پیشینه
دژنراسیون ماکولار وابسته به سن (AMD ؛age‐related macular degeneration) شایعترین علت نقص شدید بینایی غیرقابل تصحیح در افراد 55 ساله و مسنتر در جهان توسعهیافته است. نئوواسکولاریزاسیون کوروئیدال (CNV) به دنبال AMD بیشتر موارد نقص شدید بینایی مرتبط با AMD را تشکیل میدهد. تزریق داخل زجاجیه (intravitreous injection) از عوامل فاکتور رشد اندوتلیالی ضدعروقی (anti-VEGF) با هدف بلاک کردن رشد رگهای غیرعادی خونی در چشم به منظور پیشگیری از نقص بینایی و در برخی موارد بهبود بینایی انجام میشود.
اهداف
• بررسی اثرات چشمی و سیستمیک و کیفیت زندگی مرتبط با تزریق داخل زجاجیهای 3 عامل anti-VEGF (پگاپتانیب (pegaptanib)، رانیبیزوماب (ranibizumab) و بواسیزوماب (bevacizumab)) در مقابل عدم درمان با هیچگونه anti-VEGF برای بیماران مبتلا به AMD نئوواسکولار.
• مقایسه اثرات نسبی یکی از از این عوامل anti-VEGF در مقابل دیگری، زمانیکه در دوزها و رژیمهای قابل مقایسه استفاده میشوند.
روش های جستجو
برای شناسایی مطالعات واجد شرایط برای این مرور، ما در پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترلشده در کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trails)؛ که دربرگیرنده پایگاه ثبت کارآزماییهای چشم و بینایی در کاکرین (جستوجو شده در 31 ژانویه، 2018)؛ MEDLINE Ovid (1946 تا 31 ژانویه، 2018)؛ Embase Ovid (1947 تا 31 ژانویه، 2018)؛ منابع علمی سلامت امریکای لاتین و کارائیب (LILACS) (1982 تا 31 ژانویه، 2018)؛ پایگاه ثبت شماره استاندارد بینالمللی کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (ISRCTN) (www.isrctn.com/editAdvancedSearch- جستوجوشده در 31 ژانویه، 2018)؛ ClinicalTrials.gov (www.clinicaltrials.gov- جستوجو شده در 28 نوامبر، 2018) و پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP) (www.who.int/ictrp/search/en- جستوجوشده در 31 ژانویه، 2018) بود، جستوجو کردیم. ما هیچگونه محدودیتی را از نظر تاریخ یا زبان در جستوجوهای الکترونیک برای کارآزماییها اعمال نکردیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای (RCTs ؛randomised controlled trails) را وارد مرور کردیم که به ارزیابی پگاپتانیب، رانیبیزوماب یا بواسیزوماب در مقابل یکدیگر یا در مقابل درمان کنترل (برای مثال درمان ساختگی، درمان فتودینامیک (photodynamic therapy)) پرداخته و شرکتکنندگان در آنها برای حداقل یک سال پیگیری شده بودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مرور بهطور مستقل از هم به غربالگری رکوردها، استخراج دادهها و ارزیابی خطرات سوگیری پرداختند. ما برای به دست آوردن دادههای اضافی با نویسندگان کارآزماییها تماس گرفتیم. ما پیامدها را با استفاده از خطرات نسبی (RRs) یا اختلافات میانگین (MDs) مقایسه کردیم.
