پیشینه
درد حاد پس از جراحی هنوز یک مساله مهم در بیمارانی است که تحت جراحی شکمی قرار میگیرند. درد پس از جراحی و عوارض جانبی داروهای ضد درد، خصوصا داروهای اوپیوئیدی، باید به حداقل برسند. به نظر میرسد داروهای ضد دردی که اوپیوئید ناچیزی داشته باشند، احتمالا شامل دکسمدتومیدین (dexmedetomidine)، با بهبود پیامدهای پس از جراحی، راه امیدوارکنندهای را باز کرده باشند.
اهداف
هدف اولیه ما، تعیین اثربخشی ضد دردی و تاثیر داروی دکسمدتومیدین (دارای حداقل میزان اوپیوئید) بر درد حاد پس از جراحی شکمی در بزرگسالان است.
اهداف ثانویه تعیین اثرات دکسمدتومیدین بر تهوع و استفراغ پس از جراحی (PONV)، عملکرد و حرکت دستگاه گوارشی، همراه با پروفایل اثرات جانبی دکسمدتومیدین است.
روش های جستجو
ما پایگاههای اطلاعاتی زیر را جستوجو کردیم: پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبتشده کاکرین (Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ موسسه اطلاعات علمی (ISI)؛ Web of Science و Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature ؛(CINAHL). ما همچنین فهرست منابع مقالات تا می 2014، Science Citation Index؛ ClinicalTrials.gov و کارآزماییهای کنترلشده موجود را هم بررسی کرده و با کمپانیهای دارویی برای شناسایی مطالعات منتشر نشده و در حال انجام تماس گرفتیم. ما هیچ محدودیت زبانی را در نظر نگرفتیم. ما جستوجوی خود را مجددا در می 2015 انجام داده و 9 مطالعه دیگر یافتیم. ما در بهروزرسانی این مطالعه در آینده، نتایج آنها را وارد خواهیم کرد.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده را وارد کردیم که دکسمدتومیدین را با پلاسبو یا دیگر داروها حین جراحی شکمی در بزرگسالان مقایسه کرده بودند. این کارآزماییها یکی از پیامدهای زیر را داشتند: مقدار اوپیوئید رهاییبخش، درد پس از جراحی، زمان ضددردی نجاتبخش، تعداد شرکتکنندگانی که به ضددرد نجاتبخش نیاز پیدا کردند، آرامبخشی پس از عمل، PONV، زمان لازم تا نخستین عبور گاز یا مدفوع یا زمان نخستین حرکت بیرون از تخت.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مطالعه مروری بهطور جداگانه عناوین و چکیدهها را برای واجد شرایط بودن بررسی کردند. در صورت لزوم، گزارشهای کامل کارآزماییها را بازیابی کردیم و دادههای مورد نظر را از مطالعات وارد شده، با استفاده از فرم گردآوری دادهها استخراج و آنها را از نظر خطر سوگیری (Bias) بررسی کردیم. ما موارد اختلاف نظر را با بحث با نویسنده سوم این مطالعه برطرف کردیم. ما ضمن تماس با نویسندگان و در صورت لزوم همکاران نویسندگان مطالعات کنونی یا قبلی، به دنبال اطلاعات اضافی در ارتباط با بررسی خطر سوگیری یا استخراج دادهها بودیم.
