پیشینه
متاآنالیز (meta-analysis) براساس دادههای تکتک شرکتکنندگان (IPD-MA ؛Meta-analyses based on individual participant data) در مقایسه با متاآنالیز دادههای تجمیعشده (AD-MA ؛Meta-analyses based on aggregate data)، که از کارآزماییهای منتشر شده استخراج شده، این مزایا را دارد: تجزیه و تحلیلهای قویتر با سازگاری یکنواخت و توصیف بهتر خصوصیات زیرگروهها و پیامدها. با این حال IPD-Mas نسبت به AD-Mas نیازمند بهکارگیری منابع بزرگتر و بیشتری است. محققین نتایج حاصل از IPD-MA را با نتایج بهدستآمده از AD-MA مقایسه و یافتههای متناقض را گزارش کردند. ما یک مطالعه مروری روششناسی ارائه دادیم تا این شواهد تجربی را خلاصه کنیم.
اهداف
هدف ما از مطالعه مروری سیستماتیک مقایسههای تجربی متاآنالیز کارآزماییهای کنترلشده براساس IPD با متاآنالیز دادههای استخراج شده از گزارشهای منتشرشده براساس AD، ارزیابی این موارد بود: بررسی سطح توافق میان IPD-MA و AD-MA، بررسی اینکه آیا این توافق بهوسیله تفاوتهای ناشی از سنجش اثرات تحتتاثیر قرار میگیرد یا خیر، بررسی کارآزماییها و شرکتکنندگان انتخابشده در IPD-MA و AD-MA. وبررسی اینکه آیا تجزیه و تحلیلهای مربوط برای کاوش و شناخت اثرات اصلی درمان یا تعدیلکننده اثرات درمان (treatment effect modifiers)، به کارگرفته شده یا خیر.
روش های جستجو
ما یک جستوجوی الکترونیکی در کتابخانه کاکرین (Cochrane Library) انجام دادیم (شامل پایگاه اطلاعاتی مطالعات مروری سیستماتیک کاکرین (Cochrane Database of Systematic Reviews)؛، پایگاه اطلاعاتی خلاصههای مرور اثرات (Database of Abstracts of Reviews of Effectiveness)؛ CENTRAL؛ مرکز ثبت روششناسی کاکرین، پایگاه اطلاعاتی HTA، پایگاه اطلاعاتی ارزیابی اقتصادی NHS). همچنین در پایگاههای MEDLINE و Embase تا 7 ژانویه 2016 جستوجو کردیم. ما همچنین مقالات مربوطی را که برای نویسندگان این مطالعه مروری سیستماتیک، شناخته شده بودند، و فهرست منابع مقالات بازیابیشده بررسی کردیم.
معیارهای انتخاب
معیار انتخاب ما مطالعاتی بودند که نتایج متاآنالیز کارآزماییهای کنترلشده را براساس IPD با کارآزماییهای کنترلشده براساس AD مقایسه تجربی کرده بودند. مطالعاتی که دادههای کافی برای مقایسه IPD-MA و AD-MA در گزارش آنها موجود بود، انتخاب شدند.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مطالعه مروری عنوان و چکیده مطالعات شناسایی شده را با متن کامل مقالات این مطالعات، غربالگری کردند تا شایستگی لازم یا شایستگی بالقوه این مطالعات را برای ورود به این بررسی مشخص کنند. یک ارزیابی کیفیت (quality) انجام شد و دو نویسنده مطالعه مروری مستقل از یکدیگر دادهها را استخراج کردند. عدم توافقها با دخالت یک نویسنده سوم حل و فصل شد. دادهها به صورت توصیفی برای مقایسههای مربوطه خلاصه شدند؛ به نحوی که برآورد سنجش اثر و دقت و درستی مربوطه، هم برای IPD-MA و هم برای AD-MA فراهم شد. مقایسهها براساس این موارد طبقهبندی شدند: سنجش اثرات یکسان، کارآزماییها و بیماران یکسانی در روش IPD-MA و AD-MA به کارگرفته شده یا خیر، و بررسی اینکه آیا تجزیه و تحلیل های مربوطه برای کاوش و شناخت اثرات اصلی درمان یا تعدیلکننده بالقوه اثرات درمان به استفاده شده است یا خیر.
سنجش اثرات در مقیاسهای استانداردشده (standardised scale؛ (z scores)) و اسکات پلاترهای تولیدشده (scatter plots generated) قرار گرفتند تا مقایسه بصری ممکن شود. برای هر یک از این مقایسهها، معنادار بودن آماری (at the 5% two-sided level)؛ IPD-MA با AD-MA متناظر با آن، مقایسه و تعداد اختلافات محاسبه شدند. ما اختلافات را براساس این موارد ارزیابی کردیم: نوع تجزیه و تحلیل (اثر اصلی یا تعدیلکننده)، براساس اینکه آیا کارآزماییهای مشابه، استفاده شدند یا خیر و براساس اینکه بیماران و سنجشهای اثر با روش IPD-MA بهکار گرفته شدند یا با روش AD-MA. ما میانگین تفاوتها (the average of differences) را میان IPD-MA و AD-MA ؛(z scores، برآوردهای نسبت اثر (ratio effect) و خطاهای استاندارد نسبت اثر) و هم چنین 95 درصد حدود توافق را محاسبه کردیم.
