پیشینه
زنان مبتلا به بیماری التهابی روده (IBD) ممکن است نیازمند جراحی باشند که میتواند منجر به بالا رفتن خطر ناباروری در آنها شود. امکان دارد پروکتوکولکتومی نگهدارنده (restorative proctocolectomy) همراه با آناستوموز مخزن ایلئوم آنال (ileal anal pouch anastomosis; IPAA) ناباروری را افزایش دهد؛ اما میزان تاثیر IPAA بر ناباروری نامشخص باقی مانده و تاثیر دیگر مداخلات جراحی بر ناباروری ناشناخته است.
اهداف
هدف اولیه
● تعیین اثرات مداخلات جراحی برای IBD بر ناباروری زنان.
اهداف ثانویه
● ارزیابی تاثیر مداخلات جراحی بر نیاز به تکنولوژی کمکباروری (ART)، زمان لازم تا بارداری، سقط جنین، مردهزایی، زایمان زودرس، نوع زایمان (واژینال خودبهخودی، واژینال با کمک ابزار، یا سزارین)، نیاز نوزاد به احیا و بخش مراقبتهای ویژه نوزادان، وزن پایین و بسیار پایین هنگام تولد، کوچک برای سن بارداری (small for gestational age)، هموراژی قبل از تولد و بعد از زایمان، جفت باقیمانده (retained placenta)، افسردگی پس از زایمان، دیابت بارداری و فشار خون بارداری/ پرهاکلامپسی (preeclampsia).
روش های جستجو
ما در MEDLINE؛ Embase؛ CENTRAL و پایگاه ثبت تخصصی گروه IBD در کاکرین از آغاز تا 27 سپتامبر 2018 برای شناسایی مطالعات مرتبط جستوجو کردیم. ما در منابع مقالات مرتبط، مجموعه مقالات کنفرانس، منابع خاکستری و پایگاههای ثبتهای کارآزماییها نیز جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
ما مطالعات مشاهدهای مربوط به مقایسه زنان را در سنین باروری (≥ 12 سال) که تحت جراحی قرار میگیرند، با زنان مبتلا به IBD که جراحی متفاوتی داشته یا جراحی نکردهاند (مانند تحت درمان با دارو) برگزیدیم. ما همچنین مطالعاتی را انتخاب کردیم که زنان را قبل و بعد از جراحی مقایسه کرده بودند. هرگونه جراحی مرتبط با IBD مجاز بود. ناباروری به صورت ناتوانی در باردار شدن پس از 12 ماه مقاربت محافظت نشده تعریف شد. ناباروری در 6، 18 و 24 ماه به عنوان پیامد ثانویه انتخاب شدند. ما مطالعاتی را حذف کردیم که زنان بدون IBD را برگزیده و زنان مبتلا به IBD و زنان بدون IBD را مقایسه کردند.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مروری بهطور مستقل مطالعات را غربال و دادهها را استخراج کردند. ما از مقیاس نیوکاسل-اتاوا (Newcastle‐Ottawa) برای ارزیابی سوگیری (bias) و از سیستم GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) برای ارزیابی قطعیت کلی شواهد استفاده کردیم. ما خطر نسبی (RR) و 95% فاصله اطمینان (CI) را با بهرهگیری از مدلهای اثرات تصادفی محاسبه کردیم. در صورت گزارش نسبتهای شانس (ORs) توسط مطالعات جداگانه و عدم ارائه اعداد خام، در عوض ORs را ترکیب کردیم.
