پیشینه
مصرف مواد مخدر در نوجوانان به نوبه خود و از آنجایی که به عنوان یک عامل خطر برای سایر مسائل رفتاری ایفای نقش میکند، یک مساله اساسی به شمار میآید. از آنجایی که استفاده از مواد مخدر در دوره نوجوانی میتواند باعث ایجاد پیامدهای بلندمدت سلامتی و اجتماعی جانبی شود، مداخله زودهنگام با هدف پیشگیری از پیشرفت مسائل جدی بیشتر، مهم است. نشان داده شده که مداخلات کوتاهمدت، مصرف مواد مسالهآفرین را در میان نوجوانان کاهش داده و به ویژه برای افرادی که دارای الگوهای مصرف مواد مخدر نسبتا پرمخاطره هستند، مفید است. چنین مداخلاتی میتوانند در محیط مدرسه طراحی شده و به اجرا درآیند. این مطالعه مروری نظاممند به منظور ارزیابی اثربخشی مداخلات کوتاهمدت مدرسهمحور برای نوجوانان مصرفکننده مواد مخدر طراحی شده است.
اهداف
ارزیابی اثربخشی مداخلات کوتاهمدت مدرسهمحور در کاهش مصرف مواد مخدر و سایر نتایج رفتاری در میان نوجوانان در مقایسه با یک مداخله دیگر یا عدم مداخله (assessment-only conditions).
روش های جستجو
ما منابع اصلی/اولیه را در مارچ 2013 جستوجو کردیم و جستوجوی بروز شده را تا فوریه 2015 به اجرا درآوردیم. در هر دو مرحله مطالعه مروری منابع (اصلی و بروزشده)، ما در 10 پایگاه اطلاعاتی الکترونیک و شش وبسایت درباره مداخلات مبتنی بر شواهد، و فهرست منابع مطالعات و مطالعات مروری منتخب، از سال 1966 میلادی تا فوریه سال 2015 به جستوجو پرداختیم. ما همچنین به منظور شناسایی مطالعات اضافی با نویسندگان و سازمانهای ذیربط تماس برقرار کردیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شدهای (RCT) را وارد مطالعه کردیم که به ارزیابی اثرات مداخلات کوتاهمدت مدرسهمحور برای نوجوانان مصرفکننده مواد مخدر پرداخته بودند.
پیامدهای اولیه «کاهش» یا «توقف» مصرف مواد مخدر بودند. پیامدهای ثانویه «مشارکت در فعالیتهای جنایی» و «مشارکت در ارتکاب تخلف یا رفتارهای مشکلدار مرتبط با مصرف مواد مخدر» بودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
ما از روشهای استاندارد روششناسی تدوین شده به وسیله (بنیاد همکاری کاکرین) (Cochrane Collaboration)، شامل رویکرد GRADE برای ارزیابی کیفیت شواهد استفاده کردیم.
نتایج اصلی
ما 6 کارآزمایی را که دربرگیرنده 1176 نوجوان بوده و اقدام به اندازهگیری پیامدها در دورههای پیگیری متفاوت کرده بودند، در این مطالعه مروری وارد کردیم. 3 مطالعه دربرگیرنده 732 نوجوان به مقایسه مداخلات کوتاهمدت (BI) با «صرفا ارائه اطلاعات»، و 3 مطالعه دربرگیرنده 444 نوجوان به مقایسه BI با «عدم اقدام به مداخله (assessment-only)» پرداخته بودند. دلایل کاهش کیفیت شواهد عبارت بودند از وجود خطر سوگیری (risk of bias) در مطالعات وارد شده، عدم دقت و ناهمگونی. برای نتایج مرتبط با سوءمصرف مواد، مطالعات بازیابی شده فقط به ارزیابی الکل و حشیش/ کانابیسها (cannabis) پرداخته بودند. ما به طور کلی شواهد با کیفیت متوسطی را یافتیم که طبق آنها BI در مقایسه با «صرفا ارائه اطلاعات»، اثر قابلتوجهی بر هیچ یک از نتایج مصرف مواد مخدر در دورههای پیگیری کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت نداشتند. به علاوه BI اثر قابلتوجهی بر نتایج رفتار تخلفآمیز در میان نوجوانان نداشتند. در رابطه با BI در مقایسه با گروههای کنترل که در آنها هیچ نوع مداخلهای اعمال نشده بود، ما شواهد با کیفیت پایین و بسیار پایینی را یافتیم که نشان میداد در یک مطالعه، BI در دوره پیگیری کوتاهمدت، تناوب مصرف حشیش را کاهش دادند (میانگین تفاوت استانداردشده (SMD): 0.83 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): از 1.14 - تا 0.53 - ؛ n = 269). به علاوه در یک مطالعه، BI در دوره پیگیری میانمدت، به صورت قابلتوجهی تناوب مصرف الکل (SMD: 0.91 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): از 