پیشینه
عمل ترابکولکتومی، برای درمان گلوکوم و کاهش فشار داخل چشم (IOP) بهکار میرود. این عمل جراحی مستلزم ایجاد یک کانال از طریق دیواره چشم است. با این حال، اسکاری که در طول التیام زخم ایجاد میشود، ممکن است باعث انسداد این کانال شود که در نهایت، به شکست عمل جراحی منجر خواهد شد. هدف استفاده از فاکتور رشد اندوتلیال ضدواسکولار (VEGF) کند کردن پاسخ التیام و در نتیجه کند شدن تشکیل اسکار است.
اهداف
ارزیابی اثربخشی درمانهای anti-VEGF با تزریق زیر پرده ملتحمه (subconjunctival) برای پیامد عمل ترابکولکتومی در 12 ماه پیگیری و ارزیابی تعادل فواید و مضرات آن به هنگام مقایسه با هرگونه عامل ضد ایجاد اسکار دیگر یا بدون عوامل ضداسکار.
روش های جستجو
ما این موارد را جستوجو کردیم: پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL؛ Cochrane Central Register of Controlled Trials) (که شامل مرکز ثبت کارآزماییهای چشم و بینایی در کاکرین (Cochrane Eyes and Vision Group trials register) است) (شماره 10، 2015)؛ Ovid Medline؛ Ovid MEDLINE In-Process and Other Non-Indexed Citations؛ پایگاه Ovid Medline Daily؛ Ovid OLDMEDLINE (از ژانویه 1946تا نوامبر 2015)؛ EMBASE (از ژانویه 1980 تا نوامبر 2015)؛ مرکز ثبت ISRCTN (در www.isrctn.com/editAdvancedSearch)؛ClinicalTrials.gov (در www.clinicaltrials.gov) و پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP؛ WHO International Clinical Trials Registry Platform). ما در جستوجوهای الکترونیکی برای کارآزماییها هیچگونه تاریخ یا محدودیتهای زبانی را به کار نبردیم. آخرین جستوجوی ما در پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی به تاریخ 12 نوامبر 2015 برمیگردد.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (RCT) مربوط به روشهای درمانی anti-VEGF را که به صورت تزریق زیر پرده ملتحمه انجام شده بودند، بررسی کردیم. در این کارآزماییها، این روش با هرگونه عامل ضد اسکار دیگر یا بدون عوامل دیگر ضد اسکار (بدون درمان یا دارونما) در جراحی ترابکولکتومی مقایسه شده بود.
گردآوری و تحلیل دادهها
شیوههای روششناسی استاندارد مورد نظر کاکرین را به کار بردیم. پیامد اولیه، ترابکولکتومی موفق طی 12 ماه بعد از عمل جراحی بود که هدف آن، ایجاد فشار طبیعی در داخل چشم (که معمولا نباید بیش از 21 میلیمتر جیوه باشد) بدون هرگونه مداخله اضافی تعریف شده است. دیگر پیامدها عبارت بودند از: موفقیت مشروط (دستیابی به فشار طبیعی داخل چشم با یا بدون مداخله اضافی)، فشار متوسط داخل چشم و عوارض جانبی آن.
نتایج اصلی
پنج RCT (با 175 شرکتکننده، 177 چشم) را طبق معیارهای مورد نظر در این مطالعه بررسی کردیم. در یک کارآزمایی که در ایران انجام گرفت (37 شرکتکننده؛ 37 چشم) داروی ضدVEGF (بواسیزوماب 0.2 میلیگرم) با گروه کنترل (دارونمای تزریقی) در افراد مبتلا به گلوکوم مقاوم به درمان مقایسه شد. ما خطر تورش را در این مطالعه پائین ارزیابی کردیم. پیامد اولیه این بررسی گزارش نشده بود. میانگین فشار داخلی چشمها طی سه ماه در هر دو گروه ضد VEGF و گروه کنترل برابر 15.1 میلیمتر جیوه بود (انحراف استاندارد 1.0).