نتایج اصلی
ما 16 مطالعه مشاهدهای را برای ورود شناسایی کردیم. ده مطالعه در متاآنالیز (meta-analyses) وارد شدند که نه مورد از آنها زنان با و بدون جراحی مرتبط با IBD قبلی و دیگری زنان با IPAA باز و لاپاراسکوپیک (laparoscopic) را مقایسه کردند. از ده مطالعه واردشده به این متاآنالیز، چهار مورد درباره ناباروری، یکی درباره ART و هفت مطالعه درباره پیامدهای مرتبط با بارداری گزارش ارائه کردند. هفت مطالعه زنان را قبل و بعد از کولکتومی و/یا IPAA به صورت کیفی (qualitatively) خلاصهسازی کردند که پنج مورد از آنها شامل مقایسهای از ناباروری، سه مطالعه شامل استفاده از ART و سه مورد دربرگیرنده دیگر پیامدهای مرتبط با بارداری بودند. یک مطالعه شامل مقایسه زنان با و بدون IPAA و همچنین قبل و بعد از IPAA بود و بنابراین در هر دو متاآنالیز و خلاصه کیفی وارد شده بود. همه مطالعات دارای خطر سوگیری بالا برای حداقل دو دامنه بودند.
ما از تاثیر جراحی IBD بر ناباروری در 12 ماه (RR: 5.45؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.41 تا 72.57؛ 114 شرکتکننده؛ 2 مطالعه) و 24 ماه (RR: 3.59؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.32 تا 9.73؛ 190 شرکتکننده؛ 1 مطالعه) بسیار نامطمئن هستیم. ناباروری در 12 ماه در زنانی که جراحی لاپاراسکوپیک کردند در قیاس با پروکتوکولکتومی نگهدارنده باز، کمتر بود (RR: 0.70؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.38 تا 1.27؛ 37 شرکتکننده؛ 1 مطالعه).
ما از تاثیر جراحی IBD بر پیامدهای مرتبط با بارداری شامل سقط جنین (OR: 2.03؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.14 تا 3.60؛ 776 بارداری؛ 5 مطالعه)، استفاده از ART (RR: 25.09؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.56 تا 403.76؛ 106 شرکتکننده؛ 1 مطالعه)، زایمان سزارین (RR: 2.23؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.00 تا 4.95؛ 20 بارداری؛ 1 مطالعه)، مردهزایی (RR: 1.96؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.42 تا 9.18؛ 246 بارداری؛ 3 مطالعه)، تولد زودرس (RR: 1.91؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.67 تا 5.48؛ 194 بارداری؛ 3 مطالعه)، وزن پایین هنگام تولد (RR: 0.61؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.08 تا 4.83) و کوچک برای سن بارداری (RR: 2.54؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.80 تا 8.01؛ 65 بارداری؛ 1 مطالعه) بسیار نامطمئن بودیم.
مطالعات مربوط به مقایسه ناباروری پیش و پس از جراحی مرتبط با IBD، نرخهای بالاتری را به صورت عددی از ناباروری طی شش ماه (قبل: 1.5، 20.0%؛ بعد: 9.15، 60.0%؛ 1 مطالعه)، 12 ماه (قبل: 68.327، 20.8%؛ بعد: 239.377، 63.4%؛ 5 مطالعه) و 24 ماه (قبل: 14.89، 15.7%؛ بعد: 115.164، 70.1%؛ 2 مطالعه)؛ استفاده از ART (قبل: 5.3% تا 42.2%؛ بعد: 30.3% تا 34.3%؛ با توجه به تفاوتهایی که در آنها زنان در معرض خطر استفاده از ART شناسایی شدند، نسبتهای مختلف در سراسر مطالعات متفاوت بودند)؛ و زایمان سزارین (قبل: 8.73، 11.0%؛ بعد: 36.75، 48.0%؛ 2 مطالعه) گزارش کردند. علاوهبراین زنان بعد از جراحی (دو تا پنج ماه؛ 2 مطالعه) نسبت به قبل از جراحی (5 تا 16 ماه؛ 2 مطالعه) زمان طولانیتری برای بارداری داشتند. نسبت زنانی که دچار سقط جنین (قبل: 19.123، 15.4%؛ بعد: 21.134، 15.7%؛ 3 مطالعه) و مردهزایی (قبل: 2.38، 5.3%؛ بعد: 3.80، 3.8%؛ 2 مطالعه) شدند، پیش و پس از جراحی مشابه بود. زنان کمتری بعد از جراحی مبتلا به دیابت بارداری شدند (قبل: 3.37، 8.1%؛ بعد: 0.37، 1 مطالعه) و خطر پرهاکلامپسی پیش و پس از جراحی یکسان بود (قبل: 2.37، 5.4%؛ بعد: 0.37، 1 مطالعه). ما به علت کیفیت ضعیف شواهد از جمله سوگیری مخدوشکننده (confounding bias) ناشی از افزایش سن زنان بعد از جراحی، از اثرات جراحی مرتبط با IBD بر این پیامدها بسیار نامطمئن بودیم.
