پیشینه
ارزیابی اندوسکوپیک (endoscopic assessment) از فعالیت بیماری مخاطی (mucosal disease) به طور متداول برای تعیین معیارهای واجد شرایط بودن و پاسخ به درمان در کارآزماییهای بالینی کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) مورداستفاده قرار میگیرد.
اهداف
برای ارزیابی ویژگیهای تکاملی (development) و عملکردی (operating) شاخصهای نمرهدهی اندوسکوپیک (endoscopic scoring indices) برای ارزیابی کولیت اولسراتیو، یک مرور سیستماتیک انجام شد.
روش های جستجو
ما در Embase؛ MEDLINE و CENTRAL از زمان شروع به کار تا 5 جولای 2016 جستوجو کردیم. ما فهرست منابع و مجموعه مقالات کنفرانسها (هفته بیماری گوارشی (Digestive Disease Week) و هفته گاستروانترولوژی اتحادیه اروپا (United European Gastroenterology Week)، سازمان کولیت و کرون اروپا (European Crohn’s and Colitis Organization)) را نیز جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
هر نوع طرح مطالعاتی (برای مثال کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده، مطالعات کوهورت، سریهای زمانی (case series)) که شاخصهای نمرهدهی اندوسکوپیک را برای ارزیابی فعالیت بیماری کولیت اولسراتیو ارزیابی کرده بودند، برای ورود به مطالعه مروری بررسی شدند. شرکتکنندگان واجد شرایط بیماران بزرگسالی (> 16 years) بودند که بیماری کولیت اولسراتیو در آنها با استفاده از معیارهای بالینی، رادیولوژیک و اندوسکوپیک تشخیص داده شده بود.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل به مرور مطالعات شناسایی شده بعد از جستوجو در منابع علمی پرداختند. این نویسندگان همچنین به طور مستقل به استخراج و ثبت دادههای مربوط به تعداد بیماران ثبتنام شده؛ تعداد بیماران در هر بازوی درمان؛ ویژگیهای بیمار شامل توزیع سنی و جنسیتی؛ ایندکس اندوسکوپیک؛ و پیامدها از جمله قابلیت اعتماد/ پایایی (reliability) (درونردهای (inter‐rater) و برونردهای (intra‐rater))، روایی (validity) (محتوایی (content)، ساختار (construct)، معیار (criterion))، پاسخگویی (responsiveness) و امکانپذیری (feasibility) پراختند. هر گونه عدمتوافق درباره نتیجهگیری مطالعات یا استخراج دادهها از طریق توافق با نویسنده سوم حل شدند. خطر سوگیری از طریق تعیین کورسازی ارزیابان نسبت به اطلاعات بالینی و استقلال ارزیابان در نمرهدهی ایندکس اندوسکوپیک ارزیابی شد. ما همچنین کیفیت روششناسی مطالعات اعتبارسنجی (validation studies) را با استفاده از چکلیست COSMIN ارزیابی کردیم.
