پیشینه
فیبراتها دستهای از داروهایی هستند که به طور کلی تریگلیسرید بالا را پائین میآورند، کلسترول لیپوپروتئین با تراکم بالا (HDL) را افزایش میدهند و باعث کاهش بخش متراکم کوچک کلسترول لیپوپروتئین با تراکم پائین (LDL) میشوند. تاثیر این داروها برای پیشگیری ثانویه رخدادهای جدی عروقی نامشخص است، و تا امروز هیچ مطالعه مروری نظاممندی که برای پیشگیری ثانویه باشد، انجام نشده است.
اهداف
بررسی تاثیر و سلامت فیبراتها برای پیشگیری از رخدادهای جدی عروقی در افراد مبتلا به بیماری قلبیعروقی (CVD) قبلی، شامل بیماری کرونری قلبی و سکته مغزی.
روش های جستجو
برای این مطالعه مروری، پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL؛ (Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ شماره 9؛ 2014) در کتابخانه کاکرین (Cochrane Library)؛ MEDLINE؛ (OVID؛ از 1946 تا هفته اول اکتبر 2014)؛ EMBASE؛ (OVID؛ از 1980 تا هفته 41ام 2014)؛ پایگاه اطلاعاتی طب بیولوژیکی چین (CBM؛ China Biological Medicine Database)؛ (از 1978 تا 2014)؛ زیرساختهای دانش ملی چین (CNKI؛ Chinese National Knowledge Infrastructure)؛ (از 1979 تا 2014)، پایگاه اطلاعاتی و تکنولوژی مجلات علمی چین (VIP ؛Chinese Science and Technique Journals Database)؛ (از 1989 تا 2014) را جستوجو کردیم. همچنین منابع دیگر مثل مرکز ثبت کارآزماییهای در حال انجام و پایگاههای اطلاعاتی مجموعه مقالات کنفرانسها را برای شناسایی مطالعات در حال انجام و منتشرشده و منتشرنشده جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای (RCT ؛Randomised Controlled Trials) را که در آنها یک فیبرات (برای مثال جمیفیبروزیل (gemifibrozil)، فنوفیبرات (fenofibrate)) با دارونما یا عدم درمان مقایسهشده بود، گردآوری کردیم. RCTهایی را که فقط نتایج آزمایشگاهی داشتند کنار گذاشتیم. همچنین، کارآزماییهایی را که دو فیبرات مختلف را بدون کنترل عدم درمان یا دارونما مقایسهکرده بودند، حذف کردیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مطالعه مروری مستقلا کارآزماییها را انتخاب، خطر سوگیری (Bias) را بررسی، و اطلاعات را استخراج کردند. برای اطلاعات از دسترفته با نویسندگان تماس گرفتیم.
نتایج اصلی
13 کارآزمایی را با مجموع 16112 شرکتکننده گردآوری کردیم. در 11 کارآزمایی، شرکتکنندهها تاریخچهای از بیماری کرونر قلبی، در 2 کارآزمایی شرکتکنندهها تاریخچهای از سکته مغزی و در یک کارآزمایی شرکتکنندهها ترکیبی از بیماران با CVD داشتند. متاآنالیز (meta-analysis) (شامل همه کارآزماییهای فیبرات) شواهدی برای اثر حفاظتی فیبراتها به طور اولیه در مقایسه با دارونما برای نتیجه اولیه ترکیبی سکته مغزی غیرکشنده، سکته قلبی (MI) غیرکشنده، و مرگ عروقی نشان داد (خطر نسبی (RR)؛ 0.88؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.83 تا 0.94؛ تعداد شرکتکنندهها = 16064 نفر؛ تعداد مطالعه = 12؛ I2 = 45%؛ اثر ثابت). فیبراتها به طور متوسطی برای پیشگیری از رخداد MI موثر بودند (RR 0.86؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.80 تا 0.93؛ تعداد شرکتکنندهها = 13942 نفر؛ تعداد مطالعات = 10؛ I2 = 24%؛ اثر ثابت). فیبراتها هیچ اثری بر مرگومیر با تمام-علت (RR 0.98؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.91 تا 1.06؛ تعداد شرکتکنندهها = 13653 نفر؛ تعداد مطالعات = 10؛ I2 = 23%)، بر مرگ به دلایل عروقی (RR 0.95؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.86 تا 1.05؛ تعداد شرکتکنندهها = 13653 نفر؛ تعداد مطالعات = 10؛ I2 = 11%؛ اثر ثابت) و بر رخداد سکته مغزی (RR 1.03؛ 95% فاصله اطمینان (CI)؛ 0.91 تا 1.16؛ تعداد شرکتکنندهها = 11719 نفر؛ تعداد مطالعات = 6؛ I2 = 11%؛ اثر ثابت) نداشتند. با کنارگذاشتن کارآزماییهای کلوفیبرات (clofibrate)، به دلیل اینکه در سال 2012 تولید کلوفیبرات به علت نگرانیهایی در مورد سلامت متوقف شد، دسته باقیمانده از فیبراتها دیگر اثری بر پیشگیری از نتیجه اولیه ترکیبی نداشتند (RR 0.90؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.79 تا 1.03؛ تعداد شرکتکنندهها = 10320 نفر؛ تعداد مطالعات = 7؛ I2 = 50%؛ اثرات تصادفی). اما، بدون اطلاعات کلوفیبرات، فیبراتها برای پیشگیری از MI همچنان موثر بودند (RR 0.85؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.76 تا 0.94؛ تعداد شرکتکنندهها = 8304 نفر؛ تعداد مطالعات = 6؛ I2 = 47%؛ اثر ثابت). هیچ افزایشی در عوارض جانبی با فیبراتها در مقایسه با کنترل وجود نداشت. تجزیه و تحلیلهای زیرگروهی، نشان داد که منفعت فیبراتها بر نتیجه اولیه ترکیبی صرف نظر از سن، جنس، و دیابت میلیتوس ثابت است.