1.21 - تا 0.61 - ؛ n = 242)، سوءمصرف الکل (SMD: 0.38 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI):از 0.7 - تا 0.07 - ؛ n = 190)، وابستگی به مواد (SMD: 0.58 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI):از 0.9 - تا 0.26 - ؛ n = 190) و سوءمصرف حشیش (SMD: 0.34 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): از 0.65 - تا 0.02 - ؛ n = 190) را کاهش دادند. به علاوه در یک مطالعه، BI در دوره پیگیری بلندمدت، سوءمصرف الکل (SMD: 0.72 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): از 1.05 - تا 0.40 - ؛ n = 181)، تناوب مصرف حشیش (SMD: 0.56 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): از 0.75 - تا 0.36 - ؛ n = 181)، سوءمصرف (SMD: 0.62 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): از 0.95 - تا 0.29 - ؛ n = 181)، و وابستگی به مواد (SMD: 0.96 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): از 1.30 - تا 0.63 - ؛ n = 181) را کاهش دادند. با وجود این، شواهد به دست آمده از مطالعاتی که به مقایسه مداخلات کوتاهمدت با شرایطی که در آنها هیچ مداخلهای اعمال نشده بود پرداخته بودند، در مجموع کیفیت پایینی داشتند. بهعلاوه، مداخلات کوتاهمدت اثرات متعددی بر رفتارهای تخلفآمیز یا مسالهدار در نوجوانان داشتند. اگرچه در دوره پیگیری بلندمدت، میزان اثر بر این نتایج در گروه مقایسه که در آن هیچ نوع مداخلهای اعمال نشده بود، قابلتوجه بود (SMD: 0.78 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): از 1.11 - تا 0.45 - ).
نتیجهگیریهای نویسندگان
ما شواهد با کیفیت پایین یا بسیار پایین یافتیم که طبق آنها مداخلات کوتاهمدت مدرسهمحور ممکن است در کاهش مصرف الکل و حشیش نسبت به شرایطی که در آنها هیچ مداخلهای اعمال نشده بود، اثربخشتر بوده و این کاهشها در دوره پیگیری بلندمدت پایدار بودند. ما شواهد با کیفیت متوسطی یافتیم که طبق آنها مداخلات کوتاهمدت مدرسهمحور در مقایسه با ارایه اطلاعات احتمالا اثر قابلتوجهی بر نتایج مربوط به مصرف مواد مخدر نداشتند. برای اظهارنظر قطعی درباره اثربخشی مداخلات کوتاهمدت مدرسهمحور در کاهش مصرف مواد مخدر در نوجوانان هنوز زود است و نمیتوان با قطعیت اظهار نظر کرد. بهعلاوه، لازم است مطالعات با کیفیت بالا که به ارزیابی اثربخشی نسبی BI برای مصرف مواد مخدر و سایر رفتارهای مسالهدار میپردازند، به ویژه در کشورهای با درآمد پایین و متوسط طراحی شده و به اجرا درآیند.
خلاصه به زبان ساده
آیا مداخلات کوتاهمدت در مدارس میتوانند مصرف مواد مخدر را در نوجوانان کاهش دهند؟
سوال مطالعه مروری
ما شواهد مربوط به اثرات مداخلات کوتاهمدت مدرسهمحور را برای مصرف مواد مخدر و رفتارهای مسالهدار ناشی از مصرف مواد در میان نوجوانان مرور کردیم. ما 6 مطالعه به دست آوردیم.
پیشینه
گفته میشود که نوجوانان در سراسر دنیا از مواد مخدر مجاز و غیرمجاز استفاده میکنند، که میتواند منجر به بروز سایر مسائل شود. با توجه به اینکه اقدام زودهنگام به مصرف مواد مخدر یک عامل خطر برای ابتلا به اختلالات ناشی از استفاده از مواد مخدر در سالهای آتی زندگی بوده و میان استفاده از الکل و داروهای غیرمجاز و سالهای از دست رفته عمر به دلیل ناتوانی در میان جوانان 24-10 سال ارتباط وجود دارد، از اینرو روندهای استفاده از مواد مخدر نگرانکننده هستند.
ما به دنبال آن هستیم تا بیاموزیم که آیا مداخلات کوتاهمدت مدرسهمحور بر سوءمصرف مواد مخدر در نوجوانان اثر داشته یا خیر. مداخلات کوتاهمدت، برنامههای کوتاهمدتی هستند که با هدف کمک به کاهش یا توقف استفاده از مصرف مواد مخدر طراحی و به اجرا در میآیند. این مطالعه مروری نسخه بروز شدهای از مطالعه پیشین است که در سال 2014 میلادی منتشر شده بود.
تاریخ جستوجو
شواهد تا فوریه 2015 بهروز هستند.
