پیشینه
سندرم پای بیقرار (RLS ؛Restless legs syndrome) یک اختلال نورولوژیکال شایع و آزارنده است که نشانههای شدید و مکرر این بیماری ممکن است تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی داشته باشد. بیماران از احساسات ناخوشایند در پاها در خواب یا قبل از خواب شکایت دارند. آنها احساس میکنند سریع باید پاهای خود را حرکت دهند. حرکاتی مانند پیادهروی باعث بهبودی میشود. نشانهها در حالت استراحت ایجاد میشوند (در حالت نشسته یا درازکشیده)، سپس در بعداز ظهر یا شب بدتر میشوند (با پیروی از یک الگوی سیرکادین). مداخلات فارماکولوژیکال بسیاری برای این سندرم موجود است؛ مانند داروهایی که در درمان این بیماریها استفاده میشوند: پارکینسون (آگونیستهای دوپامینرژیک و L-Dopa)، صرع (ضدتشنجها)، اضطراب (بنزودیازپینها) و اپیوئیدها برای درد. شایعترین داروهای مورد استفاده در درمان RLS، دوپامینرژیکها هستند. برخی از بیماران پاسخ موثری به این داروها نمیدهند و بنابراین نیازمند داروهای دیگری هستند. به نظر میرسد اپیوئیدها که برای درد شدید استفاده میشوند، در درمان نشانههای RLS موثر باشند. این دارها برای بیماران با نشانههای شدید توصیه میشوند چون به نظر میرسد RLS و درد در سیستم عصبی مرکزی مکانیسم یکسانی دارند. همه داروهای موجود با برخی از عوارض جانبی همراه هستند و این میتواند مانعی برای درمان باشد. اپیوئیدها با عوارضی مانند یبوست، تحملپذیری tolerance و وابستگی همراه هستند. این نکته انجام یک مطالعه مروری سیستماتیک را برای بررسی اثربخشی و ایمنی اپیوئیدها در درمان RLS موجه میسازد.
اهداف
ارزیابی اثرات اپیوئیدها در مقایسه با پلاسبو در درمان سندرم پای بیقرار در بزرگسالان.
روش های جستجو
ما پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ شماره 4؛ 2016 و MEDLINE؛ Embase و LILACS را تا آپریل 2016 را جستوجو کردیم. این کار را با استفاده از یک استراتژی جستوجو انجام دادیم که توسط کاکرین برای شناسایی کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی اتخاذ شده است. ما فهرست منابع هر مطالعه را بررسی کردیم. همچنین برای شناسایی هرگونه مطالعات بیشتر، با نویسندگان دیگری نیز ارتباط برقرار کردیم. ما مقالات منتشرشده را به هر زبانی مد نظر قرار دادیم.
معیارهای انتخاب
معیار انتخاب ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده بود که در آنها درمان با اپیوئید برای RLS ایدیوپاتیک در بزرگسالان بررسی شده بود.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مطالعه مروری مستقل از یکدیگر، مقالات را غربالگری کردند. آنها همچنین بهطور مستقل دادهها را به یک فرم استاندارد استخراج و خطر سوگیری (Bias) را ارزیابی کردند. در صورت لزوم، آنها اختلافات میان خود را با محقق سوم بحث کردند تا هرگونه شک و تردیدی از بین برود.
نتایج اصلی
ما یک کارآزمایی بالینی تصادفیسازی را انتخاب کردیم (N = 304 تصادفیسازی؛ 204 کامل شده؛ 276 تجزیه و تحلیل). در این مطالعه اپیوئیدها (اکسیکودن/نالوکسان طولانیرهش) با پلاسبو مقایسه شده بود. بعد از 12 هفته نشانههای RSL در گروه دارو بیشتر از گروه پلاسبو بین رفته بود (MD: 7.0 - با استفاده از IRLSSS؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 9.69 - تا 4.31 - و برای CGI؛ MD: 1.11 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.49 - تا 0.73) بیماران بیشتری در گروه دارو نسبت به گروه پلاسبو به دارو پاسخ داده بودند (RR با استفاده از IRLSSS؛ 1.82؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.37 تا 2.42؛ و CGI؛ RR: 1.92؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.49 تا 2.48). نسبت کاهش نشانهها (remitters) در گروه دارو نسبت به گروه پلاسبو بیشتر بود (RR با استفاده از IRLSSS؛ 2.14؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.45 تا 3.16). نمرات (scores) کیفیت زندگی در گروه دارو بیشتر از گروه پلاسبو بهبود پیدا کرده بود (MD: 0.73 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.1 - تا 0.36 - ). همچنین کیفیت خواب در گروه دارو بیشتر از گروه پلاسبو بهبود یافته بود (MD: 0.74 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.15 - تا 0.33 - ). این نکته برای کمیت خواب نیز صادق بود (MD: 0.89؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.52 تا 1.26).
