پیشینه
آنتیبیوتیکها به صورت مکرر برای کودکان تجویز میشوند. آنها توازن میکروبی را در دستگاه گوارش تغییر میدهند و عموما منجر به ایجاد اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک (AAD) میشوند. پروبیوتیکها ممکن است از راه ترمیم میکروفلور روده، از ایجاد اسهال وابسته به آنتیبیوتیک جلوگیری کنند.
اهداف
اهداف اصلی در این مطالعه مروری، ارزیابی اثربخشی و ایمنی پروبیوتیکها (با هر نوع گونه یا دوز مشخص) برای پیشگیری از اسهال وابسته به آنتیبیوتیک در کودکان بود.
روش های جستجو
جستوجو در پایگاههای اطلاعاتی MEDLINE ،EMBASE ،CENTRAL ،CINAHL ،AMED و Web of Science (از آغاز به کار تا نوامبر 2014) همراه با مرکز ثبت تخصصی از جمله گروه مطالعه مروری IBD/FBD کاکرین، مرکز سرویس اطلاعات برای طب تکمیلی (Centralized Information Service for Complementary Medicine)، شواهد بیمه خدمات درمانی (NHS)، اطلاعات کتابشناختی بینالمللی مکملهای غذایی و نیز مرکز ثبت کارآزماییها انجام گرفت. نامهای به نویسندگان کارآزماییهای انتخاب شده، شرکتهای nutraceutical و دارویی و کارشناسان، در زمینههایی که نیاز به اطلاعات اضافی درباره کارآزماییهای در حال انجام و یا منتشر نشده مورد نیاز بود، فرستاده شده است. علاوه بر این، چکیده مقالات کنفرانس، چکیده پایاننامهها و فهرست مراجع مقالات انتخاب شده و مرتبط نیز جستوجو شدند.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده موازی که در آنها پروبیوتیک با دارونما، پروفیلاکسی جایگزین فعال یا بدون درمان، در کودکانی (صفر تا 18 سال) که آنتیبیوتیک دریافت کرده بودند، با یکدیگر مقایسه شده و بروز اسهال ثانویه که در اثر استفاده از آنتیبیوتیک ایجاد شده بود، اندازهگیری شده بود.
گردآوری و تحلیل دادهها
انتخاب مطالعه، استخراج دادهها و همچنین ارزیابی کیفیت روش با استفاده از ابزار خطر سوگیری (risk of bias)، به طور مستقل از هم و 2 بار، توسط دو نویسنده انجام شده است. دادههای دوتایی (بروز اسهال، عوارض جانبی) با استفاده از خطر نسبی (RR) تجمعی و یا تفاوت خطر (RD)، و دادههای پیوسته (میانگین طولمدت اسهال، تعداد مدفوع در روز) با استفاده از میانگین تفاوت (MD)، همراه با 95% فاصله اطمینان (CI) مربوطه، با یکدیگر ترکیب شدند. تحلیل حساسیت برای نتایج کلی ترکیب شده مربوط به بروز اسهال، شامل موارد در دسترس در مقابل تجزیه و تحلیل حالت غایی محتمل (غاییترین حالت یا بدترین حالت) یا با استفاده از مدلهای با اثر تصادفی در برابر مدلهای با اثر ثابت بود. برای کشف توضیحات احتمالی برای ناهمگونی، تجزیه و تحلیل زیرگروه پیشین درباره سطح سویه پروبیوتیکها، دوز، تعریف اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک و همچنین خطر سوگیری انجام شد. همچنین تحلیلهای متعاقب زیرگروه با توجه به تشخیص بیمار، یک سویه در مقابل چند سویه، حمایت صنعت و وضعیت بستری بیماران انجام شد. کیفیت کلی شواهد حمایت کننده از پیامدها با استفاده از معیارهای GRADE بررسی شد.
نتایج اصلی
23 مطالعه (شامل 3938 شرکتکننده) دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند. کارآزماییها شامل درمان با گونههای زیر بودند: باسیلوس (.Bacillus spp)، بیفیدوباکتریوم (.Bifidobacterium spp)، کلوستریدوم بوتیریکوم (Clostridium butyricum)، لاکتوباسیل (.Lactobacilli spp) ، لاکتوکوکوس (.Lactococcus spp)، لکونوستوک کرموریس (Leuconostoc cremoris)، ساکارومایسس (.Saccharomyces spp) یا استرپتوکوکوس (.Streptococcus SPP) به تنهایی یا به صورت ترکیب شده. در 11 مطالعه، از یک گونه پروبیوتیک، در 4 مطالعه، 2 گونه پروبیوتیک، در 3 مطالعه، 3 گونه پروبیوتیک، در یک مطالعه، 4 گونه پروبیوتیک، در 2 مطالعه، 7 گونه پروبیوتیک، در یک مطالعه، 10 گونه پروبیوتیک و در یک مطالعه، 2 بازوی پروبیوتیک که در آنها به ترتیب سه و دو گونه ترکیب شده بود، استفاده شد.
