پیشینه
اکسیتوسین (Oxytocin) و پروستاگلاندین (prostaglandin) هورمونهایی هستند که موجب انقباض رحم در طول مرحله سوم زایمان میشوند. گیرندههای ماهیچههای رحم به وسیله هورمون اُکسیتوسین درونزا (endogenous) یا برونزا (exogenous) تحریک شده و باعث انقباضهای رحم میشود. تحریک نوک پستان (nipple stimulation) یا شیردهی از پستان (breastfeeding) محرکهایی هستند که میتوانند منجر به ترشح هورمون اکسیتوسین و متعاقبا انقباضهای رحمی شوند. در نتیجه، انقباضهای رحمی میتوانند خونریزی را در طول سومین مرحله از زایمان کاهش دهند.
اهداف
بررسی دقیق اثرات شیردهی از پستان یا تحریک نوک پستان روی خونریزی بعد از زایمان (PPH) در طول سومین مرحله از زایمان.
روش های جستجو
ما در پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه بارداری و زایمان کاکرین (Cochrane Pregnancy and Childbirth Group's Trials Register؛ 15 جولای 2015) و فهرست منابع مطالعات بازیابیشده به جستوجو پرداختیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفی سازی و کنترل شده و شبهتصادفیشدهای که به مقایسه تحریک پستان، شیردهی از پستان یا تشویق نوزاد برای مکیدن پستان (suckling) برای کاهش خونریزی بعد از زایمان در سومین مرحله از زایمان پرداخته بودند، برای این مطالعه مروری انتخاب شدند.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه به صورت مستقل به ارزیابی مطالعات برای ورود به مطالعه مطالعه مروریی از نظر خطر سوگیری (Bias) و استخراج دادهها پرداختند. اختلافنظرها از طریق نویسنده سوم مطالعه مروری برطرف شدند.
نتایج اصلی
ما 4 کارآزمایی (4608 زن) را وارد مطالعه مروری کردیم، اما فقط دادههای مربوط به 2 مطالعه قابل استفاده در تجزیه و تحلیلهای مطالعه مروری بودند (n = 4472). دادههای قابل استفاده مطالعات در مجموع به لحاظ خطر سوگیری در سطح بالایی از خطرارزیابی شدند.
یکی از این مطالعات از نوع تصادفی سازی خوشهای و در یک کشور با درآمد پائین به اجرا درآمده بود. سایر مطالعات در یک کشور با درآمد بالا به اجرا درآمده بودند. تمامی 4 مطالعه وارد شده به مطالعه مروری به ارزیابی از دست دادن خون در سومین مرحله از زایمان پرداخته بودند. دستاندرکاران زایمان، خون از دست رفته را در 2 کارآزمایی تخمین زده بودند. سومین کارآزمایی برای تعیین اثر خونریزی، سطح هماتوکریت را در روز دوم بعد از زایمان ارزیابی کرده بودند. چهارمین مطالعه خونریزی بعد از زایمان مساوی یا بیشتر از 500 میلی لیتر (mL) را اندازهگیری کرده بود.
تحریک نوک پستان در مقابل عدم مداخله درمانی
یک مطالعه (شامل 4385 زن) به مقایسه اثر تشویق نوزاد به مکیدن پستان در مقابل عدم مداخله درمانی پرداخته بود. خون از دست رفته در 114 زن اندازهگیری نشده بود (59 مورد در گروه کنترل و 55 مورد در گروه تشویق نوزاد به مکیدن پستان). بعد از خروج بارداریهای دوگانه (دو قلوها)، موارد مردهزایی و مرگ نوزادان، تجزیه و تحلیلهای اصلی برای این کارآزمایی روی 4227 وضع حمل به روش واژینال به اجرا درآمد. از نظر مرگ مادر یا عوارض جانبی شدید، یک مورد مرگ مادر به دلیل جاماندن جفت در گروه تشویق نوزاد به مکیدن پستان اتفاق افتاده بود (خطر نسبی (RR): 3.03؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 74.26 تا 0.12؛ 1 مطالعه؛ 4227 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)؛ بروز عوارض جانبی شدید مورد اشاره قرار نگرفته بود. خونریزی شدید بعد از زایمان (مساوی یا بیشتر از 1000 میلیلیتر) در این مطالعه گزارش نشده بود.
