پیشینه
تنگینفس یک علامت شایع و ناتوانکننده است که ممکن است بسیاری از افراد مبتلا به بیماریهای پیشرفته قلبی تنفسی و سرطان را درگیر کند. موثرترین درمان در این حالت درمان بیماری زمینهای است. با این حال، این کار ممکن است همیشه ممکن نباشد، و درمان علامتی اغلب علاوه بر درمان حداکثری بیماری اصلی مورد نیاز است. اوپیوئیدها به طور فزایندهای در درمان تنگینفس استفاده میشوند، اگر چه مکانیسم اثر آنها هنوز به طور کامل شناخته نشده است. کارآزماییهای معدودی با اندازه نمونه مناسب، و با کیفیت بالا در این مورد انجام شده است.
اهداف
تعیین اثربخشی داروهای اوپیوئیدی در تسکین علائم تنگینفس در افراد مبتلا به بیماریهای پیشرفته به علت بدخیمی، بیماریهای تنفسی یا قلبی عروقی، یا کسانی که برای هر بیماری دیگری مراقبت تسکینی دریافت میکنند.
روش های جستجو
ما جستوجوهای خود را در CENTRAL؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ CINAHL و Web of Science تا 19 اکتبر 2015 انجام دادیم. ما به صورت دستی مقالات مطالعات مروری، ثبت کارآزماییهای بالینی، و فهرست منابع مطالعات مرتبط را جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی و کنترلشده دوسوکور که داروهای اوپیوئیدی را در مقایسه با دارونما یا هر مداخله دیگر در بهبود تنگینفس مقایسه کرده بودند، بررسی کردیم. مداخله مورد نظر ما، هر داروی اوپیوئیدی با هر روش مصرف و هر مقداری بود.
گردآوری و تحلیل دادهها
ما مطالعات شناساییشده توسط جستوجوها را به یک پایگاه اطلاعاتی مرجع وارد کردیم. نسخه کامل متن مطالعات مرتبط را بازیابی کردیم، و دو نویسنده مطالعه مروری به طور مستقل استخراج دادهها را انجام دادند. هدف اصلی اندازهگیری میزان تنگینفس و اهداف ثانویه شامل تحمل ورزش، میزان اشباع اکسیژن، عوارض جانبی، و میزان مرگومیر بود. ما همه مطالعات را با هم تجزیه و تحلیل کردیم و همچنین زیر گروههایی را با توجه به شیوه تجویز، نوع اوپیوئید تجویز شده، و علت تنگینفس شکل دادیم. هر جا که مناسب بود، متاآنالیز (meta-analysis) انجام دادیم. ما شواهد را با استفاده از سیستم درجهبندی توصیهها، ارزیابی، ارتقا و بررسی (GRADE؛ Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) ارزیابی کردیم و سه جدول خلاصهیافتهها تشکیل دادیم.
نتایج اصلی
ما 26 مطالعه را که شامل 526 شرکتکننده بود در این مطالعه مروری گنجاندیم. ما مطالعات را در معرض خطر بالا تا نامشخص سوگیری (Bias) ارزیابی کردیم. فقط کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCTs ؛Randomised Controlled Trials) را در مطالعه مروری گنجاندیم، اگرچه توصیف چگونگی تصادفیسازی در برخی مطالعات انتخابشده ناقص بود. هدف ما این بود که RCTهای دوسوکور را در مطالعه مروری بگنجانیم، اما دو مطالعه فقط یک سوکور شده بودند. تناقضاتی در گزارش نتایج وجود داشت. ما دادهها را با استفاده از یک مدل اثر تجزیه و تحلیل کردیم، و برای برخی از نتایج میزان ناهمگونی بالا بود. با توجه به تعداد کم شرکتکنندگان در مطالعات، خطر نتایج مبهم در مطالعات انتخابشده وجود داشت. به این دلایل ما کیفیت شواهد را از بالا به یکی از دو معیار پائین یا بسیار پائین تنزل دادیم.
در مورد پیامد اولیه یعنی تنگینفس، میانگین استاندارد شده نمره دیسپنه پس از درمان، در گروه اوپیوئیدها در مقایسه با گروه دارونما 0.32 امتیاز بهتر بود. (دامنه تغییر از 30.5 امتیاز کاهش تا 0.10 امتیاز کاهش) (دوازده RCT؛ 338شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پائین). میانگین استاندارد شده تغییرات از نمرتنگی نفس (دیسپنه) پایه در گروه اوپیوئیدها در مقایسه با گروه پلاسبو، 0.09 امتیاز بهتر بود (دامنه تغییر از 0.36 امتیاز کاهش تا 0.19 امتیاز افزایش) (هفت RCT؛ 117 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). نمره پائینتر نشان دهنده بهبود در تنگینفس بود.