در 13 مطالعه خطر سوگیری بالا یا نامشخص تعیین شد و و در 10 مطالعه خطر سوگیری پایین بود. موارد موجود (بیمارانی که مطالعات را کامل نکرده بودند، وارد تجزیه و تحلیل نشدند) حاصل 22 کارآزمایی از 23 کارآزمایی بود که بروز اسهال را گزارش کرده بودند و منفعت دقیقی از مصرف پروبیوتیک را در مقایسه با درمان فعال، دارونما و یا گروه کنترل بدون درمان نشان میدهند. بروز اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک در گروه پروبیوتیک 8% (163/1992) در مقایسه با 19% (364/1906) در گروه شاهد بود (RR: 0.46؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.35 تا 0.61؛ I2 = 55% ؛ 3898 شرکتکننده).
تجزیه و تحلیل GRADE نشان داد که کیفیت کلی شواهد برای این پیامد متوسط بود. این نتیجه در حالت غایی تحلیل حساسیت (بدترین حالت در تحلیل حساسیت)، از نظر آماری در سطح معنیداری، باقی ماند (60% از کودکان در گروه پروبیوتیک و 20% از کودکان در گروه شاهد که پیگیری برای آنها امکانپذیر نبود، اسهال داشتند). به این صورت که در تجزیه و تحلیل حساسیت، بروز اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک، در گروه پروبیوتیک برابر 14% (330/2294) نسبت به 19% در گروه شاهد (426/2235) بود (RR: 0.69؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.54 تا 0.89؛ I2 = 63%؛ 4529 شرکتکننده).
در هیچ کدام از 16 کارآزمایی (با تعداد 2455 شرکتکننده) که عوارض جانبی گزارش شده بود، هیچگونه عوارض جانبی جدی منسوب به پروبیوتیکها مستند نشده بود. در متاآنالیز (meta-analysis) انجام گرفته، همه مطالعات به جز یک اختلاف خیلی کوچک غیرمعنیدار از نظر آماری، درباره عوارض جانبی بین گروه درمان و کنترل، از تحلیل خارج شدند (RD: 0.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.01 - تا 0.01). بیشترین عوارض جانبی در گروه دارونما، درمان استاندارد یا گروهی که درمان دریافت نکرده بودند، مشاهده شد. عوارض جانبی گزارش شده در مطالعات، شامل راش، تهوع، گاز، نفخ شکم، باد شکم، درد شکم، استفراغ، افزایش خلط، درد قفسه سینه، یبوست، اختلال چشایی و کماشتهایی بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهد با کیفیت متوسط، اثر حفاظتی پروبیوتیکها را در پیشگیری از اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک نشان میدهد. برآورد ترکیبی در این مطالعه مروری، تاثیر دقیق پروبیوتیک را با NNT تا 10 نشان میدهد (RR: 0.46؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.35 تا 0.61). در میان پروبیوتیکهای مختلف ارزیابی شده، لاکتوباسیلوس رامنوسوس (Lactobacillus rhamnosus) یا ساکارومیس بولاردی (Saccharomyces boulardii) در 5 تا 40 بیلیون واحد تشکل دهنده کولونی در روز، ممکن است با NNT متوسط، مناسب باشد و احتمال عوارض جانبی آن بسیار نادر است. نتیجهگیری در مورد اثربخشی و ایمنی دیگر عوامل پروبیوتیک برای اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک کودکان هنوز امکانپذیر نیست. اگرچه هیچ عوارض جانبی جدی در میان کودکان سالم مشاهده نشد، عوارض جانبی جدی در کودکان به شدت ناتوان یا دارای نقص ایمنی با ریسکفاکتورهای زمینهای از جمله استفاده از کاتتر وریدی مرکزی و اختلالات وابسته به انتقال باکتریایی یا قارچی مشاهده شده است. تا زمانی که تحقیقات بیشتری انجام شود، باید از کاربرد پروبیوتیک در جمعیت کودکان در معرض خطر عوارض جانبی اجتناب شود. آزمایشهای آینده ممکن است از پیامدهای استاندارد و معتبر برای اندازهگیری اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک بهرهمند شوند.