وقوع خونریزی بعد از زایمان (مساوی یا بیشتر از 500 میلیلیتر) در گروههای «کنترل» و «تشویق نوزاد به مکیدن پستان» مشابه بود (RR: 0.95؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.16تا 0.77؛ 1 مطالعه؛ 4227 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت متوسط). از نظر از دست دادن خون در سومین مرحله زایمان، هیچ اختلافی میان گروه تحریک نوک پستان و گروه کنترل وجود نداشت (میانگین تفاوت (MD)؛ 2.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 11.39 تا 7.39 - ؛ 1 مطالعه؛ 4227 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پائین). نرخهای جفت ماندگی (RR؛ 1.01؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 7.16 تا 0.14؛ 1 مطالعه؛ 4227 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، مرگهای پریناتال (RR؛ 1.06؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.98 تا 0.57؛ 1 مطالعه؛ 4271 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پائین) و پذیرش مجدد مادر در بیمارستان (RR؛ 1.01؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 7.16 تا 0.14؛ 1 مطالعه؛ 4227 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) در هر دو گروه مشابه بودند. ما شواهد به دستآمده از این مقایسه را به علت نگرانیهای مربوط به خطر سوگیری در یکی از کارآزماییهای وارد شده به مطالعه مروری (تجزیه و تحلیلهای نامناسب برای طرح پژوهش خوشهای) و عدم دقت (فواصل اطمینان گسترده به طوری که از خط عدم تفاوت عبور کرده بود و، برای برخی پیامدها، پائین بودن تعداد رخداها) در سطح پائین برآورد کردیم.
بسیاری از پیامدهای ثانویه (شامل عوارض جانبی) گزارش نشده بودند. به طور مشابه، اکثر پیامدهای ثانویه مربوط به نوزادان گزارش نشده بودند.
تحریک نوک پستان در مقابل اکسیتوسین
مطالعه دیگری به مقایسه اثر تحریک نوک پستان (از طریق یک پمپ پستان) با اُکسیتوسین پرداخته بود. 87 زن در مطالعه شرکت داده شدند اما فقط 85 نفر از آنها ارزیابی شدند. خونریزی شدید بعد از زایمان (مساوی یا بیشتر از 1000 میلیلیتر) و مرگ مادر یا بروز عوارض جانبی شدید گزارش نشده بودند.
هیچ اثر شفافی از تحریک نوک پستان بر از دست دادن خون (MD؛ 15.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 24.50 - تا 54.50 -؛ 1 مطالعه؛ 85 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پائین) یا بر آنمی بعد از زایمان (MD؛ 0.40 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.22 - تا 1.42؛ 1 مطالعه؛ 85 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پائین) در مقایسه با گروه کنترل وجود نداشت. ما شواهد به دست آمده از این مقایسه را به دلیل نگرانیهای مربوط به خطرسوگیری (تخصیص متناوب) در یکی از کارآزماییهای وارد شده به مطالعه مروری و عدم دقت (فواصل اطمینان گسترده به طوری که از خط عدم تفاوت عبور کرده بود و کوچک بودن اندازه نمونه) در سطح پائین برآورد کردیم.
بسیاری از پیامدهای ثانویه مربوط به مادر (شامل بروز عوارض جانبی) گزارش نشده بودند و هیچ یک از پیامدهای ثانویه مربوط به نوزاد فهرست شده در این مطالعه مروری گزارش نشده بودند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
هیچ یک از مطالعات وارد شده به مطالعه مروری، یکی از پیامدهای اولیه این مطالعه مروری را گزارش نکرده بودند: خونریزی شدید بعد از زایمان (مساوی یا بیشتر از 1000 میلیلیتر). فقط 1 مطالعه مرگ مادر یا بروز عوارض جانبی شدید را گزارش کرده بود. دادههای مربوط به پیامد ثانویه برای پیامدهای مربوط به مادر به میزان محدود و دادههای مربوط به پیامد ثانویه برای پیامدهای مربوط به نوزاد به میزان بسیار کم وجود داشتند.
هیچ تفاوت شفافی میان تحریک نوک پستان (تشویق نوزاد به مکیدن پستان) در مقابل عدم مداخله درمانی در رابطه با مرگ مادر، وقوع خونریزی بعد از زایمان (مساوی یا بیشتر از 500 میلیلیتر)، از دست دادن خون در سومین مرحله از زایمان، باقی ماندن جفت، مرگهای پریناتال یا پذیرش مجدد مادر در بیمارستان وجود نداشت. در حالی که این دادهها مبتنی بر یک مطالعه مجرد با یک حجم نمونه قابل قبول هستند، کیفیت این دادهها در اکثر موارد پائین یا بسیار پائین بودند.
شواهد کافی برای ارزیابی اثر تحریک نوک پستان بر کاهش خونریزی بعد از زایمان در طول مرحله سوم از زایمان وجود ندارد. و به شواهد بیشتر به دست آمده از مطالعات با کیفیت بالا نیاز است. توصیه میشود در آینده مطالعات با کیفیت بالا، از نمونه با حجم کافی استفاده کرده، اثر تحریک نوک پستان را در مقایسه با عوامل یوتروتونیک (uterotonic agents) از جمله سنتومترین (syntometrine) و اکسیتوسین مورد ارزیابی قرار داده و پیامدهای مهم را از جمله مواردی که در این مطالعه مروری فهرست شدند، گزارش دهند.