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهد متوسطی نشان داد که دسته فیبرات میتواند در پیشگیری ثانویه از نتیجه اولیه ترکیبی سکته مغزی غیرکشنده، MI غیرکشنده و مرگ عروقی، موثر باشد. اما، این اثر منفعتی بر اساس دربرگرفتن اطلاعات کلوفیبرات است؛ کلوفیبرات دارویی است که از سال 2002 به دلیل عوارض جانبی زیاد و غیرقابل قبول، دیگر تولید نمیشود. به کارآزماییهای بیشتری برای استفاده از فیبراتها در جمعیتهای مبتلا به سکته مغزی و نیز خلاف درمان زمینهای با استاتینها (درمان استاندارد) نیاز است.
خلاصه به زبان ساده
فیبراتها برای پیشگیری ثانویه از بیماری قلبیعروقی و سکته مغزی
سوال مطالعه مروری
هدف این مطالعه مروری بررسی اثر فیبراتها برای پیشگیری از حملات قلبی، سکتههای مغزی، و مرگ بیماری گردشخون در افراد مبتلا به بیماری گردشخونی مزمن است.
پیشینه
سالهای بسیاری است که از فیبراتها به عنوان درمان جلوگیریکننده از حملات قلبی و سکتههای مغزی بیشتر در افرادی که مبتلا به بیماری دستگاه گردشخونی هستند، استفاده میشود. فیبراتها دستهای از داروها هستند که به طور مثبت روی چربیهای خون اثر میگذارند، یعنی اینکه تریگلیسریدها را کاهش میدهند، کلسترول لیپوپروتئین با تراکم بالا (کلسترول خوب) را بالا میبرند و باعث کاهش بخش متراکم کوچک کلسترول لیپوپروتئین با تراکم پائین (کلسترول بد) میشوند. این دسته دارویی شامل کلوفیبرات، جمیفیبروزیل، فنوفیبرات، بزافیبرات، و سیپروفیبرات است. تنظیم موفقیتآمیز چربیهای خون در افراد مبتلا به بیماری دستگاه گردشخون، میتواند به این معنی باشد که این افراد به احتمال کمتری دچار سکتههای قلبی و سکته مغزی میشوند و به خاطر بیماری گردشخونشان کمتر میمیرند. در حال حاظر هیچ شواهد واضحی برای منفعت فیبراتها در چنین افرادی وجود ندارد.
ویژگیهای مطالعه
مدت مطالعات فیبراتها از 12 ماه تا 8 سال بود.
نتایج اصلی
در این مطالعه مروری، 13 کارآزمایی را با مجموع 16112 شرکتکننده دارای تاریخچهای از سکته مغزی یا بیماری کرونری قلبی گردآوری کردیم. این مطالعه مروری شامل شواهدی است که تا تاریخ اکتبر 2014 بهروز است.
تجزیه و تحلیل ما نشان داد که در مقایسه با دارونما، فیبراتها میتوانند برای پیشگیری از نتیجه ترکیبی سکته مغزی غیرکشنده، سکته قلبی (انفارکسیون میوکارد) غیرکشنده و مرگ حاصل از بیماری گردشخون موثر باشند. اما، این اثر منفعتی، بر اساس دربرگیری اطلاعات کلوفیبراتها است؛ کلوفیبرات دارویی است که در سال 2002 به دلیل نگرانیهای سلامتی کنار گذاشتهشده است. به بیانی دیگر، هیچ شواهد خوبی برای پشتیبانی استفاده از فیبراتهای موجود برای پیشگیری از سکتههای قلبی، سکتههای مغزی و مرگ بیماری گردشخون در افراد مبتلا به بیماری گردشخونی وجود ندارد.
کیفیت شواهد
در ترکیب با اطلاعات فیبراتها، کیفیت شواهد برای نتایج ترکیبی (سکته مغزی غیرکشنده، MI غیرکشنده، و مرگ عروقی) و MI (کشنده و غیرکشنده)، متوسط و برای سکته مغزی (ایسکمیک یا هموراژیک، کشنده یا غیرکشنده) و مرگ حاصل از عروق یا هر دلیل دیگر در حین درمان و دوره پیگیری برنامهریزیشده، پائین بود. کیفیت شواهد بدون اطلاعات کلوفیبراتها برای نتیجه MI (کشنده و غیرکشنده)، متوسط و برای نتایج ترکیبی (سکته مغزی غیرکشنده، MI غیرکشنده، و مرگ عروقی)، سکتهمغزی (ایسکمیک یا هموراژیک، کشنده یا غیرکشنده)، و مرگ حاصل از عروق یا هر دلیل دیگر در حین درمان و دوره پیگیری برنامهریزیشده، پائین بود.