در چهار کارآزمایی به مقایسه ضد VEGF و میتومایسین سی (MMC) (با 138 شرکتکننده؛ 140 چشم) پرداخته شده بود. این مطالعات در کشورهای هند، ایران، ترکیه و ایالات متحده آمریکا انجام شده بودند. عامل ضد VEGF استفاده شده در این چهار کارآزمایی عبارت بود از 2.5 میلیگرم بواسیزوماب (دو کارآزمایی)، 1.25 میلیگرم بواسیزوماب طی سه مرتبه و 0.5 میلیگرم رانیبیزوماب ranibizumab. خطر سوگیری (bias) دو کارآزمایی در دو حوزه و یک کارآزمایی در چهار حوزه بالا بود.
تنها در یکی از این کارآزماییها گزارشی از پیامد اولیه این بررسی (42 شرکتکننده؛ 42 چشم) مشاهده شد. کیفیت پائین شواهد در این کارآزمایی نشان داد که افراد دریافتکننده 2.5 میلیگرم بواسیزوماب در طول عمل ترابکولکتومی اولیه، احتمال کمتری برای رسیدن به موفقیت کامل طی 12 ماه در مقایسه با افراد دریافتکننده MMC داشتند، اما 95% فاصله اطمینان (CI) زیاد بود و با افزایش احتمال موفقیت کامل برای عوامل ضد VEGF تطابق داشت (خطر نسبی (RR): 0.71؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.46 تا 1.08)؛ با فرض اینکه حدود 81% از افراد دریافتکننده MMC به موفقیت کامل رسیده باشند، موفقیت مورد انتظار با استفاده از عوامل ضدVEGF بین 37.2% و 87.4% بود. در همین کارآزمایی به هیچ مدرکی دال بر وجود تفاوت در موفقیت مشروط بین بواسیزوماب و MMC اشاره نشده است (RR: 1.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.87 تا 1.14؛ کیفیت شواهد در سطح متوسط). با انجام دو کارآزمایی مربوط به عمل ترابکولکتومی اولیه، دادههایی درباره متوسط فشار داخلی چشمها در 12 ماه به دست آمد. یک کارآزمایی مربوط میشد به 2.5 میلیگرم بواسیزوماب و کارآزمایی دیگر مربوط میشد به 0.5 میلیگرم رانیبیزوماب. متوسط فشار داخل چشم (95% فاصله اطمینان (CI): 0.15 تا 3.57) در گروههای ضد VEGF نسبت به گروههای MMC (با 66 نفر؛ شواهد با کیفیت پایین) به میزان 1.86 میلیمتر جیوه بیشتر بود. دادههای گزارش شده، به ترشح از زخم، hypotony، حفره قدامی سطحی (shallow anterior chamber) و اندوفتالمیت مربوط میشدند، اما این عوارض به ندرت ظاهر شده و در حال حاضر دادههای کافی برای تشخیص هرگونه تفاوت، در صورت وجود، بین دو شیوه درمان وجود ندارد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
کیفیت شواهد موجود پائین است، بنابراین نمیتوان تزریق ضد VEGF را زیر پرده ملتحمه برای کنترل روند بهبود زخم در جراحی گلوکوم رد یا تأیید کرد. میزان اثربخشی عوامل ضد VEGF بر کنترل فشار داخل چشم در بیماران مبتلا به گلوکوم که تحت عمل ترابکولکتومی قرار گرفتند، در مقایسه با MMC هنوز نامشخص است.
به کارآزماییهای بیشتری در خصوص تزریق زیر پرده ملتحمه ضد VEGF در جراحی گلوکوم، به ویژه در مقایسه با درمان با دارونما (sham) با حداقل 12 ماه پیگیری نیاز است.
خلاصه به زبان ساده
فاکتور رشد اندوتلیال ضدواسکولار برای کنترل روند بهبود زخم در جراحی گلوکوم
سوال مطالعه مروری
عوامل رشد اندوتلیال ضدواسکولار (VEGF) در مقایسه با کنترل یا میتومایسین سی (MMC) برای پیامد عمل ترابکولکتومی.
