اختلال افسردگی ماژور یک اختلال روانی شایع است که روی ذهن، رفتار و جسم فرد تاثیر می‌گذارد. این اختلال با نشانه‌های گوناگونی نشان داده می‌شود و با اختلالات قابل‌ توجهی همراه است. با وجود طیف وسیعی از گزینه‌های درمان دارویی و غیر‐دارویی (non‐pharmacological)، هنوز جا برای پیشرفت درمان دارویی افسردگی از نظر اثربخشی و تحمل‌پذیری وجود دارد. آخرین داروی ضد‐افسردگی موجود وورتیوکستین (vortioxetine) است. فرض بر این است که فعالیت ضد‐افسردگی وورتیوکستین مربوط به مدولاسیون مستقیم فعالیت گیرنده سروتونرژیک و مهار انتقال دهنده سروتونین (serotonin) است. مکانیسم عمل آن به‌طور کامل درک نمی‌شود، اما ادعا می‌شود که جدید است. وورتیوکستین در رده داروهای ضد‐افسردگی «دیگر» قرار داده شده و بنابراین ممکن است جایگزین داروهای ضد‐افسردگی موجود باشد.

تعیین اثربخشی و مقبولیت وورتیوکستین در مقایسه با دارونما (placebo) و سایر داروهای ضد‐افسردگی در درمان افسردگی حاد در بزرگسالان.

پایگاه ثبت تخصصی گروه مرور افسردگی، اضطراب و اختلال روانی در کاکرین را بدون هیچ محدویتی در تاریخ، زبان یا وضعیت انتشار، تا می 2016 جست‌وجو کردیم. فهرست منابع مطالعات مرتبط و مرورها، گزارش‌های سازمان‌های نظارتی و بانک اطلاعاتی کارآزمایی را بررسی کردیم.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده را وارد کردیم که به مقایسه اثربخشی، تحمل‌پذیری، یا هردو مرتبط با وورتیوکستین در برابر دارونما یا هر عامل ضد‐افسردگی دیگر در درمان افسردگی حاد در بزرگسالان پرداخته بودند.

دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را وارد و داده‌ها را استخراج کردند. داده‌های مربوط به ویژگی‌های مطالعه، ویژگی‌های شرکت‌کنندگان، جزئیات مداخله و معیارهای پیامد را از نظر میزان اثربخشی، مقبولیت و تحمل‌پذیری استخراج کردیم. فقط داده‌های قصد درمان (intention‐to‐treat; ITT) را مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار دادیم و خطر نسبی (RR) را ‌به عنوان اندازه‌های تاثیرگذاری برای داده‌های دو‐حالتی و تفاوت‌های میانگین (MD) را برای داده‌های پیوسته با 95% فاصله اطمینان (CI) مورد استفاده قراردادیم. متاآنالیزها از مدل‌های اثرات تصادفی استفاده کردند.

در این مرور 15 مطالعه (7746 شرکت‌کننده) را وارد کردیم. هفت مطالعه با دارونما کنترل شدند؛ هشت مطالعه وورتیوکستین را با مهار‌ کننده‌های بازجذب سروتونین‐نوراپی‌نفرین (serotonin‐norepinephrine reuptake inhibitors; SNRIs) مقایسه کردند. ما قادر به شناسایی هیچ مطالعه‌ای نبودیم که وورتیوکستین را با داروهای ضد‐افسردگی از کلاس‌های دیگر مقایسه کرد، مانند مهار کننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (selective serotonin reuptake inhibitors; SSRIs).

وورتیوکستین ممکن است از نظر پیامدهای اثربخشی از دارونما موثرتر باشد: پاسخ (منتل‐هنزل RR: 1.35؛ 95% CI؛ 1.22 تا 1.49؛ 14 مطالعه؛ 6220 شرکت‌کننده)، بهبودی (RR: 1.32؛ 95% CI؛ 1.15 تا 1.53؛ 14 مطالعه؛ 6220 شرکت‌کننده) و نشانه‌های افسردگی اندازه‌گیری شده با استفاده از (MADRS) (محدوده نمره: 0 تا 34؛ نمره بالاتر به معنی پیامد بدتر: MD: ‐2.94؛ 95% CI؛ 4.07‐ تا 1.80‐ ؛ 14 مطالعه؛ 5566 شرکت‌کننده). کیفیت شواهد برای پاسخ و بهبودی پائین و برای نشانه‌های افسردگی بسیار پائین بود. هیچ شواهدی را مبنی بر تفاوت در نرخ کاهش کلی مشاهده نکردیم (RR: 1.05؛ 95% CI؛ 0.93 تا 1.19؛ 14 مطالعه؛ 6220 شرکت‌کننده). بسیاری از شرکت‌کنندگان وورتیوکستین را نسبت به دارونما به دلیل عوارض جانبی قطع کردند (RR: 1.41؛ 95% CI؛ 1.09 تا 1.81؛ 14 مطالعه؛ 6220 شرکت‌کننده) اما کمتر به دلیل ناکارآمدی قطع کردند (RR: 0.56؛ 95% CI؛ 0.34 تا 0.90؛ P = 0.02؛ 14 مطالعه؛ 6220 شرکت‌کننده). کیفیت شواهد به دلیل انصراف‌ها متوسط بود. تجزیه‌وتحلیل‌های زیر‐گروه و حساسیت، عواملی را که به‌طور معنی‌داری نتایج را تحت تاثیر قرار می‌داند؛ نشان نداد.