نتایج اصلی
ما 16 RCT ای را که مجموعا از 6347 شرکتکننده مبتلا به AMD نئوواسکولار (تعداد شرکتکنندگان به ازای هر کارآزمایی از 23 تا 1208 متغیر بود) ثبتنام کرده بودند وارد مرور کردیم و یک کارآزمایی در حال اجرای بهطور بالقوه مرتبط را شناسایی کردیم. 6 کارآزمایی درمان را با anti‐VEGF (پگاپتانیب، رانیبیزوماب، یا بواسیزوماب) در مقابل کنترل، و 10 کارآزمایی بواسیزوماب را در مقابل رانیبیزوماب مقایسه کرده بودند. شرکتهای دارویی 4 کارآزمایی را اجرا یا پشتیبانی کرده بودند، اما هیچیک از مطالعاتی را که بواسیزوماب را ارزیابی کرده بودند، تامین مالی نکرده بودند. پژوهشگران این کارآزماییها را در مراکز مختلفی در 5 قاره مختلف (آمریکای شمالی و جنوبی، اروپا، آسیا و استرالیا) انجام داده بودند. قطعیت کلی شواهد متوسط تا بالا بود، و بیشتر کارآزماییها دارای خطر کلی پایین سوگیری بودند. تمامی کارآزماییها به جز یک کارآزمایی، به صورت آیندهنگر (prospectively) ثبت شده بودند.
در مقایسه با افرادی که درمان کنترل دریافت کرده بودند، بیشتر شرکتکنندگانی که تزریق داخل زجاجیهای از هر یک از انواع 3 عامل anti‐VEGF دریافت کرده بودند، پس از یک سال پیگیری، حدت بینایی معادل 15 حرف یا بیشتر به دست آورده بودند (RR: 4.19؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.32 تا 7.55؛ شواهد با قطعیت متوسط)، کمتر از 15 حرف از حدت بینایی از دست داده بودند (RR: 1.40؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.27 تا 1.55؛ شواهد با قطعیت بالا) و بهبود نسبی در حدت بینایی نشان داده بودند (MD: 6.7 حرف؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 4.4 تا 9.0 در یک کارآزمایی پگاپتانیب؛ MD: 17.8 حرف؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 16.0 تا 19.7 در 3 کارآزمایی رانیبیزوماب؛ شواهد با قطعیت متوسط). شرکتکنندگان درمانشده با عوامل anti‐VEGF در مقایسه با شرکتکنندگانی که با anti‐VEGF درمان نشده بودند، در پیامدهای مورفولوژیک (برای مثال اندازه CNV، ضخامت رتینال مرکزی) بهبودی نشان دادند (شواهد با قطعیت متوسط). هیچ کارآزمایی بهطور مستقیم پگاپتانیب را در مقابل عامل anti‐VEGF دیگری مقایسه و شرکتکنندگان را برای یک سال پیگیری نکرده بودند؛ با وجود این، در مقایسه با درمانهای کنترل، رانیبیزوماب و بواسیزوماب، هر یک بهبودیهای بزرگتری را در پیامدهای حدت بینایی نسبت به پگاپتانیب ایجاد کرده بودند.
زمانی که RCT های مشابه رژیمهای مشابه را مقایسه کردند، پیامدهای حدت بینایی پس از بواسیزوکاب و رانیبیزوماب بواسطه کسب 15 حرف از حدت بینایی یا بیشتر (RR: 0.95؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.81 تا 1.12؛ شواهد با قطعیت بالا) و کاهش کمتر از 15 حرف از حدت بینایی (RR: 1.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.98 تا 1.02؛ شواهد با قطعیت بالا) مشابه بودند؛ نتایج، علیرغم قیمت بهطور قابلملاحظه پایینتر بواسیزوماب در مقایسه با رانیبیزوماب، بهبودی متوسط مشابهی را در حدت بینایی(MD: 0.5- حرف؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.5- تا 0.5-؛ شواهد با قطعیت بالا) پس از یک سال پیگیری نشان داد. کاهش در ضخامت مرکزی رتینال پس از یک سال در میان شرکتکنندگان درمان شده با بواسیزوماب کمتر از شرکتکنندگانی بود که با رانیبیزوماب درمان شده بودند (MD: 11.6- میکروگرم؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 21.6- تا 1.7-؛ شواهد با قطعیت بالا)؛ با وجود این، این اختلاف در بازه خطای اندازهگیری قرار دارد و ما آن را از نظر بالینی معنیدار تفسیر نکردیم.