نتایج اصلی
در مجموع 23 گزارش از 20 مطالعه با معیارهای از پیش تعریف شده ورود به مطالعه مروری مطابقت داشته و وارد مرور شدند. از 20 مطالعه اعتبارسنجی واردشده، 19 شاخص نمرهدهی اندوسکوپیک ارزیابی شده بودند که عبارت بودند از طبقهبندی آزولینی (azzolini classification)، مقیاس بارون (baron score)، تفسیر اندوسکوپیک بلکاستون (blackstone endoscopic interpretation)، سیستم درجهبندی کولیت اولسراتیو چین (chinese grading system of ulcerative colitis)، شاخص فعالیت اندوسکوپیک (endoscopic activity index)، نمره جرون (jeroen score)، بزرگنمایی درجه کولونوسکوپی (magnifying colonoscopy grade)، نمره متس (matts score)، زیرنمره اندوسکوپیک کلینیک مایو (mayo Clinic endoscopic subscore)، نمره تعدیلشده بارون (modified baron score)، نمره اوسادا (Osada Score)، نمره اندوسکوپیک rachmilewtiz (rachmilewtiz endoscopic score)، ایندکس سنت مارک (st. mark's index)، ایندکس کولونوسکوپیک شدت کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis colonoscopic index of severity (UCCIS))، جزء اندوسکوپیک ایندکس فعالیت بیماری کولیت اولسراتیو (endoscopic component of the ulcerative colitis disease activity index (UCDAI))، ایندکس اندوسکوپیک شدت کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis endoscopic index of severity (UCEIS))، نمره سیگموایدوسکوپیک ویتس (witts sigmoidoscopic score) و درجه واتسون (watson grade). در 10 مورد از مطالعات واردشده به مرور، افرادی که نمرهدهی اندوسکوپیک را اجرا کرده بودند، نسبت به اطلاعات بالینی و/ یا هیستولوژیک (histologic) کورسازی شده بودند. در حالی که کورسازی در یکی از مطالعات وارد شده به مرور صورت نگرفته بود و وضعیت کورسازی در 9 مطالعه دیگر شفاف نبود. مشاهده مستقل در 4 مورد از مطالعات وارد شده به مرور تایید شده بود، در 5 مورد از مطالعات دیگر غیرشفاف بود و در سایر مطالعات باقیمانده دارای کاربرد نبود (از آنجایی که پایایی برونردهای ارزیابی نشده بود). کیفیت روششناختی (چکلیست COSMIN) اکثر مطالعات وارد شده به مرور در سطح خوب یا عالی ارزیابی شد. یک مطالعه که به ارزیابی پاسخگویی پرداخت بود، در سطح «نسبتا خوب» (fair) ارزیابی شد. پایایی درونردهای در 9 شاخص نمرهدهی اندوسکوپیک شامل نمره بارون، تفسیر اندوسکوپیک بلکاستون، ایندکس فعالیت اندوسکوپیک، نمره متس، زیرنمره اندوسکوپیک کلینیک مایو، نمره اوسادا UCCIS، UCEIS، درجه واتسون با برآوردهای همبستگی، در 7 مطالعه بین 0.44 تا 0.97 ارزیابی شد. پایایی درونردهای 7 شاخص نمرهدهی اندوسکوپیک شامل نمره بارون، تفسیر اندوسکوپیک بلکاستون، نمره متس، زیرنمره اندوسکوپیک کلینیک مایو، نمره اوسادا، UCCIS و UCEIS با برآوردهای همبستگی، در 3 مطالعه بین 0.41 تا 0.86 ارزیابی شد. هیچیک از مطالعات روایی محتوایی را ارزیابی نکرده بودند. 3 مطالعه روایی معیار 3 شاخص نمرهدهی اندوسکوپیکِ نمره اندوسکوپیکRachmilewtiz ، درجه بزرگنمایی کولونوسکوپی و UCCIS را ارزیابی کرده بودند. میان این شاخصها و مارکرهای هدف فعالیت بیماری شامل آلبومین، لوکوسیتهای خونی، پروتئین واکنشی C (C‐reactive protein)، کالپروتکتین مدفوع (fecal calprotectin)، هموگلوبین (hemoglobin)، غلظت مخاطی اینترلوکین-8 و تعداد پلاکتها همبستگی وجود داشت. برآوردهای همبستگی از r = - 0.19 تا 0.83 r = متغیربود. 13 شاخص نمرهدهی اندوسکوپیک برای روایی سازه در 13 مطالعه آزمون شدند. برآوردهای همبستگی بین شاخصهای نمرهدهی اندوسکوپیک و سایر سنجههای فعالیت بیماری از r = 0.27 تا r = 0.93 متغیربود. 2 مطالعه پاسخگویی 4 شاخص نمرهدهی اندوسکوپیکِ زیرنمره اندوسکوپیک مایو، نمره تعدیلشده بارون، زیرنمره اندوسکوپیک تعدیلشده مایو و UCEIS را بررسی کرده بودند. یک مطالعه نتیجه گرفته بود که نمره تعدیلشده بارون، زیرنمره اندوسکوپیک تعدیلشده مایو و UCEIS در تشخیص تغییر بیماری در کولیت اولسراتیو دارای پاسخگویی مشابهی هستند. مطالعه دیگر نتیجه گرفته بود که UCEIS ممکن است دقیقترین ابزار نمرهدهی اندوسکوپیک باشد. هیچیک از مطالعات وارد شده به مرور بهطور رسمی امکانپذیری را ارزیابی نکرده بودند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
در حالی که اعتبار UCCIS؛ UCEIS و زیرنمره ادوسکوپیک کلینیک مایو تحت آزمونهای اعتبارسنجی گستردهای قرار گرفتهاند، هیچیک از این ابزارها به طور کامل اعتبارسنجی نشده و فقط 2 مطالعه پاسخگویی را ارزیابی کرده بودند. با توجه به عدم وجود ابزار نمرهدهی اندوسکوپیکی که برای ارزیابی فعالیت بیماری در کولیت اولسراتیو به طور کامل اعتبارسنجی شده باشد، به تحقیقات بیشتری روی ویژگیهای کارکردی این شاخصها نیاز است.