خلاصه به زبان ساده
پروبیوتیک برای پیشگیری از اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک در کودکان
اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک چیست؟
اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک، هنگامی رخ میدهد که آنتیبیوتیک با برهم زدن تعادل طبیعی باکتری «خوب» و «بد» در دستگاه گوارش، باکتریهای مضر را به میزان چند برابر تعداد طبیعی آنها افزایش میدهد. علائم و نشانههای اسهال وابسته به آنتیبیوتیک، شامل حرکات مکرر آبکی روده و دردهای کرامپی شکم است.
پروبیوتیکها چه هستند؟
پروبیوتیکها در مکملهای غذایی یا ماست یافت میشوند و حاوی باکتریهای بالقوه سودمند یا مخمرها هستند. پروبیوتیکها ممکن است تعادل طبیعی باکتریهای موجود در روده را بازگردانند.
پژوهشگران چه چیزی را بررسی کردند؟
پژوهشگران، این موضوع را که آیا پروبیوتیکها باعث جلوگیری از اسهال وابسته به آنتیبیوتیک در کودکان تحت درمان با آنتیبیوتیک میشوند یا خیر و این که چگونه پروبیوتیکها باعث آسیب میشوند (عوارض جانبی)، بررسی کردند. محققان متون پزشکی را به طور گسترده تا 24 نوامبر 2014 جستوجو کردند.
پژوهشگران چه چیزی پیدا کردند؟
23 مطالعه بررسی شد و بهترین شواهد موجود را فراهم کرد. در این مطالعات تعداد 3938 کودک (2 هفته تا 17 ساله) بررسی شدند که برای جلوگیری از اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک، پروبیوتیک دریافت میکردند. شرکتکنندگان، پروبیوتیک (Lactobacilli spp ،Bifidobacterium spp ،Streptococcus spp یا Saccharomyces boulardii بهتنهایی یا ترکیبی)، دارونما (قرصهایی که پروبیوتیک ندارند) یا درمانهای دیگری را برای جلوگیری از اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک (برای مثال diosmectite) یا هیچ درمانی دریافت نکرده بودند. مطالعات کوتاهمدت بودند و در مدت 1 تا 12 هفته، انجام شده بودند. تجزیهوتحلیلها نشان داد که پروبیوتیکها ممکن است برای جلوگیری از اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک موثر باشند.
بروز اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک، در گروه پروبیوتیک 8% (163/1992) در مقایسه با 19% (364/1906) در گروه شاهد بود. پروبیوتیک عموما به خوبی تحمل شده و عوارض جانبی جزئی با تفاوت معنیداری کمی بین گروههای پروبیوتیک و شاهد رخ داده بود. بیشترین عوارض جانبی در گروه دارونما، درمان استاندارد یا گروهی که درمان دریافت نکرده بود، گزارش شده بود.
عوارض جانبی گزارش شده در مطالعات شامل راش، تهوع، گاز، نفخ شکم، باد شکم، درد شکم، استفراغ، افزایش خلط، درد قفسه سینه، یبوست، اختلال چشایی و کماشتهایی بود. در میان پروبیوتیکهای مختلف ارزیابی شده، ممکن است لاکتوباسیلوس رامنوسوس (Lactobacillus rhamnosus) یا ساکارومیس بولاردی (Saccharomyces boulardii) بین 5 تا 40 بیلیون واحد تشکل دهنده کولونی در روز برای جلوگیری از اسهال مرتبط با آنتیبیوتیک در کودکان دریافت کننده آنتیبیوتیک، مناسب باشد. برای نتیجهگیری در مورد اثربخشی و ایمنی پروبیوتیک برای جلوگیری از اسهال مرتبط با آنتی بیوتیک (AAD) زود است.
اگرچه هیچ عوارض جانبی جدی مربوط با استفاده از پروبیوتیک در میان کودکان سالم که در مطالعات شرکت کرده بودند، مشاهده نشد، عوارض جانبی جدی در کودکان به شدت ناتوان یا دارای نقص ایمنی با عوامل زمینهساز خطر از جمله کاتتر ورید مرکزی (یک لوله قابلانعطاف که برای دادن دارو استفاده میشود) و اختلالات مرتبط با انتقال باکتریایی یا قارچی (دفع باکتری از روده به مناطق دیگری از بدن) مشاهده شده است. تا زمانی که تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود، باید از کاربرد پروبیوتیک در کودکان در معرض خطر به علت عوارض جانبی اجتناب شود.