پیشینه
بیماران بستری در بیمارستان در معرض خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی (DVT) در اندام تحتانی و ورید لگنی، با سابقه بیحرکتی طولانی مدت مرتبط با درمان بیماری یا جراحیشان هستند. بیماران مبتلا به DVT در معرض خطر ابتلا به آمبولی ریوی (PE) هستند. استفاده از جورابهای مدرج فشارنده (GCS) در بیماران بستری برای کاهش خطر DVT پیشنهاد شدهاست. این مطالعه بهروزرسانی یک مطالعه مروری کاکرین است که برای نخستین بار در سال 2000 منتشر شده، و آخرین بهروزرسانی آن در سال 2014 بودهاست.
اهداف
ارزیابی اثربخشی و ایمنی استفاده از جورابهای مدرج فشارنده در پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی در گروههای مختلف بیماران بستری.
روش های جستجو
برای این مطالعه مروری متخصص اطلاعات گروه عروق کاکرین در پایگاه ثبت تخصصی عروق کاکرین؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترلشده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trails) و پایگاههای ثبت کارآزماییها تا 21 مارچ 2017 و در پایگاه ثبت تخصصی گروه عروق در کاکرین؛ CENTRAL؛ MEDLINE Ovid؛ Embase Ovid؛CINHAL؛ Ebsco؛ AMED Ovid و پایگاههای ثبت کارآزماییها تا 12 جون 2018 جستوجو کردند.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (RCTs ؛randomised controlled trails) شامل GCS به تنهایی یا استفاده از GCS با پیشزمینهای از هر روش پیشگیریکننده DVT دیگری. ما نتایج حاصل از هر دو از این گروهای کارآزماییها را ترکیب کردیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری (AS ،MD) کارآزماییهای بالقوه واجد شرایط را برای ورود به مطالعه مورد بررسی قرار دادند. یک نویسنده مطالعه مروری (AS) دادهها را استخراج، و نویسنده دوم (MD) به صورت متقابل بررسی و تأیید کرد. دو نویسنده مطالعه مروری (AS ،MD) کیفیت روششناختی کارآزماییها را با استفاده از ابزار «خطر سوگیری» کاکرین ارزیابی کردند. هر گونه اختلاف نظر با بحث با نویسنده ارشد مطالعه مروری (TL) حل شد. برای پیامدهای ناهمگون، نسبت شانس پتو (Peto odds ratio) و 95% فاصله اطمینان (CI) را محاسبه کردیم. دادهها را با استفاده از مدل اثر ثابت (fixed‐effect model) تجمیع کردیم. از رویکرد GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) برای ارزیابی کیفیت کلی شواهد در حمایت از پیامدهای ارزیابی شده در این مطالعه مروری، استفاده کردیم.
نتایج اصلی
ما 20 کارآزمایی را شامل مجموعا 1681 مشارکتکننده انفرادی و 1172 پا (2853 واحد تحلیل شده) وارد مطالعه کردیم. از این 20 کارآزمایی، 10 مورد تحت عمل جراحی عمومی؛ 6 مورد تحت عمل جراحی ارتوپدی قرار گرفتند؛ 3 کارآزمایی انفرادی به تربیت شامل بیماران تحت عمل جراحی اعصاب، جراحی قلب و جراحی زنان بودند؛ و فقط یک کارآزمایی شامل بیماران تحت درمان دارویی بودند. جورابهای مدرج فشارنده برای روز قبل از جراحی یا روز بعد از جراحی به کار میروند و تا زمان ترخیص یا تحرک کامل بیماران، درآورده نمیشوند. در اغلب مطالعات بازیابی شده DVT بوسیله آزمایش جذب ید رادیواکتیو I123 شناسایی شد. طول مدت پیگیری در طیفی بین 7 تا 14 رو متفاوت بود. مطالعات بازیابی شده بهطور کلی خطر سوگیری پایینی داشتند.
ما توانستیم دادههای 20 مطالعه را که میزان بروز DVT را گزارش کرده بودند، تجمیع کنیم. در گروه GCS، تعداد 134 در 1445 (9%) واحد دچار DVT شدند، در مقایسه با گروه شاهد (بدون GCS) که در آن 290 در 1408 (21%) واحد دچار DVT شدند. نسبت شانس (OR) پتو (Peto)؛ 0.35 (95% فاصله اطمینان (CI)؛ 0.28 تا 0.43؛ 20 مطالعه؛ 2853 واحد؛ شواهد با کیفیت بالا) نشان داد که اثر کلی به نفع درمان با GCS است (P < 0.001).
