اختلالات خواب معمولا افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه (CKD) را درگیر می‌کند. رویکرد‌های متعددی برای بهبود کیفیت خواب در طبابت بالینی از جمله تکنیک‌های آرام‌سازی، ورزش، طب سوزنی (acupressure) و دارو استفاده می‌شوند.

ارزیابی اثربخشی و عوارض جانبی مرتبط با مداخلات طراحی‌شده برای بهبود کیفیت خواب در میان بزرگسالان و کودکان مبتلا به CKD شامل افراد مبتلا به بیماری مرحله نهایی کلیوی (ESKD) تحت درمان با دیالیز یا پیوند کلیه.

ما با کمک متخصصین اطلاعات به جست‌وجوی پایگاه ثبت مطالعات گروه کلیه و پیوند در کاکرین تا 8 اکتبر 2018 با استفاده از اصطلاحات جست‌وجوی مرتبط با این مرور پرداختیم. مطالعات پایگاه‌های ثبت از طریق جست‌وجو در CENTRAL؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ مجموعه مقالات کنفرانس؛ پورتال جست‌وجوی پایگاه ثبت بین‌المللی کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov شناسایی می‌شوند.

ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (RCTs ؛randomised controlled trails) یا RCT‌های شبه‌تصادفی‌سازی شده را مربوط به هر نوع مداخله‌ای که در آن محققان، اثرات را بر کیفیت خواب گزارش کردند، وارد کردیم. دو نویسنده به‌طور مستقل از هم عناوین و چکیده مقالات رکوردهای شناسایی‌شده را غربالگری کردند.

دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) مطالعات واردشده را ارزیابی کردند. پیامدهای اولیه عبارت بودند از کیفیت خواب، تاخیر در شروع خواب، طول مدت خواب، وقفه در خواب و بازده خواب. خطرات سوگیری با استفاده از ابزار کاکرین مورد ارزیابی قرار گرفتند. قطعیت شواهد با استفاده از رویکرد GRADE (نظام درجه‌بندی کیفیت شواهد و قدرت توصیه‌ها) ارزیابی شدند. ما برآوردهای درمان را به‌صورت خطر نسبی (RR) برای پیامدهای دوتایی یا میانگین تفاوت (MD) یا MD استانداردشده (SMD) را برای پیامدهای پیوسته محاسبه کردیم تا ناهمگونی را در اندازه‌گیری‌های کیفیت خواب را لحاظ کنیم.