التهاب چشمی و افزایش فشار داخل چشمی (IOP) پس از تزریق داخل زجاجیهای، پرتکرارترین رویدادهای جانبی جدی چشمی گزارش شده بودند. پژوهشگران، اندوفتالمیت را در کمتر از 1% از شرکتکنندگان درمانشده با anti‐VEGF گزارش و در هیچ یک از موارد در میان گروههای کنترل مشاهده نکرده بودند. وقوع رویدادهای جانبی جدی سیستمیک بین گروههای درمانشده با anti‐VEGF و گروههای کنترل قابلمقایسه بود؛ با وجود این، تعداد رویدادها و شرکتکنندگان در کارآزمایی ممکن است برای نشان دادن اختلاف معنیدار بین گروهها کافی نبوده باشد (شواهد با قطعیت پایین تا متوسط). محققین به ندرت دادههای مربوط به کارکرد بینایی، کیفیت زندگی و پیامدهای اقتصادی را اندازهگیری و گزارش کرده بودند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
نتایج این مطالعه مروری نشان میدهد که عوامل anti‐VEGF (پگاپتانیب، رانیبیزوماب و بواسیزوماب) به لحاظ حفظ حدت بینایی اثربخش هستند؛ مطالعات نشان میدهند که رانیبیزوماب و بواسیزوماب حدت بینایی را در برخی از چشمهایی که این عوامل را دریافت کرده بودند، بهبود داده و بهطور مساوی اثربخش بودند. اطلاعات در دسترس درباره اثرات جانبی مربوط به هر دوز دارو نشاندهنده بروز عوارض تهدیدکننده بینایی بهطور بالقوه بالاتری به دنبال تزریق داخل زجاجیهای عوامل anti‐VEGF در مقایسه با مداخلات کنترل نیست؛ با وجود این، حجم نمونههای کارآزمایی بالینی برای برآورد اختلافات در پیامدهای ایمنی نادر کافی نبودند. مطالعات کاکرین در آینده بهتر است تحقیقاتی را دربرگیرند که به ارزیابی رژیمها با دوزهای متغیر از عوامل anti‐VEGF، اثرات استفاده بلندمدت، استفاده از درمانهای ترکیبی (برای مثال درمان با anti‐VEGF بهعلاوه درمان فتودینامیک) و سایر روشهای ارائه این عوامل پرداخته باشند.
خلاصه به زبان ساده
فاکتور رشد اندوتلیالی ضدعروقی برای دژنراسیون ماکولار وابسته به سن نئوواسکولار
هدف این مطالعه مروری چیست؟
هدف از این مطالعه مروری کاکرین مقایسه درمان با عوامل فاکتور رشد اندوتلیالی ضدعروقی (anti‐VEGF) برای دژنراسیون ماکولار وابسته به سن نئوواسکولار (wet AMD) بود. این مطالعه مروری روی 2 سوال تمرکز میکند: (1) اینکه آیا استفاده از عوامل anti‐VEGF نسبت به عدم استفاده از آنها بهتر است یا خیر و (2) کدامیک از عوامل anti‐VEGF بهترین عملکرد را دارد.
پیامهای کلیدی
عوامل anti‐VEGF بهتر از عدم استفاده از عوامل anti‐VEGF یا انواع دیگری از درمان برای بیماران مبتلا به wet AMD بودند. در مقایسه میان عوامل anti‐VEGF، پژوهشگران دریافتند که رانیبیزوماب (ranibizumab) و بواسیزوماب (bevacizumab) از نظر پیامدهای مرتبط با بینایی و تعداد رویدادهای جانبی در میان شرکتکنندگان پیگیریشده برای حداقل یک سال، مشابه بودند. اختلاف عمده هزینه بود، از آنجایی که بواسیزوماب ارزانتر بود.
چه چیزی در این مرور مطالعه شد؟
Wet AMD علت شایع نقص شدید بینایی در میان افراد 55 ساله و مسنتر است. ماکولا که در رتین مرکزی در پشت چشم واقع شده، برای بینایی مهم است. Wet AMD زمانی که رشد غیرعادی رگهای خونی در ناحیه پشت چشم به ماکولا آسیب میزند اتفاق میافتد. Wet AMD منجر به تاری دید، سیاهی دید، یا تحریف مرکز ناحیه بینایی میشود، بنابراین توانایی فرد را برای خواندن، رانندگی و تشخیص چهرهها کاهش میدهد.