خلاصه به زبان ساده
شاخصهای نمرهدهی اندوسکوپیک برای ارزیابی فعالیت بیماری در کولیت اولسراتیو
کولیت اولسراتیو چیست؟
کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) یک بیماری التهابی روده است که با التهاب بلندمدت (مزمن) و زخم (جراحت) در درونیترین لایه روده بزرگ و رکتوم شناخته میشود. علائم شایع این بیماری عبارت است از اسهال، درد و گرفتگی در ناحیه شکم، کاهش وزن و خستگی.
ایندکس نمرهدهی اندوسکوپیک چیست؟
ایندکس نمرهدهی اندوسکوپیک (endoscopic scoring index) فعالیت بیماری را بر مبنای آنچه که پزشک میتواند در طول انجام آندوسکوپی مشاهده کند، اندازهگیری میکند. اندوسکوپی یک پروسیجر غیرجراحی است که در آن از یک دوربین کوچک برای مشاهده دستگاه گوارشی استفاده میشود. پزشکی که اندوسکوپی را انجام میدهد ممکن است فعالیت بیماری را با استفاده از این ایندکس ارزیابی کند. یا این کار ممکن است در صورت ثبت فیلم رویه اندوسکوپی یا گرفتن عکس از نواحی موردنظر، توسط پزشک دیگری انجام شود.
شاخصهای نمرهدهی اندوسکوپیک عبارتند از نمره بارون (baron score)، ایندکس rachmilewitz، ایندکس اندوسکوپیک شدت کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis endoscopic index of severity)، زیرنمره اندوسکوپیک کلینیک مایو (mayo clinic endoscopic subscore) و ایندکس کولونوسکوپیک شدت کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis colonoscopic index of severity).
پژوهشگران درباره چه موضوعی به جستوجو پرداختند؟
لازم است که شاخصهای اندوسکوپیک معتبر باشند، به این معنا که این شاخصها به طور دقیق آنچه را که مدنظر است ارزیابی کنند. پژوهشگران روایی شاخصهای متنوع اندوسکوپیک را برای ارزیابی فعالیت بیماری در کولیت اولسراتیو بررسی کردند. در حالی که ایندکس اندوسکوپیک شدت کولیت اولسراتیو، زیرنمره اندوسکوپیک کلینیک مایو، و ایندکس کولونوسکوپیک شدت کولیت اولسراتیو در مقایسه با سایر شاخصها تحت آزمونهای اعتبارسنجی وسیعی قرار گرفتهاند، هیچ یک از این ابزارها به طور کامل اعتبارسنجی نشدهاند.
پژوهشگران چه چیزی به دست آوردند؟
پژوهشگران دریافتند که هیچ یک از شاخصهای اندوسکوپیک مورداستفاده در حال حاضر به طور کامل اعتبارسنجی نشدهاند. با توجه به عدم وجود ابزار نمرهدهی اندوسکوپیکی که برای ارزیابی فعالیت بیماری در کولیت اولسراتیو به طور کامل اعتبارسنجی شده باشد، به تحقیقات بیشتری روی ویژگیهای کارکردی این شاخصها نیاز است.