بر اساس نتایج 8 مطالعه بازیابی شده، میزان بروز DVT پروگزیمال 7 در 517 (1%) در گروه GCS و 28 در 518 (5%) در گروه شاهد بود: Peto OR: 0.26 (%95 فاصله اطمینان (CI): 0.13 تا 0.53؛ 8 مطالعه؛ 1035 واحد؛ شواهد با کیفیت متوسط) که نشان میدهد اثر کلی به نفع درمان با GCS است .(P < 0.001)
ترکیب نتایج 5 مطالعه، تماما براساس بیماران جراحی، نشان دهنده بروز 5 مورد PE در 283 مشارکتکننده (2%) در گروه GCS و 14 مورد در 286 مشارکتکننده (5%) در گروه کنترل بود: Peto OR: 0.38 (%95 فاصله اطمینان (CI): 0.15 تا 0.96؛ 5 مطالعه؛ 569 واحد؛ شواهد با کیفیت پایین) که نشان دهنده اثر کلی به نفع درمان با GCS است .(P = 0.004) ما کیفیت شواهد DVT و PE پروگزیمال را به دلیل کم بودن میزان رویداد (بیدقتی) و عدم غربالگری روتین برای PE (ناپایداری) کاهش دادیم.
ما تجزیهوتحلیل زیر گروه را بوسیله تخصص (بیماران جراحی یا دارویی) انجام دادیم. ترکیب نتایج حاصل از 19 کارآزمایی با توجه به بیماران جراحی، نشان داد 134 در 1365 (9.8%) واحد در گروه GCS، در مقایسه با 282 در 1328 (21.2%) واحد در گروه کنترل دچار DVT شدند: Peto OR: 0.35 (%95 فاصله اطمینان (CI): 0.28 تا 0.44؛ شواهد با کیفیت بالا) که نشان میدهد اثر کلی به نفع درمان با GCS است (P < 0.001). براساس نتایج 7 مطالعه بازیابی شده، بروز DVT پروگزیمال 7 در 437 واحد (1.6%) در گروه GCS و 28 در 438 (6.4%) در گروه کنترل بود: Peto OR: 0.26 (%95 فاصله اطمینان (CI): 0.13 تا 0.53؛ 875 واحد؛ شواهد با کیفیت متوسط) که نشان میدهد اثر کلی به نفع درمان با GCS است (P < 0.001). ما کیفیت شواهدDVT پروگزیمال را به دلیل کم بودن میزان رویداد (بیدقتی) کاهش دادیم.
بر اساس نتایج یک کارآزمایی با تمرکز بر بیماران دریافت کننده دارو که پس از انفارکتوس حاد قلبی پذیرش شده بودند، 0 مورد در 80 (0%) پا در گروه GCS و 8 مورد در 80 (10%) پا در گروه کنترل دچار DVT شدند: Peto OR: 0.12 (%95 فاصله اطمینان (CI): 0.03 تا 0.51؛ شواهد با کیفیت پایین) که نشان میدهد اثر کلی به نفع درمان با GCS است (P = 0.004). هیچ یک از بیماران گروه دریافت کننده دارو در هیچ کدام از دو گروه دچار DVT پروگزیمال نشدند و بروز PE گزارش نشد.
دادههای محدودی برای ارزیابی دقیق بروز عوارض جانبی با استفاده از GCS در دسترس بودهاند، زیرا این مطالعات بهطور معمول و بهصورت کمی در مطالعات بازیابی شده، گزارش نشدهاند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهد با کیفیت بالایی وجود دارد که GCS در کاهش خطر DVT در بیماران بستری که تحت عمل جراحی عمومی و جراحی ارتوپدی قرار گرفتهاند، با یا بدون سایر روشهای پسزمینهای پیشگیری از ترومبوز، که از نظر بالینی مناسب هستند، موثر است. شواهد با کیفیت متوسطی وجود دارد که GCS احتمالا خطر ابتلا به DVT پروگزیمال را کاهش میدهد و شواهد با کیفیت پایین که نشان میدهند GCS خطر ابتلا به PE را کاهش دهد. با این وجود، کمبود شواهد برای ارزیابی اثربخشی GCS در کاهش خطر ابتلا به DVT در بیماران دریافت کننده دارو و غیرجراحی وجود دارد.