خلاصه به زبان ساده
شیردهی به نوزاد تازه متولد شده از پستان یا تحریک نوک پستان برای کاهش خونریزی بعد از زایمان در سومین مرحله از زایمان
موضوع چیست؟
بعد از تولد یک نوزاد، جفت خارج میشود. فاصله زمانی بین خروج نوزاد و جفت را سومین مرحله زایمان مینامند. از دست دادن خون اضافی در طول این مرحله میتواند زندگی مادر را به خطر اندازد. روشهای متفاوت بسیاری برای کاهش میزان خونریزی در سومین مرحله از زایمان استفاده شدهاند. تحریک نوک پستان (nipple stimulation) چه به صورت دستی، با استفاده از یک پمپ پستان یا از طریق تشویق نوزاد به مکیدن پستان یک روش برای کاهش خونریزی بعد از زایمان است. این روش میتواند بلافاصله بعد از تولد نوزاد به منظور افزایش ترشح هورمونی به نام اکسیتوسین (oxytocin) استفاده شود. زمانی که اکسیتوسین آزاد میشود، باعث انقباضات رحم شده که متعاقبا این امر میتواند منجر به کاهش خونریزی بعد از زایمان شود.
چرا این موضوع مهم است؟
اکثر مرگهای مادر مرتبط با تولد نوزاد در کشورهای در حال توسعه به دلیل خونریزی بعد از زایمان اتفاق میافتد. این اتفاق قابل پیشگیری است. این مطالعه مروری به بررسی اثرات شیردهی از پستان و تحریک نوک پستان بر خونریزی در طول سومین مرحله زایمان میپردازد.
شواهد چه چیزی یافتند؟
ما در 15 جولای 2015 برای دستیابی به شواهد به جستوجو پرداختیم و 4 مطالعه تصادفی سازی و کنترل شده را شامل 4608 زن وارد مطالعه مروری کردیم اما فقط 2 مورد از 4 مطالعه دادههای قابل استفاده برای تجزیه و تحلیل داشتند. ما دادههای پیامدی مرتبط هر دو مطالعه را دارای خطرسوگیری بالا ارزیابی کردیم. 1 مطالعه به مقایسه اثر مکیدن پستان مادر توسط نوزاد بلافاصله بعد از تولد با عدم مداخله درمانی پرداخته بود. مطالعه دیگری به مقایسه تحریک نوک پستان (با یک پمپ پستان) در مقابل تزریق اکسیتوسین پرداخته بود. هیچ یک از 2 مطالعه، خونریزی بعد از زایمان را گزارش نکرده بودند. عوارض جانبی بعد از درمان گزارش نشده بودند. به طور مشابه، اطلاعات محدودی درباره سایر پیامدهای مربوط به زنان و نوزادان ایشان وجود داشت.
در مقایسه میان تحریک نوک پستان (تشویق نوزاد تازه متولد شده برای مکیدن پستان) با عدم مداخله، تفاوت شفافی از لحاظ تعداد مرگ مادران وجود نداشتند. وقوع عوارض بیمارگونه شدید در مادر گزارش نشده بود. 1 زن در گروه مداخله از نوع تشویق نوزاد تازه متولد شده برای مکیدن پستان، در نتیجه باقی ماندن جفت جان خود را از دست داده بود. تفاوت شفاف در از دست دادن خون مساوی یا بیشتر از 500 میلیلیتر، باقی ماندن جفت، مرگهای پریناتال و پذیرش مجدد مادر در بیمارستان میان آنهایی که از طریق پستان نوزاد خود را تغذیه کرده بودند و آنهایی که این کار را نکرده بودند، وجود نداشت. از آنجایی که این دادهها بر مبنای یک مطالعه مجرد با حجم نمونه قابل قبول (شامل 4227 زن) بود، قسمت عمده این نتایج به دلیل نگرانیهای مربوط به تجزیه و تحلیل داده و روش مطالعه، دارای کیفیت پائین یا بسیار پائین بودند.
مقایسه ما از تحریک نوک پستان (با استفاده از پمپ پستان) در مقابل اُکسیتوسین شامل یک مطالعه با حدود فقط 85 زن شرکتکننده بود. هیچ تفاوت شفافی میان گروهها در رابطه با از دست دادن خون یا آنمی بعد از زایمان وجود نداشت. این نتایج به دلیل نگرانیهای مربوط به روش اجرای کارآزمایی و حجم نمونه آن دارای کیفیت پائین بودند.
این یافته به چه معناست؟
برای ارزیابی اثربخشی تحریک نوک پستان برای کاهش خونریزی در طول سومین مرحله زایمان شواهد کافی وجود نداشت. دستیابی به شواهد بیشتر از طریق اجرای مطالعات با کیفیت بالا ضروری است. توصیه میشود در آینده کارآزماییهای تصادفی سازی و بالینی، با حجم نمونه کافی برای ارزیابی اثر تحریک نوک پستان در مقایسه با عواملی که رحم را تحریک میکنند از جمله سنتومترین (syntometrine) یا اکسی توسین به تنهایی به اجرا درآیند و پیامدهای مهم از جمله پیامدهایی که در این مطالعه مروری فهرست شدند، گزارش شوند.