پیشینه
جراحی فیلتریشن (پاکسازیکننده) گلوکوم، نوعی عمل جراحی چشم است که در آن یک فیستول درناژ در جداره چشم ایجاد میشود تا به این ترتیب، از فشار داخل چشم (IOP) کاسته شود. این عمل جراحی معمولا برای آن دسته از بیماران مبتلا به گلوکوم مناسب است که کنترل فشار داخل چشم آنان با مداخله پزشکی یا لیزر میسر نیست. ایجاد اسکار در طول التیام زخم ممکن است شکست این عمل جراحی را در پی داشته باشد، بنابراین، از دارو برای اصلاح بهبود زخم استفاده میشود. برای محدود ساختن شکلگیری اسکار، استفاده از عوامل ضد VEGF پیشنهاد شده است. در این بررسی این پرسش مطرح میشود که آیا شاهدی در این خصوص وجود دارد که استفاده از داروهای ضد VEGF خطر عدم موفقیت عمل جراحی گلوکوم را کاهش میدهد یا خیر. ما در متون پزشکی به جستوجوی مطالعاتی پرداختیم که در آنها منفعت و مضرات تزریق زیر پرده ملتحمه ضد VEGF حین عمل ترابکولکتومی برای کنترل بهبود زخم در مقایسه با گروه کنترل یا MMC ارزیابی شده بود.
تاریخ جستوجو
این شواهد تا تاریخ نوامبر 2015 بهروز رسانی شده است.
نتایج اصلی
این مطالعه مروری شامل پنج مطالعه (سه مطالعه در هند، ترکیه، ایالات متحده آمریکا و دو مطالعه در ایران) با مجموع 175 شرکتکننده بود. تأثیر عوامل ضد VEGF در کنترل فشار داخل چشم نامشخص است.
ما به مطالعهای جزئی برخوردیم که در آن به مقایسه عوامل ضد VEGF با گروه کنترل پرداخته شده بود. اما این مطالعه، دادهای را درباره پیامد اولیه، یعنی نسبت عملهای ترابکولکتومی کاملا موفق در 12 ماه بعد از عمل در بر نداشت.
در چهار کارآزمایی به مقایسه عوامل ضد VEGF با MMC و در دو کارآزمایی به گزارش یک یا بیش از یک پیامد کنترل فشار داخل چشم (کاملا موفق، موفقیت مشروط یا فشار داخل چشم متوسط) در 12 ماه پرداخته شده بود. کیفیت شواهد سازگار با کاهش احتمال موفقیت کامل برای عوامل ضد VEGF پائین بود. این امر نشان میدهد برای بیمارانی که MMC را با 81% موفقیت کامل استفاده میکنند، میزان موفقیت کامل با استفاده از عوامل ضد VEGF بین 37.2% تا 87.4% است. شواهد با کیفیت متوسط نشان میدهد برای بیمارانی که از MMC با میزان موفقیت مشروط 95.2% استفاده میکنند، ممکن است میزان موفقیت مشروط با استفاده از عوامل ضد VEGF بین 82.9% تا 100% باشد و هیچ تفاوتی نیز بین ضد VEGF و MMC وجود نداشته باشد. افزون بر این، مطابق با میانگین بالاتر فشار داخل چشم برای عوامل ضد VEGF بین 0.15 میلیمتر جیوه و 3.57 میلیمتر جیوه، در مقایسه با MMC، شواهدی با کیفیت پایین وجود داشت و میزان اثر نیز همچنان نامشخص بود.
نتیجهگیری از این بررسی این است که همچنان تأثیر استفاده از عوامل ضد VEGF در زیر پرده ملتحمه بر کنترل فشار داخل چشم نزد بیماران تحت عمل ترابکولکتومی، در مقایسه با کاربرد MMC نامعلوم است.
کیفیت شواهد
شواهد فعلی کیفیت پایینی داشته و برای رد یا تأیید تزریق زیر پرده ملتحمه ضد VEGF در جراحی گلوکوم کافی نیستند. چندین کارآزمایی در حال انجام هستند که در بهروز رسانیهای این مطالعه مروری گنجانده خواهند شد.