پیشینه
هرپس زوستر (herpes zoster)، که تحت عنوان شینگل (shingles) نیز شناخته میشود، یک بیماری عصبی ـ پوستی (neurocutaneous) است که بهواسطه فعال شدن دوباره ویروس واریسلا زوستر نهفته (VZV ؛ the latent varicella zoster virus) ایجاد میشود. این ویروس به ذنبال کاهش ایمنی در برابر VZV، باعث ایجاد بیماری آبله مرغان میشود. این عارضه یک وضعیت بسیار دردناک است که میتواند هفتهها یا ماهها به طول انجامیده و کیفیت زندگی افراد مبتلا را به میزان قابل توجهی تحتالشعاع قرار دهد. میان فرآیند طبیعی افزایش سن و کاهش ایمنی سلولی رابطه وجود دارد و این رابطه، زمینه ابتلا را به هرپس زوستر در افراد مسن مهیا میکند. واکسیناسیون با شکل ضعیف شده ویروس هرپس زوستر، تولید نوع خاصی از سلولهای T را فعال کرده و از فعال شدن مجدد ویروس پیشگیری میکند. سازمان غذا و دارو واکسن هرپس زوستر را با ویروس زنده ضعیف شده برای استفاده بالینی در افراد مسن تایید کرده که در جمعیتهای بزرگ مورد آزمایش قرار گرفته است. یک واکسن زیرواحد زوستر از یک نوترکیب کمکی جدید از ویروس واریسلا زوستر (new adjuvanted recombinant VZV subunit zoster vaccine) نیز مورد آزمایش قرار گرفته است. این واکسن شامل نوترکیبی از گلیکوپروتئین E ویروس واریسلا زوستر (VZV glycoprotein E) و یک سیستم کمکی AS01 مبتنی بر لیپوزوم (liposome-based AS01) است. این واکسن جدید هنوز برای استفاده بالینی در دسترس نیست.
اهداف
ارزیابی اثربخشی و ایمنی واکسیناسیون برای پیشگیری از هرپس زوستر در افراد مسن.
روش های جستجو
برای این نسخه بهروز شده 2015، ما پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبتشده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ شماره 9؛ 2015)، MEDLINE (از 1948 تا سومین هفته از اکتبر 2015)، EMBASE (از 2010 تا اکتبر 2015)، CINAHL (از 1981 تا اکتبر 2015) و LILACS (از 1982 تا اکتبر 2015) را مورد جستوجو قرار دادیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCT ؛Randomised Controlled Trials) و کارآزماییهای شبهتصادفیسازی و کنترلشدهای که به مقایسه واکسن زوستر با پلاسبو یا عدم واکسیناسیون، برای پیشگیری از هرپس زوستر در افراد مسن پرداخته بودند (متوسط سن مساوی یا بزرگتر از 60 سال).
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل با استفاده از یک فرم استخراج داده، به گردآوری و تجزیه و تحلیل دادهها پرداختند. آنها همچنین نسبت به بررسی خطر سوگیری (Bias) اقدام کردند.
نتایج اصلی
ما 13 مطالعه، شامل 69916 شرکتکننده، را شناسایی کردیم. بزرگترین مطالعه 38546 شرکتکننده را دربرمیگرفت. تمامی مطالعات در کشورهای با درآمد بالا به اجرا درآمده بودند و فقط شامل افراد سفیدپوست (Caucasian individual) سالم 60 سال یا بالای 60 سال میشدند که هیچ بیماری همراه سرکوبکننده سیستم ایمنی (immunosuppressive comorbidities) نداشتند. 10 مطالعه از واکسنهای تهیه شده از ویروس واریسلا زوستر ضعیف شده زنده استفاده کرده بودند. 3 مطالعه نوع جدیدی را از واکسن که هنوز برای استفاده بالینی در دسترس قرار ندارد، آزمایش کرده بودند. ما 5 مورد از مطالعات منتخب را در سطح پائین خطر سوگیری ارزیابی کردیم.
وقوع هرپس زوستر، تا حداکثر 3 سال از دوره پیگیری، در شرکتکنندکانی که واکسن دریافت کرده بودند، نسبت به افرادی که پلاسبو دریافت کرده بودند پائینتر بود: (خطر نسبی (RR): 0.49؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.56 تا 0.43؛ خطر تفاوت (RD)؛ 2%؛ تعداد افراد مورد نیاز به منظور درمان برای دستیابی به نتیجه مطلوب (NNTB) = 50؛ GRADE: شواهد با کیفیت متوسط). احتمال وقوع عوارض جانبی با شدت ملایم تا متوسط در گروه واکسینه شده بالاتر بود. این دادهها از یک مطالعه بزرگ شامل 38546 نفر از افراد 60 ساله یا مسنتر به دست آمدند.
یک مطالعه، شامل 8122 شرکتکننده، به مقایسه یک واکسن جدید (عرضه نشده به بازار) با پلاسبو پرداخته بود. احتمال وقوع هرپس زوستر تا 2.3 سال از دوره پیگیری در گروهی که واکسن جدید را دریافت کرده بودند، پائینتر بود: (RR: 0.04؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.10 تا 0.02؛ RD: 3%؛ GRADE: شواهد با کیفیت متوسط). وقوع عوارض جانبی در گروه واکسینه شده بالاتر بود اما اکثر آنها دارای شدتی ملایم تا متوسط بودند.