تزریق داروهایی مانند پگاپتانیب، رانیبیزوماب و بواسیزماب به داخل چشم میتواند به بلاک کردن رشد غیرعادی رگهای خونی در پشت چشم کمک کند. این داروها تحت عنوان عوامل anti‐VEGF شناخته میشوند. ما این مطالعه را با هدف مقایسه مزایا و خطرات درمان با عوامل anti‐VEGF در مقابل درمان بدون عوامل anti‐VEGF و مقایسه انواع مختلفی از عوامل anti‐VEGF انجام دادیم.
نتایج کلیدی این مطالعه مروری چیست؟
ما 16 مطالعه را شناسایی کردیم که مجموعا از 6347 نفر مبتلا به wet AMD ثبتنام کرده بودند. 6 مطالعه عوامل anti‐VEGF را با عدم استفاده از عوامل anti‐VEGF و 10 مطالعه بواسیزوماب در مقابل رانیبیزوماب مقایسه کرده بودند. شرکتهای دارویی 4 مطالعه را اجرا یا از آنها حمایت کرده بودند. محققین 16 مطالعه را در مراکز مختلفی در 5 قاره (آمریکای جنوبی و شمالی، اروپا، آسیا و استرالیا) انجام داده بودند؛ آنها افراد را درمان و برای حداقل یک سال پیگیری کرده بودند.
پس از یک سال، بیشتر افراد درمانشده با هر یک از 3 عامل anti‐VEGF (پگاپتانیب، رانیبیزوماب یا بواسیزوماب) در مقایسه با افرادی که این عوامل را دریافت نکرده بودند، دارای حدت بینایی بهبودیافته بودند، تعداد کمتری از آنها حدت بینایی خود را از دست داده و تعداد کمتری بهطور قانونی در مطالعه کور شده بودند. همچنین افراد درمانشده با عوامل anti‐VEGF بهبودهای ساختاری در چشم نشان دادند، که پزشکان برای مانیتور بیماری و تعیین نیاز به درمان بیشتر از آن استفاده میکنند. افرادی که عوامل anti‐VEGF را دریافت نکرده بودند، بهبودهایی را از نوع مشابه نشان ندادند.
در کارآزماییهایی که درمان را با عوامل anti‐VEGF در مقابل درمان با عدم استفاده از عوامل anti‐VEGF مقایسه کرده بودند، درمان با رانیبیزوماب یا بواسیزوماب در مقایسه با درمان با پگاپتانیب بهبودهای بزرگتری را در بینایی نشان داده بود. مقایسه بواسیزوماب در مقابل رانیبیزوماب هیچ اختلاف جدی را از نظر هیچیک از پیامدهای مرتبط با بینایی آشکار نکرد. اختلافات جدی بین 2 عامل هزینه بود؛ بواسیزماب ارزانتر بود.
التهاب و افزایش فشار در چشم شایعترین اثرات ناخواسته ناشی از عوامل anti‐VEGF بودند. محققین اندوفتالمیت (عفونت در بخش درونی چشم، که میتواند منجر به کوری شود) را در کمتر از 1% از چشمهای درمانشده با anti‐VEGF گزارش کرده و این عارضه را در میان هیچیک از افرادی که با عوامل anti‐VEGF درمان نشده بودند، مشاهده نکرده بودند. وقوع اثرات جانبی جدی، از جمله فشار خون بالا و خونریزی داخلی، پایین و در بین گروههای درمانشده با عوامل anti‐VEGF و گروههایی که anti‐VEGF دریافت نکرده بودند، مشابه بود. تعداد کل اثرات جانبی بسیار کوچک بود، بنابراین بیان اینکه کدام یک از داروها ممکن است منجر به بروز خطرناکترین اثرات شده باشد، ممکن نیست.
این مطالعه مروری تا چه زمانی بهروز است؟
پژوهشگران کاکرین برای دستیابی به مطالعاتی که تا 31 ژانویه 2018 منتشر شده بودند، جستوجو کردند.