نتایج اصلی
مطالعه مروری نظاممند ما دربرگیرنده 7 مطالعه با 492 شرکتکننده بود. ما 422 شرکتکننده را در تجزیه و تحلیل خود وارد کردیم. 13 مطالعه در انتظار طبقهبندی بودند. برای مقایسه دکسمدتومیدین با پلاسبو (6 مطالعه؛ 420 شرکتکننده)، اغلب مطالعات در مصرف اوپیوئید نجاتبخش در 24 ساعت نخست پس از جراحی، بدون اختلاف مهم بالینی در درد پس از جراحی (مقیاس آنالوگ بصری (VAS) صفر تا 100mm ، صفر بدون درد و 100 بدترین درد قابل تصور) کاهش نشان دادند، به جز یک مطالعه (80 شرکتکننده) که کاهش درد VAS را طی دو ساعت پس از جراحی به نفع دکسمدتومیدین با میانگین تفاوت 30.00- mm؛ (95% فاصله اطمینان (CI): 38.25 - تا 21.75 - ) نشان داد. در نتیجه ناهمگونی قابلتوجهی که وجود داشت، ترکیب دادهها در متاآنالیزهای (meta-analysis) آماری مناسب نبودند. به دلیل عدم دقت نتایج و خطر سوگیری، کیفیت شواهد برای پیامدهای اولیه ما بسیار پائین بودند. با توجه به اهداف ثانویه ما، شواهد بهطور کلی بیش از حد اندک بود که اجازه نتیجهگیری قوی را به ما بدهد یا کیفیت بیش از حد مبهم یا روش ضعیف را برآورد کند. با توجه به عوارض جانبی، دادههای با کیفیت پائین (یک مطالعه؛ 80 شرکتکننده) پیشنهاد میکنند که نسبت شرکتکنندگان مبتلا به هیپوتانسیون که نیاز به مداخله داشته باشند، در گروه با دوز بالای دکسمدتومیدین با خطر نسبی 2.50 (95% فاصله اطمینان (CI): 0.94 تا 6.66) کمی بیشتر بود، اما دوزهای کمتر دکسمدتومیدین در مقایسه با گروه کنترل تفاوت نداشتند. شواهد برای مقایسه دکسمدتومیدین در مقابل فنتانیل ناکافی بوده و اجازه نتیجهگیری قوی را نمیداد (1 مطالعه؛ 20 شرکتکننده).
نتیجهگیریهای نویسندگان
بهنظر میرسد دکسمدتومیدین، زمانی که حوالی دوره جراحی برای درمان درد حاد پس از عمل جراحی در بزرگسالان تجویز شود، اثرات بعضی داروهای دارای اوپیوئید کم را دارند و در مجموع، در مقایسه با پلاسبو، اختلاف مهمی در درد پس از جراحی ایجاد نمیکند. بههرحال، کیفیت شواهد به دلیل مبهم بودن، محدودیتهای روششناسی و ناهمگونی قابل توجه در 7 مطالعه وارد شده بسیار پائین بودند. از آنجایی که نفوذ دکسمدتومیدین بر پیامدهای مهم از نظر بیمار، مانند عملکرد گوارشی، به حرکت درآمدن و عوارض جانبی بهطور رضایتبخشی قابل تعیین نیستند، اهمیت بالینی این موضوع برای بیماران نامشخص است. همه مطالعات وارد شده نسبتا کوچک بودند و سوگیری انتشار در آنها قابل رد کردن نیست. کاربرد شواهد، محدود به شرکتکنندگان میانسال بود که بیماریهای همراه نداشته و تحت جراحی انتخابی شکمی قرار گرفته بودند. یک سوگیری بالقوه، مقادیر قابل توجهی داده دستنیافتنی بود که از مطالعات با جراحیهای مخلوط به دست میآمدند. برای شناسایی و بررسی پیامدهای مهم از نظر بیمار، نیاز به انجام مطالعات بزرگتر با دورههای طولانیتر پیگیری وجود دارد.
خلاصه به زبان ساده
دکسمدتومیدین برای پیشگیری از درد حاد پس از جراحی شکمی در بزرگسالان
پیشینه و سوال مطالعه مروری
درد حاد پس از جراحی یک مشکل برای بیمارانی است که تحت جراحی شکمی قرار میگیرند. علاوه بر درد پس از جراحی، عوارض جانبی درمان با ضددردها، خصوصا اوپیوئیدها (داروهای شبیه به مورفین) باید کاهش یابند. دکسمدتومیدین یک دارو با حداقل میزان اوپیوئید است که نیاز به اوپیوئیدها را کاهش میدهد. ما شواهد موجود در رابطه با اثربخشی دکسمدتومیدین در کاهش نیاز به اوپیوئیدها و پیشگیری از درد حاد پس از جراحی شکمی در بزرگسالان را مرور کردیم. هدف ما آن بود که میزان ایمنی دکسمدتومیدین را بررسی کنیم و بدانیم که آیا در پیشگیری از بعضی از عوارض جانبی شناخته شده اوپیوئیدها، مانند تهوع و استفراغ، کاهش عملکرد رودهای و تاخیر در به حرکت درآمدن پس از جراحی شکمی، اثربخش هستند یا خیر.