تمامی مطالعات، منابع مالی خود را از طریق صنعت داروسازی تامین کرده بودند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
واکسن هرپس زوستر در پیشگیری از بیماری هرپس زوستر اثربخش است و این حفاظت میتواند تا 3 سال دوام داشته باشد. در مجموع، واکسن زوستر به خوبی تحمل میشود، تعداد عوارض جانبی سیستمیک اندکی تولید میکند و شدت عوارض جانبی ایجاد شده در محل تزریق از ملایم تا متوسط متغیر است.
مطالعاتی درباره یک واکسن جدید (شامل بخش گلیکوپروتئینی ویروس واریسلا زوستر به علاوه ماده افزوده شده کمکی) که در حال حاضر برای استفاده بالینی در دسترس نیست، وجود دارند.
خلاصه به زبان ساده
واکسنهایی برایی پیشگیری از هرپس زوستر (شینگل) در افراد مسن
سوال مطالعه مروری
یک واکسن برای پیشگیری از ابتلا به شینگل (shingles) وجود دارد. هدف ما این بود که اثربخشی و ایمنی این واکسن را در پیشگیری از شینگل در افراد مسن سالم مورد ارزیابی قرار دهیم.
پیشینه
ویروس واریسلا زوستر (varicella zoster virus) باعث بروز آبله مرغان شده و میتواند به صورت نهفته در داخل سلولهای عصبی باقی بماند. بعد از چندین سال، این ویروس میتواند دوباره فعال شده و از طریق عصب به سمت پوست حرکت کرده و تاولهایی (blisters) را در طول مسیر عصب تولید کند. این حالت هرپس زوستر یا شینگل نامیده میشود. این ویروس افراد با سیستم ایمنی ضعیف، از جمله افراد مسن، را مبتلا میکند. قبل از ظاهر شدن تاولها، فرد ممکن است احساس خارش (itching)، بیحسی (numbness)، گزگز شدن (tingling) یا درد موضعی داشته باشد. هرپس زوستر منجر به التهاب اعصاب و درد شدید میشود که میتواند کیفیت زندگی فرد را تحتالشعاع قرار دهد. به ازای هر 1000 فرد مسن، 5.22 اپیزود از هرپس زوستر وجود دارد که این میزان در حال افزایش است. بخشی از آن به دلیل طولانی شدن طول عمر افراد است.
ویژگیهای مطالعه
شواهد ما تا 26 اکتبر 2015 بهروز است. ما 13 کارآزمایی کنترل شده تصادفی شده را شامل 69917 فرد مسن سالم به دست آوردیم. فقط 5 مورد از 13 کارآزمایی کیفیت بالایی داشته و دارای خطر سوگیری پائین بودند. شرکتهای دارویی تولیدکننده واکسن، منابع مالی مطالعات منتخب را تامین کرده بودند.
نتایج کلیدی و کیفیت شواهد
تمامی مطالعات منتخب در کشورهای با درآمد بالا به اجرا درآمده و فقط دربرگیرنده افراد مسن سفیدپوست سالم 60 ساله و مسنتر میشدند که مبتلا به هیچ نوع مشکل سرکوبکننده سیستم ایمنی (immunosuppressive problems) نبودند.
یک مطالعه بزرگ 38546 نفر را از افراد 60 ساله و مسنتر دربرمیگرفت. این مطالعه به مقایسه واکسن با یک پلاسبو (واکسننما) پرداخته بود. این یک مطالعه با کیفیت بالا بود که نشان داد واکسن در پیشگیری از شینگل تا 3 سال اثربخش است (شواهد با کیفیت متوسط). عوارض جانبی ناشی از واکسن در اکثر موارد شامل علائم ملایم تا متوسط در محل تزریق بودند. واکسنهای نگهداری شده در یخچال نسبت به واکسنهای منجمد شده، عوارض جانبی کمتری در محل تزریق ایجاد میکردند. تزریق واکسن داخل عضله نسبت به زمانی که واکسن به زیر پوست تزریق میشد (زیرجلدی)، عوارض جانبی کمتری به دنبال داشت. واکسن هرپس زوستر نسبت به واکسن پنومو 23 (pneumo 23) عوارض جانبی کمتری ایجاد میکند.
یک واکسن جدید، که در حال حاضر برای استفاده بالینی در دسترس نیست، در حال آزمایش است. این واکسن دربرگیرنده یک بخش کوچک از ویروس هرپس زوستر به علاوه موادی است که واکنشهای ایمنی بدن را تقویت میکنند. یک مطالعه، شامل 8122 شرکتکنندهای که به صورت تصادفی برای دریافت واکسن جدید یا یک واکسن پلاسبو تقسیم شده بودند، نشان داد که شرکتکنندگان گروه دریافت کننده واکسن جدید اپیزودهای (episodes) کمتری را از هرپس زوستر داشته و دارای عوارض جانبی بیشتری نسبت به گروه دریافت کننده پلاسبو بودند که از ملایم تا متوسط متغیر بود (شواهد با کیفیت متوسط).