در مقایسه با سایر داروهای ضد‐افسردگی، شواهد با کیفیت بسیار پائین از هشت مطالعه تفاوت معنی‌داری را از نظر بالینی بین وورتیوکستین و SNRIها به‌عنوان یک کلاس برای پاسخ (RR: 0.91؛ 95% CI؛ 0.82 تا 1.00؛ 3155 شرکت‌کننده) یا بهبودی (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.77 تا 1.03؛ 3155 شرکت‌کننده) نشان ندادند. تفاوت کمی در SNRI برای نمرات نشانه‌های افسردگی در MADRS وجود داشت (MD: 1.52؛ 95% CI؛ 0.50 تا 2.53؛ 8 مطالعه؛ 2807 شرکت‌کننده). شواهد با کیفیت بسیار پائین از هشت مطالعه (159 شرکت‌کننده) تفاوت معنی‌داری را بین وورتیوکستین و SNRIها به عنوان یک کلاس برای نرخ کلی انصراف (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.73 تا 1.08)، انصراف به دلیل بروز حوادث جانبی (RR: 0.74؛ 95% CI؛ 0.51 تا 1.08) و انصراف به دلیل ناکارآمدی (RR: 1.52؛ 95% CI؛ 0.70 تا 3.30) نشان ندادند.

در مقابل داروهای ضد‐افسردگی مجزا، تجزیه‌وتحلیل‌ها نشان می‌دهد که وورتیوکستین ممکن است کمتر از دولوکستین duloxetine از نظر نرخ پاسخ (RR: 0.86؛ 95% CI؛ 0.79 تا 0.94؛ 6 مطالعه؛ 2392 شرکت‌کننده) و نمرات نشانه‌های افسردگی در مقیاس MADRS (MD: 1.99؛ 95% CI؛ 1.15 تا 2.83؛ 6 مطالعه؛ 2106 شرکت‌کننده) موثر باشد. برخلاف ونلافاکسین (venlafaxine)، متاآنالیز دو مطالعه تفاوتی با اهمیت آماری نشان نداد ( پاسخ: RR: 1.03؛ 95% CI؛ 0.85 تا 1.25؛ 767 شرکت‌کننده؛ نمرات نشانه افسردگی: MD: 0.02؛ 95% CI؛ 2.49‐ تا 2.54؛ 701 شرکت‌کننده). از نظر تعداد شرکت‌کنندگانی که حداقل یک عارضه جانبی را گزارش کردند (تحمل‌پذیری)، وورتیوکستین از SNRIها به‌عنوان یک کلاس (RR: 0.90؛ 95% CI؛ 0.86 تا 0.94؛ 8 مطالعه؛ 3134 شرکت‌کننده) و دولوکسیتین (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.84 تا 0.95؛ 6 مطالعه؛ 2376 شرکت‌کننده) بهتر بود. با این حال، تجزیه‌و‌تحلیل حساسیت به عنوان فقط دو مطالعه که از دوز قابل مقایسه استفاده کرده، شک‌و تردیدهایی را در این نتیجه‌گیری مطرح می‌کند.

ما هیچ کدام از این مطالعات را دارای خطر سوگیری (bias) بالا ارزیابی کردیم، اما تمام مطالعات را دارای خطر سوگیری نامشخص از گزارش‌های انتخابی و سایر سوگیری‌ها درجه‌بندی کردیم.

جایگاه وورتیوکستین در درمان افسردگی حاد نامشخص است. تجزیه‌و‌تحلیل‌های ما نشان داد وورتیوکستین ممکن است از دارونما با توجه به پاسخ، بهبودی و نشانه‌های افسردگی موثرتر باشد، اما ارتباط بالینی این تاثیرات نامطمئن است. علاوه بر این، کیفیت شواهد برای حمایت از این یافته‌ها به‌طور کلی پائین بود. در مقایسه با SNRIها، برای وورتیوکستین هیچ مزیتی به دست نیاوردیم. وورتیوکستین کمتر از دولوکسیتین موثر بود؛ اما افراد کمتری در هنگام درمان با وورتیوکستین در مقایسه با دولوکسیتین، عوارض جانبی داشتند. با این حال، این یافته‌ها نامطمئن است و به خوبی با شواهد تایید نشدند. محدودیت اصلی شواهد موجود عدم مقایسه‌ها با SSRIها است، که معمولا به عنوان درمان‌های خط اول برای افسردگی حاد توصیه می‌شوند. مطالعاتی با مقایسه‌های مستقیم با SSRIها برای حل این شکاف مورد نیاز است و ممکن است با متاآنالیز شبکه‌ای تکمیل شود تا نقش وورتیوکستین در درمان افسردگی مشخص شود.