پیشینه
پیشگیری از دیسترس طولانیمدت روانشناختی در پی وقایع آسیبزا (تروماتیک) یک نگرانی اساسی است. مرورهای سیستماتیک نشان دادهاند که کسب اطلاعات (debriefing) روانشناختی فردی، مداخله موثری در پیشگیری از اختلال استرس پس از تروما (PTSD ؛post‐traumatic stress disorder) نیست. طی 20 سال گذشته، قالبهای دیگری از مداخله با هدف پیشگیری از PTSD ایجاد شده است.
اهداف
بررسی اثربخشی مداخلات روانشناختی با هدف پیشگیری از ابتلا به PTSD در افراد در معرض واقعه تروماتیک، هرچند به عنوان افرادی که دچار مشکلات روانشناختی مشخصی شدهاند، شناخته نشدهاند، در مقایسه با شرایط کنترل (بهعنوان مثال مراقبت معمول، لیست انتظار و عدم درمان) و سایر مداخلات روانشناختی.
روش های جستجو
ما پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترلشده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO و پایگاه اطلاعاتی (PILOTS) ProQuest's Published International Literature On Traumatic Stress را تا 3 مارچ 2018 جستوجو کردیم. جستوجوی اولیه در CENTRAL و پایگاههای اطلاعاتی Ovid از طریق پایگاه ثبت کارآزماییهای کنترلشده گروه اختلالات شایع روانی در کاکرین (CCMD‐CTR) (همه سالها تا می2016) انجام شد. ما فهرست منابع دستورالعملهای مرتبط، مرورهای سیستماتیک و گزارشهای مطالعه واردشده را بهصورت دستی جستوجو کردیم. مطالعات شناساییشده با متخصصان اصلی در این زمینه به اشتراک گذاشته شد.
ما یک جستوجوی بهروزشده را انجام دادیم (15 مارچ 2019) و هر کارآزمایی جدید را در بخش «در انتظار طبقهبندی» قرار دادیم. در صورت لزوم، این موارد در نسخه بعدی این مرور گنجانده خواهند شد.
معیارهای انتخاب
ما به جستوجوی کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده مربوط به هرگونه مداخله زودهنگام روانشناختی چندجلسهای (دو یا چندجلسه) یا درمان طراحیشده برای پیشگیری از علائم PTSD پرداختیم. ما مداخلات روانشناختی فردی/ گروهی تک جلسهای را خارج کردیم. مداخلات مقایسهشونده شامل لیست انتظار/ مراقبت معمول و وضعیت کنترل فعال بود. ما مطالعات مربوط به بزرگسالانی را وارد کردیم که دچار یک واقعه آسیبزا مطابق با معیار A1 از کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری (DSM-IV) برای PTSD شده بودند.
معیارهای انتخاب
گردآوری و تحلیل دادهها
ما دادهها را وارد نرمافزار Review Manager 5 کردیم. ما پیامدهای گروهی را بر اساس خطرات نسبی (RRs) و پیامدهای پیوسته را با میانگین تفاوت (MD) یا میانگین تفاوت استانداردشده (SMDs)؛ با 95% فاصله اطمینان (CI) تجزیهوتحلیل کردیم. ما دادهها را با متاآنالیز اثر ثابت ترکیب کردیم، به غیر از جایی که ناهمگونی وجود داشت، که در این حالت ما از یک مدل اثرات تصادفی استفاده کردیم. دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم، مطالعات واردشده را از نظر خطر سوگیری (bias) ارزیابی کرده و در صورت هرگونه تعارض با نویسنده سوم مرور بحث کردند.
نتایج اصلی
این یک بهروزرسانی از مرور قبلی است.
ما 27 مطالعه را با 3963 شرکتکننده وارد کردیم. متاآنالیز شامل 21 مطالعه با 2721 شرکتکننده بود. هفده مطالعه به مقایسه مداخله زودهنگام روانشناختی چندجلسهای در مقابل درمان معمول و چهار مطالعه به مقایسه مداخله زودهنگام روانشناختی چندجلسهای با وضعیت کنترل فعال پرداختند.