67 مطالعه شامل 3427 شرکت‌کننده معیارهای واجد شرایط بودن را داشتند. 36 مطالعه شامل 2239 شرکت‌کننده در متاآنالیز (meta‐analyse) وارد شدند. زمان پیگیری برای پیامدهای بالینی بین 0.3 تا 52.8 هفته (میانه: 5 هفته) متغیر بود. مداخلات عبارت بودند از تکنیک‌های آرام‌سازی، ورزش، طب سوزنی، درمان شناختی‌رفتاری (CBT)، مداخلات آموزشی، درمان با بنزودیازپین (benzodiazepine)، آگونیست‌های دوپامینرژیک (dopaminergic agonists)، حمایت تلفنی، ملاتونین (melatonin)، رفلکسولوژی (reflexology)، نوردرمانی، انواع مختلف دیالیز صفاقی، موسیقی، آروماتراپی (aromatherapy)، و ماساژ. گزارش‌دهی ناقص از جزئیات کلیدی روش‌شناسی در بسیاری از مطالعات منجر به خطرات نامشخص سوگیری شد.
بر اساس شواهد با قطعیت بسیار پایین، تکنیک‌های آرام‌سازی، اثرات نامشخصی بر کیفیت و مدت زمان خواب، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (HRQoL)، افسردگی، اضطراب، و خستگی داشت. مطالعات برای ارزیابی اثرات آرام‌سازی بر تاخیر خواب یا بستری شدن در بیمارستان طراحی نشدند. ورزش تاثیرات نامشخصی بر کیفیت خواب داشت (SMD: 1.10-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.26- تا 0.05؛ 90% = I2؛ 5 مطالعه؛ 165 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پایین). ورزش احتمالا افسردگی (MD: 9.05-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 13.72- تا 4.39-؛ 0% = I2؛ 2 مطالعه؛ 46 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و خستگی (SMD: 0.68-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.07- تا 0.29-؛ 0% = I2؛ 2 مطالعه؛ 107 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) را کاهش داد.
طب سوزنی در مقایسه با عدم استفاده از آن، تاثیر نامشخصی بر کیفیت خواب داشت (مقیاس شاخص کیفیت خواب پیتزبورگ (PSQI) 0 – 21) (MD: 1.27-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.13- تا 0.40-؛ 89% = I2؛ 6 مطالعه؛ 367 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). طب سوزنی احتمالا تاخیر در خواب رفتن (مقیاس 0 – 3) (MD: 0.59-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.92- تا 0.27-؛ 0% = I2؛ 3 مطالعه؛ 173 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و طول مدت خواب (مقیاس 0 – 3) (MD: 0.60-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.12- تا 0.09-؛ 68% = I2؛ 3 مطالعه؛ 173 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) را اندکی بهبود می‌بخشد، اگرچه اثرات بر اختلال خواب نامشخص بود، زیرا قطعیت شواهد بسیار پایین بود (مقیاس 0 – 3) (MD: 0.49-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.16- تا 0.19؛ 97% = I2). بر اساس شواهد با قطعیت متوسط، طب سوزنی احتمالا خستگی را کاهش می‌دهد (MD: 1.07-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.67- تا 0.48-؛ 0% = I2؛ 2 مطالعه؛ 137 شرکت‌کننده).
طب سوزنی، اثرات نامشخصی بر افسردگی داشت (MD: 3.65-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 7.63- تا 0.33؛ 27% = I2؛ 2 مطالعه؛ 137 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پایین) در حالیکه مطالعات برای ارزیابی تاثیر طب سوزنی بر HRQoL، اضطراب، یا بستری شدن در بیمارستان طراحی نشده بودند. مشخص نیست که آیا طب سوزنی در مقایسه با طب سوزنی ساختگی، کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد (مقیاس PSQI: 0 تا 21) زیرا قطعیت شواهد بسیار پایین بود (MD: 2.25-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 6.33- تا 1.82؛ 96% = I2؛ 2 مطالعه؛ 129 شرکت‌کننده)، اما ممکن است کل مدت زمان خواب بهبود یافته باشد (SMD: 0.34-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.73- تا 0.04؛ 0% = I2؛ 2 مطالعه؛ 107 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پایین). هیچ مطالعه‌ای برای بررسی مستقیم و / یا اثربخشی مرتبط با هر مداخله با هدف بهبود خواب که ممکن بود برای طیف وسیعی از اختلالات تنفس در خواب انجام شده باشد، طراحی نشده بود. هیچ مطالعه‌ای، اثرات درمان را برای کودکان گزارش نکرد. عوارض جانبی درمان‌ها بسیار نامشخص بود.

اساس شواهد مربوط به بهبود کیفیت خواب و پیامدهای مرتبط با آن در بزرگسالان و کودکان مبتلا به CKD اندک است. تکنیک‌های آرام‌سازی و ورزش، تاثیر نامشخصی بر پیامدهای خواب داشتند. طب سوزنی ممکن است تاخیر و مدت زمان خواب را بهبود ببخشد، اگر چه این یافته‌ها بر اساس مطالعات اندکی است. اثرات طب سوزنی در مطالعاتی که در آن‌ها طب سوزنی ساختگی به عنوان کنترل‌کننده مورد استفاده قرار گرفت، تایید نشد. با توجه به شواهد با قطعیت بسیار پایین، تحقیقات آینده به احتمال زیاد، اساس شواهد را تغییر خواهند داد. بر اساس اهمیت مدیریت علائم بیماران، مراقبین و پزشکان، مداخلات خواب در میان افراد مبتلا به CKD، در مطالعات آینده باید یک اولویت باشد.