گلوکوم یکی از دلایل اصلی قابل پیشگیری منجر به کوری در جهان است. معمولا برای درمان این بیماری ابتدا از قطره کاهنده فشار داخل چشم موضعی یا ترابکولوپلاستی لیزری استفاده می‌شود. در مواردی که این شیوه درمانی نتیجه‌ای در بر نداشته باشد، عمل جراحی فیلترینگ گلوکوم در نظر گرفته می‌شود. این عمل، رایج‌ترین عمل جراحی ترابکولکتومی است که با تنوعی در تکنیک، مثلا نوع فلپ ملتحمه‌ای (مبتنی بر فورنیکس یا لیمبوس) صورت می‌گیرد. در یک فلپ مبتنی بر فورنیکس، برش جراحی در لیمبوس قرنیه ایجاد می‌شود، در حالی که در یک فلپ مبتنی بر لیمبوس، محل برش دورتر است. در بسیاری از مطالعات در این زمینه به مقایسه عمل ترابکولکتومی مبتنی بر فورنیکس و مبتنی بر لیمبوس با توجه به پیامدها و عوارض آن‌ها پرداخته می‌شود.

ارزیابی اثربخشی فلپ‌های ملتحمه‌ای مبتنی بر فورنیکس در مقایسه با فلپ‌های مبتنی بر لیمبوس در عمل ترابکولکتومی برای درمان گلوکوم در افراد بزرگسال، با تمرکز خاص بر کنترل فشار داخل چشم (IOP) و عوارض جانبی.

این موارد را جست‌وجو کردیم: پایگاه کارآزمایی‌های بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL؛ Cochrane Central Register of Controlled Trials) (که شامل مرکز ثبت کارآزمایی‌های چشم و بینایی در کاکرین (Cochrane Eyes and Vision Group trials register) است) (شماره 9، 2015)؛ Ovid Medline؛ Ovid MEDLINE In-Process and Other Non-Indexed Citations؛ پایگاه Ovid Medline Daily؛ Ovid OLDMEDLINE (از ژانویه 1946تا اکتبر 2015)؛ EMBASE (ژانویه 1980 تا اکتبر 2015)؛ منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS؛ Latin American and Caribbean Health Sciences Literature) (از ژانویه 1982 تا اکتبر 2015)؛ مرکز ثبت ISRCTN (در www.isrctn.com/editAdvancedSearch)؛ ClinicalTrials.gov (در www.clinicaltrials.gov) و پلت‌فرم بین‌المللی ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP؛ WHO International Clinical Trials Registry Platform) (درwww.who.int/ictrp/search/en). ما در جست‌وجوهای الکترونیکی برای کارآزمایی‌ها هیچ‌گونه تاریخ یا محدودیت‌های زبانی را به کار نبردیم. آخرین جست‌وجوی ما در پایگاه‌های اطلاعاتی الکترونیکی به تاریخ 23 اکتبر 2015 برمی‌گردد.
ما منابع کتاب‌شناختی مربوط به کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی (RCTها) شناسایی‌شده را بررسی کردیم تا به این وسیله کارآزمایی‌هایی را بیابیم که در جست‌وجوهای الکترونیکی شناسایی نشده‌اند. ما با محققان و پژوهشگران فعال در زمینه گلوکوم تماس گرفتیم تا دیگر کارآزمایی‌های منتشر شده و منتشر نشده را مشخص کنیم.

ما کارآزمایی‌هایی را بررسی کردیم که در آن‌ها فواید و عوارض ناشی از عمل ترابکولکتومی مبتنی بر فورنیکس و مبتنی بر لیمبوس برای درمان گلوکوم، صرف‌نظر از نوع گلوکوم، وضعیت انتشار و زبان آن کارآزمایی‌ها، با هم مقایسه شده بود. ما مطالعات انجام شده را روی کودکان کمتر از 18 سال سن در نظر نگرفتیم، زیرا روند بهبود زخم در این گروه سنی تفاوت دارد و میزان اسکارهای تاولی بعد از عمل بالا است.

دو نویسنده بررسی‌کننده به طور مستقل به استخراج داده‌ها و ارزیابی کیفیت کارآزمایی پرداختند. ما برای کسب اطلاعات بیشتر با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم.
پیامد اولیه عبارت بود از نسبت عمل‌های ترابکولکتومی‌ ناموفق طی 24 ماه. منظور از عمل ناموفق، لزوم تکرار عمل جراحی یا فشار داخل چشم کنترل نشده (بیش از 22 میلی‌متر جیوه)، با وجود مصرف داروهای موضعی یا سیستمیک اضافی بود. تنها در طول شش ماه اول پس از عمل، اجازه تزریق 5-فلوئورواوراسیل (FU-5) داده شد. تزریقات اضافی یا تزریقات FU-5 به معنای بی‌نتیجه ماندن عمل تلقی شد. متوسط فشار داخل چشم نیز در 12 و 24 ماه پس از عمل به ثبت رسید.