ویژگیهای مطالعه
شواهد تا می 2014 بهروز هستند. ما 7 مطالعه با 492 شرکتکننده از 5 کشور مختلف را وارد کردیم و 422 شرکتکننده را در تجزیه و تحلیلها گنجاندیم. اغلب شرکتکنندگان میانسال بودند. شرکتکنندگان اغلب بدون بیماری همراه بوده و مشکل دیگری به جز دلیل جراحی خود نداشتند. نوع جراحی برای جراحی شکمی برنامهریزی شده بود. 3 مطالعه از 7 مطالعه فقط جراحی چاقی را در نظر داشتند. شرکتکنندگان، دکسمدتومیدین را درست قبل یا حین جراحی شکمیشان دریافت کرده بودند. 6 مطالعه، دکسمدتومیدین را با عدم درمان، و یک مطالعه کوچک، دکسمدتومیدین را با فنتانیل (یک اوپیوئید قوی) مقایسه کرده بودند.
ما جستوجوی خود را در می 2015 دوباره انجام دادیم و 9 مطالعه دیگر مطابق با معیارهای خود یافتیم که در بهروزرسانی بعدی این مطالعه مروری بررسی خواهند شد. در مجموع، 13 مطالعه در انتظار طبقهبندی بودند.
نتایج کلیدی و کیفیت شواهد
اغلب مطالعاتی که دکسمدتومیدین را با عدم درمان مقایسه کرده بودند، دریافتند که دکسمدتومیدین نیاز به اوپیوئیدها را برای درمان درد در 24 ساعت نخست پس از جراحی کاهش میدهد. در طول همان دوره مشابه، هیچ تفاوت مهمی در درد گزارش نشد، به جز یک مطالعه (80 شرکتکننده) که کاهش را در شدت درد، 2 ساعت پس از جراحی با دکسمدتومیدین نشان داد. کیفیت شواهد بسیار پائین بود، زیرا نتایج در طول مطالعات مشابه هم نبودند و بعضی مطالعات نیز روش انجام ضعیفی داشتند. نفوذ دکسمدتومیدین بر تهوع و استفراغ پس از جراحی قابل تعیین نیست، زیرا نتایج در طول مطالعات مشابه نبودند. هیچ نتیجهگیری برای عملکرد رودهای و به حرکت درآمدن و عوارض جانبی، مانند آرامبخشی پس از جراحی قابل ارایه نیست، زیرا دادهها ناکافی بودند. یک مطالعه با 80 شرکتکننده میزان بالایی از کاهش فشار خون (کم، یعنی نیاز به فشار خون پیدا شد) را در شرکتکنندگان دوزهای بالای دکسمدتومیدین، در مقایسه با عدم درمان، گزارش کرد، اما دوزهای کمتر دکسمدتومیدین در مقایسه با عدم درمان، تفاوتی نداشتند.
برای مقایسه دکسمدتومیدین در مقابل فنتانیل، دادهها ناکافی بودند و اجازه نتیجهگیری را نمیدادند (فقط یک مطالعه کوچک).
نتیجهگیری
بهنظر میرسد دکسمدتومیدین، در مقایسه با عدم درمان، نیاز به اوپیوئیدها را بدون بدتر کردن درد پس از جراحی شکمی در بزرگسالان کاهش میدهد. بههرحال، کیفیت شواهد بسیار پائین بود، زیرا مطالعات اجرای ضعیفی داشته و نتایج در طول مطالعات مشابه نبودند. اهمیت این یافتهها برای بیماران نیز نامشخص بود، زیرا نفوذ دکسمدتومیدین بر عملکرد رودهای، به حرکت درآمدن و عوارض جانبی نمیتواند به درستی مشخص شود. 7 مطالعه وارد شده کوچک بودند، بنابراین عوارض جانبی مرتبط با استفاده از دکسمدتومیدین ممکن است بیشتر از آن باشد که در این مطالعه مروری گزارش شده است. علاوه براین، ما نمیتوانیم دادههای مرتبط را از مطالعات متعدد به دست آوریم، زیرا محققان، جراحی شکمی را با دیگر انواع جراحی ترکیب کرده بودند.