پیشینه
نوروبلاستوما یک تومور جنینی مربوط به دوران کودکی است که از سلولهای ستیغ عصبی (neural crest) منشا میگیرد. این تومور، دومین تومور توپر بدخیم خارج جمجمهای شایع در میان انواع تومورهای مربوط به دوران کودکی است.
سلولهای نوروبلاستوما ظرفیت منحصربهفردی در تجمیع رادیوداروی آیودین-123-متایودوبنزیل-گوانیدین (123I-MIBG) دارد، که از این خاصیت میتوان برای تصویربرداری از تومور استفاده کرد. بهعلاوه، سینتیگرافی با رادیوداروی 123I-MIBG نه تنها برای تشخیص نوروبلاستوما مهم است، بلکه در مرحلهبندی و تایین موقعیت ضایعات اسکلتی نیز نقش مهمی دارد. در صورت وجود این ضایعات، از اسکنهای پیگیری MIBG برای ارزیابی پاسخ بیمار به درمان استفاده میشود. با وجود این، «حساسیت» و «اختصاصیت» سینتیگرافی با 123I-MIBG در تشخیص نوربلاستوما بر اساس منابع موجود متفاوت است.
پیشآگهی، درمان و پاسخ به درمان بیماران مبتلا به نوروبلاستوما در حال حاضر براساس طیف امتیازبندی سینتیگرافی با 123I-MIBG تعیین میشوند. به دلیل استفاده بالینی از این رادیودارو و اهمیت آن، تعیین دقیق دقت تشخیصی آن ضروری است. در مواردی که تومور به سینتیگرافی با 123I-MIBG پاسخ نمیدهد، رادیوداروی فلورین-18-فلئوروداکسی-گلوکز (18F-FDG) با مقطعنگاری با گسیل پوزیترون (PET) استفاده میشود. از اینرو، دقت تشخیصی این روش نیز بهتر است ارزیابی شود.
اهداف
اهداف اولیه:
1-1: تعیین دقت تشخیصی سینتیگرافی با 123I-MIBG (مقطعنگاری رایانهای تکفوتونی (SPECT)، با یا بدون مقطعنگاری رایانهای (CT)) در شناسایی نوروبلاستوما و متاستازهای آن در تشخیص اولیه و یا عود آن در کودکان صفر تا 18سال.
2-1: تعیین دقت تشخیصی سینتیگرافی با 123I-MIBG منفی در ترکیب با تصویربرداری با (18F-FDG-PET (-CT در شناسایی نوروبلاستوما و متاستازهای آن در تشخیص اول و یا عود آن در کودکان صفر تا 18 سال، مثلا به عنوان یک آزمون مکمل.
اهداف ثانویه:
1-2: تعیین دقت تشخیصی تصویربرداری با (18F-FDG-PET (-CT در شناسایی نوروبلاستوما و متاستازهای آن در تشخیص اول و یا عود آن در کودکان صفر تا 18سال.
2-2: مقایسه دقت تشخیصی تصویربرداری با (123I-MIBG (SPECT-CT و (18F-FDG-PET (-CT در شناسایی نوروبلاستوما و متاستازهای آن در تشخیص اول و با عود آن در کودکان صفر تا 18 سال. این مقایسه در هر یک از مطالعات منتخب و میان آنها صورت پذیرفت. سینتیگرافی با (123I-MIBG (SPECT-CT در این مقایسه به عنوان آزمون مقایسهای در نظر گرفته شد.
روش های جستجو
ما با هدف شناسایی مقالات مرتبط، در پایگاههای اطلاعاتی MEDLINE/PubMed (در فاصله سالهای 1945 تا 11سپتامبر 2012) و EMBASE/Ovid (در فاصله سالهای 1980 تا 11 سپتامبر 2012) به جستوجو پرداختیم. بهعلاوه، فهرست منابع مربوط به مقالات مرتبط و مقالات مروری را بررسی کرده، خلاصه مقالات منتشرشده کنفرانسها را مرور کردیم و از طریق برقراری ارتباط با پژوهشگران فعال در این حوزه، به جستوجوی مطالعات منتشرنشده پرداختیم.