ویژگیهای مطالعه
ما شش مطالعه را که دربرگیرنده مجموعا 1176 نوجوان بود، وارد این مطالعه مروری کردیم. میانگین سنی نوجوانان 16.9 سال بود. ما به دنبال مطالعاتی بودیم که هدف آنها بررسی این بود که آیا اثرات مشاهده شده در دورههای پیگیری کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت، ناشی از مداخلات کوتاهمدت هستند یا خیر. این مطالعات برنامههای مداخلهای کوتاهمدت را با دو نوع مهم از گروههای مقایسه یا کنترل مقایسه کرده بودند: 1) گروه ارایه صرف اطلاعات (اطلاعات مربوط به ارتقاء سلامت عمومی و کاهش مخاطرات) و 2) گروه صرفا جهت ارزیابی، به نحوی که نوجوانان در این گروه هیچ نوع مداخلهای دریافت نکردند، اما به لحاظ استفاده از مواد مخدر و سایر رفتارها در مقاطع مختلف زمانی از دوره پیگیری، بعد از اعمال مداخله ارزیابی شدند. 3 مطالعه دربرگیرنده 732 نوجوان به مقایسه مداخلات کوتاهمدت با ارایه صرفا اطلاعات پرداخته بودند، در حالی که 3 مطالعه دیگر دربرگیرنده 444 نوجوان، به مقایسه مداخلات کوتاهمدت با عدم اقدام به مداخله (assessment- only) پرداخته بودند.
کارآزماییها در ایالات متحده یا اتحادیه اروپا انجام شده بودند.
مداخلات به صورت فردی یا بازخوردهای گروهی چهره به چهره در دبیرستانها و سایر کالجهای آموزشی اعمال شدند. کلیه مداخلات تا حداکثر چهار جلسه به طول انجامیدند.
پیامد اولیه ما «توقف» یا «کاهش» رفتار مصرف مواد مخدر، و پیامدهای ثانویه ما «مشارکت در فعالیتهای جنایی مرتبط با مصرف مواد مخدر» و «مشارکت در رفتارهای تخلفآمیز مرتبط با مصرف مواد مخدر» بودند.
نتایج اصلی
برای نتایج مربوط به مصرف مواد مخدر، مطالعات به ارزیابی استفاده از الکل و حشیش پرداخته بودند. مداخلات کوتاهمدت در مقایسه با تدارک اطلاعات، در کاهش مصرف مواد مخدر یا رفتار تخلفآمیز احتمالا مؤثرتر نیستند. این مداخلات در مقایسه با گروههای کنترل (عدم مداخله) ممکن است تا حدودی دارای اثرات قابلتوجه بر رفتارها و مصرف مواد مخدر باشند. در یک مطالعه، مداخلات کوتاهمدت در دوره پیگیری کوتاهمدت، به طور معناداری تناوب مصرف حشیش را کاهش داده بود. در یک مطالعه مداخلات کوتاهمدت در دوره پیگیری میانمدت، به طور معناداری تناوب مصرف الکل، سوء مصرف الکل، علائم وابستگی به مواد و علائم سوءمصرف حشیش را کاهش داده بود. در یک مطالعه مداخلات کوتاهمدت در دوره پیگیری بلندمدت، به طور معناداری سوءمصرف الکل، تناوب مصرف حشیش، سوءمصرف حشیش و علائم وابستگی را به مواد کاهش داده بودند.
الگوی نتایج نشان میدهد که نوجوانانی که مداخلات کوتاهمدت بر آنها اعمال شده بود، به طور کلی در کاهش مصرف الکل و حشیش خود نسبت به نوجوانانی که هیچ مداخلهای بر روی آنها اعمال نشده بود، عملکرد بهتری داشتند. با وجود این، نوجوانانی که مداخلات کوتاهمدت بر آنها اعمال شده بود، به نظر نمیرسید که نسبت به نوجوانانی که تنها اطلاعات بهداشتی دریافت کرده بودند، عملکرد بهتری داشته باشند. بنابراین، برای اظهارنظر قطعی درباره اثربخشی مداخلات کوتاهمدت مدرسهمحور برای کاهش مصرف مواد مخدر در نوجوانان هنوز زود است و نمیتوان با قطعیت اظهار نظر نمود.
کیفیت شواهد
در مجموع، نظر به ارزیابی کیفیت شواهد مربوط به دو نتیجه در سطح بسیار پایین، شواهد به لحاظ کیفیت در سطح متوسط و پایینی بودند. دو موضوع عمده در میان مطالعات وجود داشتند: 1) هیچ موضوع/مطلب بدیعی (کشف تازه) در رابطه با نوجوانان وجود نداشت، 2) در رابطه با اینکه آیا تخصیص شرکتکنندهها به گروههای مطالعه به صورت پنهانی و غیرآشکار صورت گرفته بود یا نه، عدم اطمینان وجود داشت، و 3) کوچک بودن تعداد کل نوجوانان و رخدادها. هیچ یک از مطالعات وارد شده به مطالعه مروری، اطلاعاتی درباره منبع تأمین مالی و یا تضاد منافع گزارش نکرده بودند.