شواهدی با قطعیت پایین نشان دادند که مداخلات زودهنگام روانشناختی چندجلسهای ممکن است در کاهش تشخیص PTSD در پیگیری سه تا شش ماه موثرتر باشند (RR: 0.62؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.41 تا 0.93؛ 34% = I2؛ 5 مطالعه؛ 758 شرکتکننده). با این حال، هیچ تفاوت آماری معنیداری پس از درمان (RR: 1.06؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.85 تا 1.32؛ 0% = I2؛ 5 مطالعه؛ 556 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پایین) یا در 7 تا 12 ماه (RR: 0.94؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.20 تا 4.49؛ 1 مطالعه؛ 132 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پایین) وجود نداشت. متاآنالیزها نشان دادند که هیچ تفاوت آماری از نظر خروج از مطالعه در مقایسه با مراقبت معمول وجود نداشت (RR: 1.34؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.91 تا 1.95؛ 34% = I2؛ 11 مطالعه؛ 1154 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پایین). در نقطه پایانی اولیه از سه تا شش ماه، شواهدی با قطعیت پایین، هیچ گونه تفاوت آماری را بین گروهها از نظر کاهش شدت PTSD (SMD: 0.10-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.22- تا 0.02؛ 34% = I2؛ 15 مطالعه؛ 1921 شرکتکننده)، افسردگی (SMD: 0.04-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.19- تا 0.10؛ 6% = I2؛ 7 مطالعه؛ 1009 شرکتکننده) یا علائم اضطراب (SMD: 0.05-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.19- تا 0.10؛ 2% = I2؛ 6 مطالعه؛ 945 شرکتکننده) نشان ندادند.
هیچ مطالعهای که مداخله و کنترل فعال را مقایسه کرده باشد، پیامدها را برای تشخیص PTSD گزارش نکرد. شواهدی با قطعیت پایین نشان میدهند که مداخلات ممکن است با میزان بالای خروج از مطالعه نسبت به شرایط کنترل فعال مرتبط باشد (RR: 1.61؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.11 تا 2.34؛ 2 مطالعه؛ 425 شرکتکننده). در سه تا شش ماه، شواهدی با قطعیت پایین هیچ گونه تفاوت آماری را بین مداخلات از نظر شدت علائم PTSD (SMD: 0.02-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.31- تا 0.26؛ 43% = I2؛ 4 مطالعه؛ 465 شرکتکننده)، افسردگی (SMD: 0.04؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.16- تا 0.23؛ 0% = I2؛ 2 مطالعه؛ 409 شرکتکننده)، اضطراب (SMD: 0.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.19- تا 0.19؛ 0% = I2؛ 2 مطالعه؛ 414 شرکتکننده) یا کیفیت زندگی (MD: 0.03-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.06- تا 0.00؛ 1 مطالعه؛ 239 شرکتکننده) نشان ندادند.
هیچ یک از مطالعات واردشده، عوارض جانبی یا استفاده از منابع مرتبط با سلامت را گزارش نکردند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
در حالی که این مرور چندین اثر مفید را از مداخلات زودهنگام روانشناختی چندجلسهای در پیشگیری از PTSD یافت، قطعیت شواهد به دلیل خطر بالای سوگیری در کارآزماییهای واردشده پایین بود. پیامد عملی روشن در این مورد این است که، در حال حاضر، مداخلات چندجلسهای، به هر فردی که در معرض حوادث آسیبزا قرار دارد، توصیه نمیشود. تعدادی از مطالعات در حال انجام وجود دارند که نشان میدهند این یک زمینه تحقیقاتی بهسرعت در حال پیشرفت است. بهروزرسانیهای آینده این مرور، نتایج این مطالعات جدید را ادغام خواهند کرد.
خلاصه به زبان ساده
مداخلات روانشناختی چندجلسهای زودهنگام برای پیشگیری از اختلال استرس پس از تروما
چرا این مطالعه مروری مهم بود؟
وقایع آسیبزا میتوانند تاثیر بسزایی در توانایی افراد، خانوادهها و جوامع برای مقابله داشته باشند. در گذشته، مداخلات تک جلسهای مانند کسب اطلاعات روانشناختی، با هدف پیشگیری از ادامه مشکلات روانشناختی، بهطور گستردهای استفاده میشدند. بااینحال، مرورهای قبلی نشان دادهاند که مداخلات فردی تک جلسهای در پیشگیری از اختلال استرس پس از تروما (PTSD ؛post‐traumatic stress disorder) موثر نیستند. طیف وسیعی از اشکال دیگر مداخله برای پیشگیری از بروز PTSD در افراد در معرض آسیب (تروما)، ایجاد شدهاند.