شواهد مربوط به آزمایش شش دقیقه پیادهروی (6MWT) متناقض بود. کل مسافت در 6MWT در گروه اوپیوئیدها در مقایسه با گروه پلاسبو، بیست و هشت متر بهتر بود (دامنه تغییر از 113 متر تا 58 متر) (یک RCT؛ 11 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). بههرحال تغییر در خط پایه در گروه اوپیوئیدها، 48 متر بدتر بود (دامنه تغییر 36 متر تا 60 متر) (دو RCT؛ 26 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
عوارض جانبی گزارششده شامل خوابآلودگی، تهوع و استفراغ، و یبوست بود. در این مطالعات، شرکتکنندگان 4.73 برابر بیشتر احتمال تجربه تهوع و استفراغ را نسبت به گروه پلاسبو، سه بار بیشتر احتمال دچار شدن به یبوست، و 2.86 برابر بیشتر احتمال تجربه خوابآلودگی را داشتند (9 مطالعه؛ 162 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
فقط چهار مطالعه کیفیت زندگی را ارزیابی کرده بودند و هیچ کدام تغییر قابلتوجهی را نشان نداده بودند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
برخی شواهد با کیفیت پایین به نفع استفاده خوراکی یا تزریقی اوپیوئیدها برای تسکین تنگینفس وجود دارد، اگر چه تعداد شرکتکنندگان انتخابشده در مطالعات کوچک بود. ما هیچ مدرکی برای حمایت از مصرف نبولایزر پیدا نکردیم. تحقیقات بیشتری با تعداد بیشتری شرکتکننده، استفاده از پروتکلهای استاندارد و با معیارهای اندازهگیری کیفیت زندگی، مورد نیاز است.
خلاصه به زبان ساده
مصرف اوپیوئیدها برای درمان تنگی نفس در دوره پایانی زندگی
پیشینه
افراد مبتلا به بیماریهای ریوی ممکن است دچار تنگینفس شوند. درمان اولیه باید بر علل تنگینفس تمرکز کنند. با این حال، با پیشرفت بیماری ممکن است بهتر باشد تمرکز روی درمان علائم باشد. مانند مراقبت استاندارد، اوپیوئیدها (به عنوان مثال مورفین، چه از راه دهان تجویز شود چه توسط نبولایزر، یا تزریقی) میتوانند به تسکین این علائم کمک کنند. با این حال، اوپیوئیدها عوارض جانبی مثل خوابآلودگی، یبوست، تهوع (احساس بیماری)، و استفراغ دارند.
سوال مطالعه مروری
هدف آن بود که بدانیم آیا داروهای اوپیوئیدی تنگینفس را در افراد مبتلا به بیماریهای ریوی کاهش میدهند. ما همچنین به دنبال این بودیم که آیا اوپیوئیدها توانایی آنها را برای ورزش کردن بهبود میدهد، و چه عوارض جانبی برای افراد دارد. ما همچنین میخواستیم بدانیم آیا اوپیوئیدها کیفیت زندگی بیماران را بهبود میدهند یا خیر.
ویژگیهای مطالعه
ما مطالعاتی را که تا 19 اکتبر 2015 انجام شده بودند، جستوجو کردیم و 26 مطالعه را با 526 نفر در این مطالعه مروری گنجاندیم. این افراد به دلیل انواع مختلف بیماریهای ریوی تنگینفس داشتند. به برخی بیماران داروهای اوپیوئید داده شده و به برخی داروهای دیگر یا پلاسبو و مطالعات، گزارشهای تنگینفس را برای یافتن هرگونه تفاوتی مقایسه کرده بودند. برخی از مطالعات نیز به مقدار زمانی که افراد میتوانستند ورزش کنند، توجه کرده بودند تا ببینند آیا تفاوتی وجود دارد یا خیر. برخی از بیماران شرکتکننده از خانههایشان میآمدند، و برخی از بیمارستان.
یافتههای کلیدی
برخی از شواهد با کیفیت پائین وجود داشت که به نفع استفاده از داروهای اوپیوئیدی خوراکی یا تزریقی برای درمان علائم تنگینفس بود. هیچ مدرکی به نفع اوپیوئیدها بصورت نبولایزر وجود نداشت. برخی از شرکتکنندگان دچار خوابآلودگی، تهوع و استفراغ شدند. تحقیقات بیشتری با استفاده از تعداد بیشتری از شرکتکنندگان، و جستوجو در مورد تاثیرات داروها بر کیفیت زندگی مورد نیاز است.
کیفیت شواهد
ما کیفیت شواهد را با یکی از سطوح زیر ارزیابی کردیم: بسیار پائین، پائین، متوسط یا بالا. شواهد با کیفیت بسیار پائین به آن معناست که نتایج برای ما نامشخص بود. شواهد با کیفیت بالا به آن معنا است که ما در مورد نتایج به دست آمده بسیار مطمئن هستیم. برای این مطالعه مروری کاکرین، ما متوجه شدیم که شواهد کیفیت پائین تا بسیار پائین داشتند. ما کارآزمایهای تصادفیسازی و کنترلشدهای که کورسازی شده بودند، به این معنی که شرکتکنندگان و کسانی که نتایج را ارزیابی میکردند، نمیدانستند آیا شرکتکنندگان اوپیوئید یا پلاسبو دریافت کرده بود را برای مطالعه مروری انتخاب کردیم. با این حال، اندازه نمونهها در این کارآزماییها کوچک بودند و برخی از مطالعات اطلاعات کافی را ارائه نکرده بودند که به ما اجازه ارزیابی اینکه آیا آنها کیفیت خوبی دارند یا نه را بدهند.