تفاوتی میان گروهها در خوابآلودگی یا چرت زدن و تلاش برای بیدارماندن در طول روز وجود نداشت. عوارض جانبی در گروه دارو بیشتر گزارش شده بود (RR: 1.22؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.07 تا 1.39). عوارض جانبی عمده عبارتبودنداز: مشکلات گوارشی، خستگی و سردرد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
به نظر میرسد اپیوئیدها برای درمان نشانههای RLS موثر باشند. با اینحال دادههای قطعی و معین درباره مسئله مهم ایمنی آنها وجود ندارد. این نتیجهگیری فقط بر یک مطالعه مبتنی است. در این مطالعه نیز نرخ خروج از مطالعه بالا بود (کیفیت شواهد پائین).
خلاصه به زبان ساده
اپیوئیدها برای درمان سندرم پای بیقرار
پیشینه
سندرم پای بیقرار (RLS) یک اختلال عصبی (نورولوژیکال) بسیار شایع است. بیماران از نیاز شدید به حرکت در پاهایشان شکایت دارند. آنها احساسات ناخوشایندی را در پاهای خود حس میکنند. همه این نشانهها در حالت استراحت و عمدتا در زمان خواب رخ میدهد. تعداد بیمارانی که از RLS شکایت دارند طبق نژاد، جنس، سن، کشور و وضعیت سلامتی متغیر است. حدود 5 تا 10 درصد افراد به این بیماری مبتلا هستند، و 2 تا 5 درصد آنها نیامند درمانهای دارویی مداوم هستند. وقتی که RLS به داروهای مورد استفاده در درمان پارکینسون و صرع پاسخ ندهد، پزشکان برای بیماران، اپیوئید تجویز میکنند.
سوال مطالعه مروری
آیا اپیوئیدها برای درمان افراد مبتلا به RLS موثر و ایمن هستند؟
روشهای جستوجو
ما منابع علمی مربوط را برای یافتن مطالعات مربوط به بررسی اپیوئیدها در درمان RLS، چه منتشرشده و چه منتشرنشده و به هر زبانی، جستوجو کردیم.
نتایج
ما فقط یک کارآزمایی بالینی تصادفیسازی را انتخاب کردیم. خطر سوگیری در این کارآزمایی متوسط بود. در این کارآزمایی ترکیب اکسیکودون و نالوکسان با کپسولهای پلاسبو مقایسه شده بود. داروها دوبار در روز به شرکتکنندگانی داده میشد که به داروهای معمول پاسخ نداده بودند. محققین از مقیاس شدت بینالمللی RLS استفاده کردند تا دریابند بیماران بعد از 12 هفته درمان بهبود یافتهاند یا نه. شرکتکنندگانی که ترکیب اکسیکودون و نالوکسان را دریافت کرده بودند، بهبودی در نشانههای RLS، کیفیت زندگی و کیفیت خواب را گزارش کردند. 42 درصد افراد در گروه دارو بدون نشانه بودند.
بحث
این مطاله طراحی خوبی داشت، اما خطر سوگیری بالا بود؛ چون درصد زیادی از شرکتکنندگان درمان را قطع کردند (سوگیری فرسایشی (attrition)). عوارض جانبی در 84 درصد افراد در گروه دارو دیده شد. این عوارض عمدتا گوارشی، خستگی، سردرد وخوابآلودگی (somnolence) بود. 9.8% افراد مطالعه را به دلیل عوارض جانبی ترک کردند.
نتیجهگیری
استفاده از اپیوئیدها در درمان RLS در بیماران مقاوم به درمانهای مرسوم، با شواهد با کیفیت پائینی حمایت میشود. تجویز این داروها به دلیل سواستفاده بالقوه، وابستگی و عوارض جانبی باید با احتیاط و مبتنی بر تجربه بالینی باشد. هیچ یک بیماران از بدترشدن نشانههای بیماری در هنگام درمان با اپیوئیدها شکایتی نداشت.