چه افرادی به این مطالعه مروری علاقهمند خواهند بود؟
• افرادی که در معرض وقایع تروماتیک قرار داشتند و عزیزان آنها.
• متخصصانی که در مراکز خدمات سلامت روان کار میکنند.
• پزشکان عمومی.
• نمایندگان.
این مطالعه مروری سعی دارد به چه سوالاتی پاسخ بدهد؟
آیا مداخلات زودهنگام روانشناختی چندجلسهای (یعنی مداخلات بیش از دو یا چندجلسهای که در طول سه ماه اول پس از واقعه آسیبزا شروع میشوند) در موارد زیر، موثرتر از درمان معمول یا مداخله روانشناختی دیگر هستند:
• کاهش تعداد افراد با تشخیص PTSD.
• کاهش شدت علائم PTSD.
• کاهش شدت علائم افسردگی.
• کاهش شدت علائم اضطراب.
• بهبود عملکرد عمومی (بهعنوان مثال اجتماعی، روانشناختی، شغلی و عملکردی) دریافتکنندگان مداخله.
کدام مطالعات در این مطالعه مروری وارد شدند؟
ما به جستوجوی کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای (مطالعات بالینی که در آنها افراد بهطور تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمان قرار میگیرند) پرداختیم که مداخلات زودهنگام روانشناختی چندجلسهای را در پیشگیری از PTSD بررسی کرده، و بین سالهای 1970 و مارچ 2018 منتشر شدند.
ما 27 مطالعه را با 3963 شرکتکننده وارد کردیم.
شواهد حاصل از این مطالعه مروری به ما چه گفتند؟
• ما شواهدی را با قطعیت پایین یافتیم که نشان دادند مداخلات زودهنگام روانشناختی چندجلسهای ممکن است در پیشگیری از تشخیص PTSD سه تا شش ماه پس از دریافت مداخله موثرتر از درمان معمول باشند.
• ما شواهدی را با قطعیت بسیار پایین یافتیم که نشان دادند مداخلات زودهنگام روانشناختی چندجلسهای ممکن است در پیشگیری از PTSD، بلافاصله پس از یا در 7 تا 12 ماه بعد از مداخله، نه بیشتر و نه کمتر از درمان معمول موثر باشند. ما همچنین شواهدی را با قطعیت بسیار پایین یافتیم که نشان دادند مداخلات زودهنگام روانشناختی چندجلسهای، ممکن است در کاهش شدت علائم PTSD، بلافاصله یا در نقاط زمانی بعدی پیگیری، نه بیشتر و نه کمتر از درمان معمول موثر باشند.
• ما شواهدی را با قطعیت پایین یافتیم که نشان دادند مداخلات زودهنگام روانشناختی چندجلسهای ممکن است نسبت به سایر مداخلات روانشناختی، با میزان بالاتر خروج از مطالعه همراه باشند.
• ما شواهدی را با قطعیت پایین یافتیم که نشان دادند مداخلات زودهنگام روانشناختی چندجلسهای ممکن است در تشخیص PTSD؛ کاهش شدت PTSD، افسردگی و اضطراب؛ یا در حفظ عملکرد عمومی شرکتکنندگان دریافتکننده مداخله، نه بیشتر و نه کمتر از سایر مداخلات روانشناختی، موثر باشند.
• ما هیچ مطالعهای را نیافتیم که عوارض جانبی را اندازهگیری کند.
• ما هیچ مطالعهای را نیافتیم که استفاده از منابع مرتبط با سلامت را اندازهگیری کند.
باید بعدا چه اتفاقی رخ دهد؟
پایه شواهد فعلی اندک است. با این حال، مطالعات جدیدی در حال انجام هستند و بهروزرسانیهای بعدی این مرور، نتایج این مطالعات را ترکیب خواهد کرد.