ما به دلیل ماهیت مشاهدهای دادهها، ورود مطالعات کوچک با تخمینهای مبهم و خطر سوگیری بالا میان مطالعات وارد شده، کیفیت شواهد را برای تمام پیامدها و مقایسهها بسیار پایین درجهبندی کردیم.
نتیجهگیریهای نویسندگان
تاثیر درمان جراحی برای IBD بر ناباروری زنان نامشخص است. همچنین وجود هرگونه تفاوت در ناباروری بین کسانی که تحت جراحی باز در مقابل لاپاراسکوپیک قرار میگیرند، نامعلوم است. جراحی قبلی با افزایش خطر سقط جنین، استفاده از ART، زایمان سزارین و تولد نوزاد با وزن پایین هنگام تولد ارتباط داشت؛ اما با خطر مردهزایی، زایمان زودهنگام یا زایمان نوزاد کوچک برای سن بارداری مرتبط نبود. این یافتهها بر مبنای شواهدی با کیفیت بسیار پایین بود. در نتیجه، نمیتوان نتیجهگیریهای قطعی انجام داد و نیاز به انجام مطالعات بیشتری با طراحی مناسب برای درک کامل تاثیر جراحی بر ناباروری و پیامدهای باروری وجود دارد.
خلاصه به زبان ساده
خطر ناباروری در زنان مبتلا به IBD که تحت جراحی قرار گرفتهاند
بیماری التهابی روده چیست؟
دو نوع بیماری التهابی روده (IBD) وجود دارد: بیماری کرون و کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis). IBD یک بیماری مادامالعمر دستگاه گوارش است. بیماران مبتلا به IBD میتوانند دچار اسهال، درد شکمی و خستگی از میان علائم دیگر شوند. IBD اغلب در نوجوانان و جوانان در حدود زمان تصمیمات برای تنظیم خانواده تشخیص داده میشود. مطالعات گذشته نشان دادهاند که زنانی که تحت جراحی برای برداشتن کولون خود و ایجاد آناستوموز مخزن ایلئوم آنال (IPAA یا J-pouch) قرار میگیرند، ممکن است در باردار شدن دچار مشکل شوند. این نوع جراحی در زنان مبتلا به کولیت اولسراتیو که دارو در آنها کارساز نیست، رایج است. تاثیری که سایر انواع جراحیهای IBD میتوانند بر توانایی زنان برای باردار شدن داشته باشند، نامشخص است.
افراد مبتلا به IBD به کدام انواع جراحی نیاز دارند؟
هنگامیکه داروها شکست میخورند، ممکن است فرد مبتلا به IBD به جراحی برای برداشتن بخشی از روده یا کولون احتیاج داشته باشد که میتواند منجر به نیاز به استومی (ostomy) شود - سوراخی در پوست که برای تخلیه ماده مدفوعی درون یک کیسه جمعآوریکننده در خارج از بدن ایجاد میشود. جراحی اضافی دیگری که ممکن است بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو داشته باشند، IPAA است که به نام J-pouch نیز خوانده میشود. این پروسیجر، مخزنی را با استفاده از قسمتی از روده کوچک ایجاد میکند که امکان بستن استومی را فراهم میسازد. همچنین ممکن است اشخاص مبتلا به بیماری کرون، کولون خود را خارج کنند. بااینحال، افراد دچار بیماری کرون به ندرت J-pouch دریافت میکنند؛ چراکه پاوچ اغلب ملتهب میشود. علاوهبراین، امکان دارد افراد مبتلا به بیماری کرون بخشی از روده کوچک خود را خارج کنند یا برای گشاد کردن روده که به خاطر بافت اسکاری (scarring) تنگ شده، استریکچرپلاستی (strictureplasty) انجام دهند. میتوان این جراحیها را به وسیله رویکرد لاپاراسکوپیک یا رویکرد باز اجرا کرد. در جراحی لاپاراسکوپیک، دوربینها و ابزارهایی از طریق برشهای کوچکی وارد میشوند و یک برش اندکی بزرگتر برای برداشتن بخش معیوب روده ساخته میشود. در جراحی باز، یک برش بزرگ در شکم ایجاد میشود که امکان دید مستقیم و خارج کردن بخشهای بیمار روده را برای جراح فراهم میکند.