معیارهای انتخاب
ما مطالعات مقطعی و یا بررسی موارد (case series) نوروبلاستومای قطعی گذشتهنگر یا آیندهنگر را که به مقایسه نتایج سینتیگرافی با (123I-MIBG (SPECT-CT یا تصویربرداری با (18F-FDG-PET (-CT یا هر دو با استانداردهای مبنا، و یا با یکدیگر پرداخته بودند، انتخاب کردیم. مطالعات منتخب باید از نوع تشخیص اولیه و گزارش آن در کودکان صفر تا 18سال مبتلا به نوروبلاستوما در هر مرحله از بیماری در تشخیص اولیه یا عود میبودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
یکی از نویسندگان مطالعه مروری نظاممند غربالگری اولیه منابع شناساییشده را انجام داد. دو نویسنده به صورت مستقل از هم نسبت به انتخاب مطالعات، استخراج دادهها و ارزیابی کیفیت مطالعات از نظر روششناسی اقدام کردند.
ما برای محاسبه «حساسیت» و در صورت امکان «اختصاصیت» در هر یک از مطالعات منتخب، از دادههای ارائهشده به صورت دستهبندی دوحالته که به توصیف حداقل تعداد بیماران با آزمایش مثبت واقعی و تعداد بیماران با آزمایش منفی کاذب پرداخته بود، استفاده کردیم.
در صورت امکان، ما برای نمایش برآوردهای حساسیت و اختصاصیت با 95% فاصله اطمینان (CI) نسبت به ترسیم نمودار درختی اقدام کردیم.
نتایج اصلی
یازده مطالعه بر اساس معیارهای انتخاب برگزیده شدند. ده مطالعه دادهها را در سطح بیمار گزارش کرده بودند: نتیجه اسکن مثبت یا منفی بود. یک مطالعه به گزارش تمامی ضایعات منفرد (گزارش در سطح ضایعه) پرداخته بود. «حساسیت» تعیینشده سینتیگرافی با (123I-MIBG (SPECT-CT (هدف 1-1) در 608 مورد از 621 بیمار واجد شرایطِ شرکتکننده در یازده مطالعه مذکور بین 100-67% متغیر بود. یک مطالعه که در سطح ضایعه به ارائه گزارش پرداخته بود، به ارائه داده برای برآورد «اختصاصیت» پرداخته بود: 68% در 115 ضایعه موجود در 22 بیمار. در سه مطالعه، «حساسیت» سینتیگرافی با 123I-MIBG برای شناسایی متاستازها جدا از تومور اولیه در بیماران مبتلا به نوروبلاستوما با هر درجه از پیشرفت بین 100- 79% متغیر بوده است. در دو مطالعه از این مجموعه مطالعات نیز «اختصاصیت» سینتیگرافی با 123I-MIBG بین 89- 33% متغیر بوده است.
یک مطالعه به گزارش دقت تشخیصی تصویربرداری با (18F-FDG-PET (-CT (آزمایش مکمل) در بیمارانی پرداخته بود که نتیجه سینتیگرافی با 123I-MIBG آنها منفی (هدف 1-2) بود. دو مورد از 24 بیمار واجد شرایط با نوروبلاستومای قطعی یک اسکن 123I-MIBG منفی و یک اسکن (18F-FDG-PET (-CT مثبت داشتند.
«حساسیت» تصویربرداری با (18F-FDG-PET (-CT به عنوان یک آزمایش تشخیصی مجرد (هدف 2-1) و در مقایسه با سینتیگرافی با (123I-MIBG (SPECT-CT (هدف 2-2) تنها در یک مطالعه گزارش شده بود. «حساسیت» تصویربرداری با (18F-FDG-PET (-CT در مقابل «حساسیت» سینتیگرافی با (123I-MIBG (SPECT-CT که 92% است، 100% گزارش شده بود. ما نتوانستیم «اختصاصیت» را در هیچ یک از دو وضعیت برآورد کنیم.
نتیجهگیریهای نویسندگان
«حساسیت»های گزارششده برای سینتیگرافی با 123I-MIBG در شناسایی نوروبلاستوما و متاستازهای آن در بیماران مبتلا به نوروبلاستومای قطعی بافتی، بین 100-67% متغیر بود.