این مطالعه مروری شامل شش کارآزمایی با مجموع 361 شرکت‌کننده بود. دو مطالعه در آمریکا انجام شد و یک مطالعه نیز در هر یک از کشورهای آلمان، یونان، هند و عربستان سعودی صورت گرفت. شرکت‌کنندگان حاضر در چهار کارآزمایی مبتلا به گلوکوم زاویه باز بودند. یک مطالعه شامل شرکت‌کنندگان مبتلا به گلوکوم زاویه باز اولیه یا گلوکوم زاویه بسته اولیه می‌شد، اما در مطالعه دیگر نوع گلوکوم نامعلوم بود. در سه مطالعه از روش ترکیبی phacotrabeculectomy استفاده شد. در چهار مطالعه ترابکولکتومی همراه با میتومایسین سی (MMC) به کار رفت و فقط در یک مطالعه، ترابکولکتومی همراه با 5-فلوئورواوراسیل (FU-5) استفاده شد.
در هیچ‌یک از کارآزمایی‌های مورد نظر گزارشی از ناموفق بودن عمل ترابکولکتومی طی 24 ماه دیده نشد. فقط در یک کارآزمایی میزان ناکامی عمل ترابکولکتومی به‌مثابه یک عارضه دیررس گزارش شد. در میان شرکت‌کنندگانی که به صورت تصادفی برای عمل جراحی مبتنی بر لیمبوس انتخاب شده بودند، میزان عدم موفقیت عمل بالاتر بود: از هر 50 چشمی که تحت عمل ترابکولکتومی در گروه فورنیکس قرار گرفتند، عمل یکی با شکست مواجه شد. این در حالی است که از هر 50 چشمی که در گروه لیمبوس تحت همین عمل قرار گرفت، سه مورد ناکام ماند (خطر نسبی (RR): 0.33؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.04 تا 3.10). بنابراین، ما در خصوص تأثیر نسبی دو روش بر میزان شکست عمل جراحی اصلا مطمئن نیستیم.
در چهار مطالعه با حضور 252 شرکت‎کننده متوسط فشار داخل چشم‌ طی 12 ماه اندازه‌گیری شد. در جراحی‌‎های مبتنی بر فورنیکس، متوسط فشار داخل چشم بین 12.5 تا 15.5 میلی‌متر جیوه اندازه‌گیری شد. در جراحی‌های مبتنی بر لیمبوس نیز نتایج مشابهی به دست آمد و متوسط فشار داخل چشم بین 11.7 تا 15.1 میلی‎متر جیوه اندازه‌گیری شد که تفاوت معناداری را نشان نمی‎داد. طی 12 و 24 ماه پیگیری، تفاضل میانگین به ترتیب 0.44 میلی‌متر جیوه (95% فاصله اطمینان (CI): 0.45 - تا 1.33) و 0.86 میلی‌متر جیوه (95% فاصله اطمینان (CI): 0.52 - تا 2.24) بود. در هیچ‌کدام از این تحلیل‌ها، اختلاف آماری معناداری در فشار داخل چشمی بین دو گروه مشاهده نشد (کیفیت شواهد در سطح متوسط).
در گزارش یک کارآزمایی، تعداد داروهای ضدگلوکوم طی 24 ماه پیگیری بین دو گروه جراحی، تفاوتی نداشت. با این حال، در سه کارآزمایی تعداد متوسط داروهای ضد گلوکوم طی 12 ماه پیگیری بدون تفاوت معنادار در تعداد متوسط داروهای کاهنده فشار داخل چشم بعد از عمل بین دو روش جراحی گزارش شده است. تفاضل میانگین طی 12 ماه پیگیری 0.02 (95% فاصله اطمینان (CI): 0.15 - تا 0.19) و کیفیت شواهد در سطح بالا بود.
به دلیل تعداد کم عوارض و کل شرکت‌کنندگان، خطر بسیاری از عوارض جانبی گزارش شده نامشخص بود و آن‌هایی هم که از نظر آماری معنادار بودند، ممکن است به صورت تصادفی بوده باشند.
برای خطر ارزیابی سوگیری (bias): با وجود تصادفی بودن همه شش کارآزمایی، میزان تورش انتخاب (selection bias) عمدتا مشخص نبود، زیرا ایجاد توالی‌های تصادفی (random sequence generation) در چهار مطالعه از شش مطالعه نامعلوم بود و نحوه مخفی‌سازی تخصیص (allocation concealment) در پنج مطالعه از شش مطالعه نامعلوم بود. تنها در یک کارآزمایی که متأثر از تورش گزارشدهی (reporting bias) نیز بود، سوگیری ریزشی (attrition bias) وجود داشت. خطر مبهم تورش گزارشدهی در همه کارآزمایی‌های دیگر دیده می‌شد، زیرا هیچ‌گونه دسترسی به پروتکل‌های مطالعه وجود نداشت. به علت عدم پوشش پیامدها، خطر ردیابی سوگیری در همه کارآزمایی‌های مورد نظر در سطح بالا ارزیابی شد. ترابکولکتومی روش کاملا استانداردی است و بعید به نظر می‌رسد که تورش به دلیل «عملکرد» (performance) جراح ایجاد شود، از این رو سوگیری عملکرد (performance bias) ارزیابی نشد.

نتیجه اصلی این مطالعه مروری این بود تفاوت بین جراحی‌های ترابکولکتومی مبتنی بر فورنیکس و مبتنی بر لیمبوس چندان روشن نیست (یعنی اطمینانی وجود ندارد)، چون تعداد رویدادها (events) اندک و فواصل اطمینان بدون معنی بودند. این امر در خصوص عوارض بعد از عمل نیز صدق می‌کند، اما هیچ‌گونه تأثیری بر میزان شکست عمل در بلندمدت بین دو روش جراحی به چشم نمی‌خورد.