پژوهشگران چه چیزی را بررسی کردند؟
پژوهشگران برای شناسایی مطالعات قبلی مربوط به گزارش خطر ناباروری در زنان مبتلا به IBD که جراحیهای قبلی مرتبط با IBD داشته و همچنین مطالعاتی که تاثیر جراحی قبلی را بر پیامدهای بارداری (سقط جنین، مردهزایی، زایمان زودرس، وزن پایین هنگام تولد و کوچک برای سن بارداری) یا عوارض بارداری (دیابت بارداری، فشار خون بارداری، افسردگی پس از زایمان و خونریزی) گزارش کرده بودند، منابع را مرور کردند.
پژوهشگران چه یافتند؟
محققان 16 مطالعه را یافتند که تاثیر جراحی را بر ناباروری یا پیامدهای بارداری در زنان مبتلا به IBD گزارش کردند. نه مطالعه زنان با و بدون جراحی پیشین را مقایسه کردند. چهار مورد از آنها درباره تاثیر جراحی بر توانایی زنان برای باردار شدن گزارش ارائه کردند. ما قادر به انجام نتیجهگیری پیرامون ارتباط میان جراحی و ناباروری نبودیم؛ زیرا کیفیت شواهد حاصل از این مطالعات پایین بود. هشت مطالعه پیامدهای بارداری و عوارض را ذکر کردند. شواهد این مطالعات دارای کیفیت بسیار پایین بودند و ما نتوانستیم درباره تاثیر جراحی IBD بر پیامدهای بارداری نتیجهگیری کنیم. همچنین کیفیت شواهد حاصل از یک مطالعه که ناباروری را بین زنان تحت جراحی باز و لاپاراسکوپیک با هم مقایسه کردند، پایین بود؛ بنابراین ما نتوانستیم در مورد اثر پروسیجرهای باز و لاپاراسکوپیک بر ناباروری استنتاج کنیم. شش مطالعه باقیمانده زنان قبل و بعد از جراحی را قیاس کردند. یک مطالعه، مربوط به مقایسه زنان مبتلا به IBD که جراحی انجام داده و نداده بودند، نیز زنان را قبل و بعد از جراحی مقایسه کرد. این هفت مطالعه که زنان را پیش و پس از جراحی قیاس کردند، شواهدی را با کیفیت پایین درباره تفاوتها در توانایی زنان برای باردار شدن و درباره پیامدهای بارداری قبل و بعد از جراحی ارائه کردند.
نتیجهگیریها
مطالعات در مورد تاثیر جراحی مرتبط با IBD بر توانایی باردار شدن زنان و بر پیامدهای بارداری، نادر و دارای کیفیت پایین بودند. در نتیجه اطلاعات مروری در مطالعه حاضر درباره ارتباط میان جراحی مرتبط با IBD و پیامدهای جانبی بارداری دارای خطر سوگیری بالایی بودند و ما اطمینان بسیار اندکی به این نتیجهگیریها داشتیم. نتایج ما باید با احتیاط تفسیر شوند. نیاز به مطالعات بیشتری با طراحی مناسب درباره این موضوع وجود دارد.