تنها یک مطالعه در این مطالعه نظاممند به گزارش یافتههای مثبت کاذب پرداخته بود. این مهم است که همواره به یاد داشته باشیم یافتههای مثبت کاذب همواره میتوانند اتفاق افتند. به عنوان مثال، بهتر است از جذب فیزیولوژیکی با استفاده از اسکنهای SPECT-CT جلوگیری شود. اگرچه به پژوهشهای بیشتری قبل از نتیجهگیری قطعی نیاز است.
همانطور که پیشتر توصیف شد، هم در منابع موجود و هم در این مرور نظاممند، در 10% از بیماران مبتلا به نوروبلاستومای قطعی بافتی، تومور رادیوداروی 123I-MIBG را انباشته نمیکرد (نتایج منفی کاذب). برای این بیماران، توصیه میشود که نسبت به انجام یک آزمایش اضافه به منظور مرحلهبندی و ارزیابی واکنش به درمان اقدام کنند. آزمایشهای اضافی ممکن است برای مثال تصویربرداری با (18F-FDG-PET (-CT لازم باشد. اما برای کسب اطمینان از ارزش بالینی آن به شواهد بیشتری نیاز است.
دقت تشخیصی تصویربرداری با (18F-FDG-PET (-CT در مواردی که نتیجه سینتیگرافی با رادیوداروی 123I-MIBG منفی بود، قابلمحاسبه نبود. به این دلیل که دادههای بسیار محدودی در دسترس بودند. به علاوه، تعیین دقت تشخیص آزمون ایندکسِ تصویربرداری با (18F-FDG-PET (-CT در شناسایی یک تومور نوروبلاستوما و متاستازهای آن و در مقایسه آن با آزمون مقایسهای سینتیگرافی با (123I-MIBG (SPECT-CT قابل محاسبه نبوده است. به این دلیل که دادههای محدودی در زمان انجام این پژوهش در دسترس بوده است.
ما در شروع این پروژه، انتظار نداشتیم که دادههای بسیار محدودی در خصوص «اختصاصیت» پیدا کنیم. در حال حاضر فکر میکنیم بهتر بود که از عبارت «حساسیت برای ارزیابی وجود نوروبلاستوما» به جای «دقت تشخیصی» به عنوان هدف پژوهش استفاده میکردیم.
خلاصه به زبان ساده
تصویربرداری با یودین-123-متایودوبنزیل-گوانیدین (123I-MIBG) و فلورین-18-فلئوروداکسی-گلوکز با امکانات مقطعنگاری با گسیل پوزیترون (18F-FDG-PET)، دو روش تصویربرداری هستهای در تشخیص تومورهای نوروبلاستوما
پیشینهو مبنای منطقی
نوروبلاستوما یک تومور مربوط به دوران کودکی است که میتواند به کمک یک ترکیب خاص تصویربرداری هستهای به نام رادیوداروی متایودوبنزیل-گوانیدین (123I-MIBG) به نمایش درآید. تصویربرداری با 123I-MIBG نه تنها در تشخیص نوروبلاستوما، بلکه در جایابی متاستازها (انتشار بیماری به سایر ارگانهای بدن) اهمیت زیادی دارد.
برخی مواقع نوروبلاستوما رادیوداروی 123I-MIBG را جذب نکرده و در نتیجه نوروبلاستوما در اسکن مشاهده نمیشود. در این مواقع، یک نوع دیگر از تصویربرداری هستهای ممکن است در به نمایش درآوردن نوروبلاستوما مفید باشد: تصویربرداری با فلورین-18-فلئوروداکسی-گلوکز با امکانات مقطعنگاری با گسیل پوزیترون (18F-FDG-PET).
در منابع موجود، توانایی تمایز بین ضایعات مربوط به نوروبلاستوما و غیرنوروبلاستوما بوسیله این دو نوع روش تصویربرداری هستهای متنوع است.
امتیازدهی پیشآگهی، درمان و پاسخ به درمان بیماران مبتلا به نوروبلاستوما در حال حاضر بر اساس میزان متاستاز به ازای هر قسمت از بدن که در اسکن با 123I-MIBG قابل رؤیت باشد، صورت میپذیرد. بنابراین تعیین توانایی دقیق تمایز بین نوروبلاستوما و غیرنوروبلاستوم، در تصویربرداری با 123I-MIBG و تصویربرداری با 18F-FDG-PET مهم است. ما شواهد مربوط به دقت تصویربرداری با 123I-MIBG و تصویربرداری با 18F-FDG-PET را در شناسایی نوروبلاستوما در کودکان مشکوک به این بیماری مرور کردیم.