نتایج اصلی
از 9330 گزارش که در جستوجوهایمان پیدا کردیم، 39 مطالعه با برآورد اثر و سنجش دقت استخراج شده برای 190 مقایسه IPD-MA و AD-MA، شرایط ورود را به این مطالعه مروری داشتند. ما کیفیت مطالعات را به صورت «عدم نقائص مهم» (no important flaws)؛ (74 درصد، 29 مطالعه) یا «نقائص احتمالی مهم» (possibly important flaws)؛ (26 درصد، 10 مطالعه)، طبقهبندی کردیم.
میانه (median)؛ 4 مقایسه به ازای هر مطالعه (interquartile range ؛IQR)؛ 2 تا 6 ) با 6 کارآزمایی (IQR؛ 4 تا 11) و 1225 شرکتکننده (542 تا 2641) در IPD-Mas و 7 کارآزمایی (4 تا 11) و 1225 شرکتکننده (705 تا 2541) برای AD-MAs محاسبه شد. 144 مقایسه (76 درصد) برای متاآنالیز اثرات درمان انجام شد. 46 مقایسه نیز (24 درصد) با استفاده از نتایج حاصل از بررسی تعدیلکنندههای اثرات درمان، انجام شد.
توافق معنادار به لحاظ آماری میان IPD-MA و AD-MA برای 152 مقایسه (80 درصد) وجود داشت که البته 23 تا از این 152 مقایسه در جهت اثر (direction of effect) با هم توافق نداشتند. عدم توافق معنادار به لحاظ آماری برای 38 مقایسه (20 درصد) وجود داشت. به نحوی که نسبت بالایی از نتایج معنادار به لحاظ آماری در گروه IPD-MA شناسایی شده بود که در گروه AD-MA؛ (28 (15%)) تایید نشده بود، درحالیکه 10 مقایسه در گروه AD-MA به لحاظ آماری معنادار بود که در گروه IPD-MA تایید نشده بود. این الگوی عدم توافق با 144 تجزیه و تحلیل اثر اصلی (main effect) سازگار بود، اما برای 46 مقایسه تجزیه و تحلیل تعدیلکننده اثر درمان، صادق نبود. نتایج حاصل از IPD-MA و AD-MA حتی وقتی که کارآزماییها، بیماران (نه ضرورتا پیگیریهای یکسان) و سنجشهای اثر درمان یکسان بودند، باز با یکدیگراختلاف داشتند. میانگین تفاوت میان IPD-MA و AD-MA در z scores، برآوردهای نسبت اثر (ratio effect) و خطاهای استاندارد کم بودند اما حدود توافق وسیع و شامل اختلافات مهم در هر دو جهت بود. به نظر نمیرسد اختلافات میان IPD-MA و AD-MA با افزایش تفاوت میان کارآزماییها و شرکتکنندگان، افزایش یابد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
IPD پتانسیل لازم را برای کشف و بررسی اضافی، دقیقتر و مناسبتر در مقایسه با AD فراهم میکند. اما در بسیاری از موارد، نتایج و نتیجهگیریهای مشابهی میتواند از IPD-MA و AD-MA به دست بیاید. بنابراین پیش از شروع یک IPD-MA روی منابع فشرده (resource-intensive)، باید یک AD-MA بهطور اولیه بررسی شود. همچنین محققین باید با دقت مزایای اضافی بالقوه IPD را مدنظر قرار دهند.
خلاصه به زبان ساده
متاآنالیز با استفاده از دادههای تکتک شرکتکنندگان یا با استفاده از خلاصه دادههای جمع شده
متاآنالیز یک تکنیک آماری برای ترکیب نتایج حاصل از مطالعات پژوهشی است. یک متاآنالیز میتواند با استفاده از خلاصه دادههای منتشر شده در یک گزارش مطالعه - دادههای تجمیعشده (AD) - یا براساس جمعآوری دادههای تکتک شرکتکنندگان در مطالعه (IPD) انجام شود. متاآنالیز براساس دادههای تک تک شرکتکنندگان (IPD-MA) میتواند طولانیتر و گرانتر از متاآنالیز براساس دادههای تجمیعشده (AD-MA) باشد. با این حال IPD-MA قابل اعتمادتر است و میتواند به سوالات جزئیتر و دقیقتر بیشتری نسبت به AD-MA پاسخ دهد.
ما مطالعات منتشر شده را تا 7 ژانویه 2016 که در آنها نتایج IPD-MA با نتایج AD-MA مقایسه شده بود، جستوجو کردیم. ما دریافتیم که در 4 مطالعه از 5 مورد، نتایج مشابهی از IPD-MA و AD-MAمیتواند ترسیم شود، در حالی که در یکی از این 5 مطالعه، این دو نوع مختلف از متاآنالیز میتوانند نتایج و نتیجهگیریهای متفاوتی داشته باشند. چون نمیتوانستیم بهطور قابل اعتمادی مشخص کنیم که چه هنگام نتایج IPD-MA و AD-MA در مطالعاتی که از این روشها استفاده میکنند، متفاوت است، توصیه کردیم که یک AD-MA باید قبل از انجام IPD-MA صورت گیرد. اگر کاستیها و نقائصی با AD-MA وجود داشت، آنگاه محققین باید مزایای احتمالی IPD را مدنظر قرار دهند، در عین حال که به یاد دارند این عمل مستلزم کار اضافی است.