خلاصه به زبان ساده
استفاده از جورابهای مدرج فشارنده برای پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی در طول زمان بستری در بیمارستان
پیشینه
ترومبوز ورید عمقی (DVT) یک لخته خون است که در رگهای عمقی بدن، معمولا در رگهای پا یا لگن شکل میگیرد. تعدادی از عوامل مانند تحرک، سن بالاتر، چاقی، سرطان فعال، جراحی بزرگ، صدمات ماژور، سابقه قبلی DVT، سابقه خانوادگی DVT و دوره اخیر بیماری ممکن است خطر ابتلا را به DVT افزایش دهند. بیماران بستری در بیمارستان که اغلب یک یا چند مورد را از این عوامل خطر دارند، بلافاصله پس از عمل جراحی، یا اگر به علت درمان بیماری بیحرکت باشند، در معرض خطر ابتلا به DVT قرار دارند.
علائم DVT از هیچ تا درد و تورم در پاها متفاوت است. لخته شدن خون میتواند از پا به ریهها، با خطر آمبولی ریوی (PE) و مرگ، حرکت کند. درمان اصلی برای DVT شامل استفاده از داروهای رقیق کننده خون (ضدانعقاد) هستند. ترومبوز ورید عمقی معمولا از بین میرود، اما میتواند اثرات طولانیمدت مانند فشار بالای وریدی در پا، درد پا، تورم، تیره شدن پوست و التهاب داشته به دنبال داشته باشد.
با استفاده از فشردهسازی یا داروها میتوان از ایجاد ترومبوز ورید عمقی پیشگیری کرد. داروها میتوانند باعث خونریزی شوند، که نگرانی خاصی در بیماران جراحی است. جورابهای مدرج فشارنده (GCS) با اعمال فشار های مختلف بر قسمتهای مختلف پا، کمک میکنند تا از ایجاد لختههای خون در پاها جلوگیری شود.
ویژگیهای مطالعه و نتایج اصلی
ما 20 کارآزمایی تصادفیسازی کنترلشده را شناسایی کردیم (مطالعاتی که در آن مشارکتکنندگان با یک روش تصادفی به گروه درمانی اختصاص داده شدهبودند) (2853 واحد تحلیلی شامل 1681 بیمار و 1172 پا). آخرین جستوجوی اخیر ما در 12 جون 2018 انجام شد. 9 کارآزمایی، پوشیدن جوراب را با نپوشیدن آن، 11 کارآزمایی پوشیدن جوراب را همراه با یک روش دیگر با آن روش به تنهایی مقایسه کردهبودند. روشهای دیگر عبارت بودند از استفاده از دکستران 70؛ آسپرین (aspirin)؛ هپارین (heparin) و فشردهسازی متوالی مکانیکی. از 20 کارآزمایی، 10 مورد بیماران تحت عمل جراحی عمومی؛ 6 مورد بیماران تحت عمل جراحی ارتوپدی؛ 3 کارآزمایی انفرادی بیماران تحت عمل جراحی اعصاب، جراحی قلب و جراحی زنان را شامل میشدند و فقط یک کارآزمایی بیماران پزشکی را دربر میگرفت (بیمارانی که به دلایلی غیر از جراحی در بیمارستان پذیرش شده بودند). جوراب فشارنده در روز قبل از عمل جراحی یا در روز جراحی پوشیده و تا زمان ترخیص با تحرک کامل بیماران درآورده نمیشوند. جوراب ساق بلند در اغلب مطالعات مورد استفاده قرار گرفتهاست. مطالعات بازیابیشده بهطور کلی کیفیت خوبی داشتند. ما دریافتیم که پوشیدن GCS خطر کلی توسعه DVT، و همچنین احتمال DVT را در ران کاهش میدهد. ما دریافتیم که GCS ممکن است خطر PE را بین بیماران تحت عمل جراحی کاهش دهد. فقط یک کارآزمایی در مورد بیماران غیرجراحی انجام شد، نتایج برای این جمعیت محدود شدهاست. وقوع مشکلات مرتبط با پوشیدن GCS در مطالعات بازیابی شده، ضعیف گزارش شدهاست.
کیفیت شواهد
مطالعه مروری ما تایید کرد که GCS در کاهش خطر DVT در بیماران بستری جراحی شده موثر است (شواهد با کیفیت بالا). همچنین نشان داد که GCS احتمالا خطر ابتلا را به DVT در ران (DVT پروگزیمال، شواهد با کیفیت متوسط) و PE (شواهد با کیفیت پایین) را کاهش میدهد. دلایل پایین آوردن کیفیت شواهد شامل میزان کم رویداد (به عنوان مثال تعداد کم مشارکتکنندگانی که مبتلا به DVT بودند) و عدم قطعیت به دلیل تعداد کم بیمارانی بود که به طور منظم برای DVT یا PE پروگزیمال غربالگری شدند. شواهد محدودی برای بیماران غیرجراحی بستری در بیمارستان در دسترس بود و فقط یک مطالعه نشان داد که GCS ممکن است از DVT در چنین افرادی پیشگیری کند.