ویژگیهای مطالعه
ما با هدف شناسایی مطالعات بالینی که به مقایسه روش تصویربرداری با 123I-MIBG یا با 18F-FDG-PET، یا هر دو، با بررسی میکروسکوپی بافت مشکوک به نوروبلاستوما (هیستوپاتولوژی) پرداخته باشند، در بانکهای دادهای علمی به جستجو پرداختیم. شواهد گردآوری شده تا 11 سپتامبر 2012 بهروز هستند.
ما یازده مطالعه مناسب را مشتمل بر 621 کودک که موافق معیارهای انتخاب بودند، شناسایی کردیم: کودکان زیر 18 سال مبتلا به نوروبلاستوما و تصویربرداری با123I-MIBG یا 18F-FDG-PET، یا هر دو.
کیفیت شواهد
تمامی یازده مطالعه منتخب به لحاظ روششناسی پژوهش دارای محدودیت بودند. تنها یک مطالعه دادههای مربوط به «اختصاصیت» (توانایی یک آزمایش در تشخیص درست بیمار نبودن یک فرد) را ارائه کرده بود. به همین دلیل ما نتوانستیم تمامی تحلیلهای برنامهریزیشده را اجرا کنیم.
نتایج اصلی
«حساسیت» (توانایی یک آزمایش در تشخیص درست بیمار بودن یک فرد) تصویربرداری با 123I-MIBG در مقایسه با نتایج هیستوپاتولوژی، در بیماران مبتلا به نوروبلاستومای قطعی بافتی، بین 67-100% متغیر بود. به این معنا که در هر 100 کودک مبتلا به نوروبلاستومای قطعی، تصویربرداری با 123I-MIBG قادر خواهد بود 67 مورد از این 100 مورد ابتلا را به درستی شناسایی کند. تنها یک مطالعه که در سطح ضایعه گزارش شده بود، دادههای موردنیاز را برای برآورد «اختصاصیت» (توانایی یک آزمایش در تشخیص درست بیمار نبودن یک فرد) ارائه کرده بود: 68% در 115 ضایعه. به این معنا که از هر 100 ضایعه عاری از بیماری در بیماران مبتلا به نوروبلاستومای قطعی، تصویربرداری با 68 123I-MIBG ضایعه را به درستی شناسایی میکند. بنابراین در حدود 10% از موارد، نوروبلاستوما در تصویربرداری با 123I-MIBG قابل مشاهده نیست (نتایج منفی کاذب). برای این موارد توصیه میشود که از یک آزمایش اضافی مانند تصویربرداری با 18F-FDG-PET استفاده شود، اما برای اطمینان از ارزش بالینی این روش، شواهد بیشتری موردنیاز است.
تنها در یکی از مطالعات منتخب یافتههای مربوط به مثبت کاذب گزارش شده بود. به این معنا که تصویربرداری با 123I-MIBG و 18F-FDG-PET ضایعات مربوط به نوروبلاستوما را در بیماران به اشتباه شناسایی کرده بودند که ممکن است به اشتباه منجر به تشخیص متاستاتیک بودن بیماری در فرد بیمار شود. مهم است همواره به یاد داشته باشیم که یافتههای مثبت کاذب ممکن است اتفاق افتد، اگرچه انجام پژوهشهای بیشتری قبل از اینکه بتوان یک نتیجهگیری قطعی ارائه کرد، موردنیاز است.
به دلیل محدود بودن دادهها، نتوانستیم دقت تشخیص تصویربرداری با 18F-FDG-PET را در مواردی که نوروبلاستوما به روش تصویربرداری با 123I-MIBG به درستی تشخیص داده شده بود، تعیین کنیم. به علاوه به دلیل محدود بودن دادههای در دسترس، ما نتوانستیم دقت تشخیص تصویربرداری با 18F-FDG-PET را در شناسایی نوروبلاستوما محاسبه کرده و آن را با تصویربرداری با 123I-MIBG مقایسه کنیم.