجود ندارد. هیچ مطالعهای استفاده از اکسیکدون را در تسکین سایر دردهای نوروپاتیک گزارش نکرده بود.
پیشینه
درد نوروپاتیک دردی است که در نتیجه آسیب اعصاب ایجاد میشود. این نوع درد با پیامهای دردی که توسط اعصاب سالم از سمت بافت آسیبدیده مخابره میشوند، تفاوت دارد (برای مثال درد ناشی از سقوط یا بریدگی با ورم مفاصل زانو (arthritic knee)). درد نوروپاتیک معمولاً با داروهای متفاوتی نسبت به داروهای مورداستفاده برای تسکین درد ناشی از بافت آسیبدیده که ما معمولاً تحت عنوان مسکن میشناسیم، درمان میشود. برای مثال داروهای مورد استفاده برای درمان افسردگی یا بیماری صرع (epilepsy / fits) میتواند در تسکین درد نوروپاتیک در برخی افراد بسیار اثربخش باشد. اما برخی مواقع مسکنهای اپیویید برای تسکین درد نوروپاتیک مورد استفاده قرار میگیرند.
مسکنهای اپیویید داروهایی شبیه به مورفین (morphine) هستند. مورفین از گیاهان مشتق میشود، اما بسیاری از اپیوئیدها نیز از سنتز شیمیایی ساخته میشود تا اینکه با منشاء گیاهی تولید شوند. اکسیکدون یک اپیویید نیمه سنتز شده است که از تبائین آلکالوئید اُپیویید (opioid alkaloid thebaine) ساخته میشود.
این مطالعه مروری بخشی از یک مطالعه مروری بهروزشده از یک مطالعه مروری انجام شده قبلی تحت عنوان «اکسیکدون در تسکین درد نوروپاتیک و فیبرومیالژیا در بزرگسالان» است که در حال حاضر ذیل 2 مطالعه مروری جدا از هم برای هر یک از دو وضعیت دیده شده است. این مطالعه مروری فقط روی درد نوروپاتیک متمرکز است.
ویژگیهای مطالعه
در دسامبر 2015، ما برای یافتن کارآزماییهای بالینی که از اکسیکدون برای درمان درد نوروپاتیک در بزرگسالان استفاده کرده بودند، جستوجوی بهعمل آمده را در مطالعه مروری قبلی کاکرین بهروز کردیم. ما 2 مطالعه اضافه برای ورود به مطالعه مروری به دست آوردیم. مطالعه مروری قدیمیتر 3 مطالعهای را که به مقایسه اکسیکدون با پلاسبو در طول چندین هفته پرداخته بودند، شامل میشد و 2 مطالعه اضافه شده اکسیکدون را به روش درمانی موجود با پرگابالین (pregabalin) یا گاباپنتین (gabapentin) اضافه کرده بودند. اکثر 687 نفر شرکتکننده در این مطالعات به دلیل آسیبدیدگی اعصاب ناشی از دیابت، از وجود درد در اندامها رنج میبرند.
نتایج اصلی
فقط شواهد با کیفیت بسیار پائین نشان دادند که اکسیکدون درد را تسکین میدهد. در مقایسه با پلاسبو، تعداد افراد کمتری دریافت اکسیکدون را به دلیل احساس غیراثربخش بودن دارو متوقف کردند. اما تعداد بیشتری از افراد عوارض جانبی را تجربه کردند.
کیفیت شواهد
ما کیفیت شواهد را در زمینه پشتیبان مزیت یا آسیب ناشی از این روش درمانی، به دلیل کم بودن تعداد مطالعات و شرکتکنندگان، پیامدهای گزارش شده و وجود سوگیری بالقوه ناشی از روش تجزیه و تحلیل به کار رفته در مطالعات در سطح بسیار پائین ارزیابی کردیم. شواهد با کیفیت بسیار پائین به معنی این است که ما درباره نتایج بسیار نامطمئن هستیم.