پیشینه
بیماران در بخش مراقبتهای ویژه (ICU) به دلیل اختلال در محیط (environmental disruption) دچار بیخوابی (sleep deprivation) میشوند، مثل سروصدای زیاد و روشنایی 24 ساعته، همچنین افزایش فعالیتهای مراقبت از بیمار و نظارت ویژه (invasive monitoring) بهعنوان بخشی از مراقبت آنها. بیخوابی بر سلامت جسمی و روانی تاثیر میگذارد، و بیماران کیفیت خوابشان را تا زمانی که در ICU بستری هستند، ضعیف درک (perceive) میکنند. روشنایی مصنوعی (Artificial lighting) در طول ساعات شب در ICU ممکن است در کاهش تولید ملاتونین در بیماران بدحال موثر باشد. ملاتونین بهعنوان عاملی که اثر مستقیمی بر ریتم طبیعی (circadian rhythm) دارد، شناختهشده و به نظر میرسد که ریتم طبیعی را مجددا تنظیم کرده و بنابراین باعث افزایش خواب میشود.
اهداف
ارزیابی امکان افزیش کیفیت و کمیت خواب با مدیریت میزان ملاتونین در بزگسالان بستری در بخشهای ویژه مراقبت. ارزیابی اینکه ملاتونین با افزایش خواب، پیامدهای جسمی و روانی بیمار را بهبود میبخشد.
روش های جستجو
ما در پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (Cochrane Central Register of Controlled Trials) (CENTRAL، 2017، Issue 8)، MEDLINE ( از سال 1946 تا سپتامبر 2017)، Embase (از سال 1974 تا سپتامبر 2017)، Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature (CINAHL) (از سال 1937 تا سپتامبر 2017)، و PsycINFO (از سال 1806 تا سپتامبر 2017) جستوجو کردیم. در پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی برای مطالعات در حال انجام و استناد قبل و بعد به مقالات مرتبط جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای کنترل شده و تصادفی و شبهتصادفی شده را با مشارکتکننده بزرگسال (بالاتر از 16 سال) وارد مطالعه کردیم که با هر تشخیصی در ICU بستری شده و با دریافت ملاتونین در مقایسه با یک مقایسهکننده (comparator) درطول شب خواب آنها افزایش یافته بود. مشارکتکنندگانی که بهطور مکانیکی تنفس میکردند (mechanically ventilated) و آنها که بدون دستگاه تنفس میکردند، وارد مطالعه شدند. ما برنامهریزی کردیم تا مطالعاتی را بازیابی کنیم که براساس میزان تمایل به افزایش خواب در طول ساعات شب، ازدوز بالینی مناسبی از ملاتونین استفاده کرده، در مقایسه با مطالعاتی که هیچ اقدامی انجام نداده یا از عامل ویژه دیگری برای افزایش خواب استفاده کردهاند.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده بهطور مستقل مطالعات را برای ورود مرور، دادهها را استخراج، خطر سوگیری (risk of bias) را ارزیابی و یافتهها را ترکیب کردند. کیفیت شواهد را با درجهبندی توصیهها، ارزیابی، ارتقا و بررسی (GRADE) ارزیابی کردیم.
نتایج اصلی
ما 4 مطالعه را با 151 مشارکتکننده بهطور تصادفی بازیابی کردیم. 2 مطالعه شامل مشارکتکنندگانی بودند که بهطور مکانیکی تنفس میکردند، 1 مطالعه ترکیبی از مشارکتکنندگانی بود که با و بدون ماشین تنفس میکردند 1 مطالعه هم بیمارانی بودند که از دستگاه ونتیلاسیون جدا شده بودند. 3 مطالعه تشخیص پذیرش را گزارش کرده بودند که متنوع بود، شامل سپسیس، پنومونی و ایست قلبی تنفسی یا قلبی. تمام مطالعات استفاده ازملاتونین را با هیچ دارویی (no agent) مقایسه کرده بودند؛ 3 مورد کارآزماییهای کنترلشده با دارونما (placebo) بود؛ و 1 مطالعه ملاتونین را با مراقبتهای معمول مقایسه کرده بود. در تمام مطالعات ملاتونین در شب مصرف شده بود.
تمام مطالعات روشهای کافی را برای کارآزماییهای کنترلشده و تصادفیسازیشده با دارونما گزارش کرده بودند که در سطح پرسنل و مشارکتکنندگان کورسازی انجام شده بود. ما در 1 مطالعه خطر بالای سوگیری فرسایشی (attrition bias) را ملاحظه کردیم و احتمال سوگیری در 2 مطالعه بین مشارکتکنندگان در شروع مطالعه (participants at baseline) واضح نبود.
به دلیل ابزارهای اندازهگیری مختلف یا روشهای استفادهشده برای گزارش دادهها، ترکیب دادهها امکانپذیر نبود.
تاثیر ملاتونین بر میزان ذهنی (subjectively) کمیت و کیفیت خواب مشخص نیست (شواهد با کیفیت بسیار پائین). 3 مطالعه (139 مشارکتکننده) کمیت و کیفیت خواب را از طریق گزارشهای مشارکتکنندگان یا افراد خانواده آنها یا بهوسیله ارزیابیهای پرسنل، گزارش کردند. نویسندگان در 1 مطالعه گزارش کردند که هیچ تفاوتی در نمرات شاخص اثربخشی خواب بین گروههای ارزیابی مشارکتکنندگان وجود نداشت (با استفاده از پرسشنامه خواب ریچارد-کمپبل (Richards-Campbell Sleep Questionnaire)) و ارزیابی پرستاران. 2 مطالعه نیز گزارش کردند که هیچ اختلافی در طول مدت خواب با مشاهده پرستاران دیده نشد.
تاثیر ملاتونین بر میزان عینی (objectively) اندازهگیریشده کمیت و کیفیت خواب مشخص نیست (شواهد با کیفیت بسیار پائین). 2 مطالعه (37 مشارکتکننده) کیفیت و کمیت خواب را از طریق پولیسونوگرافی (PSG)، اکتیگرافی (actigraphy)، شاخص دوطیفی (BIS) یا الکتروانسفلاگرام (EEG) گزارش کردند. نویسندگان در یک مطالعه گزارش کردند که هیچ تفاوتی در نمرات شاخص اثربخشی خواب بین دو گروهی که از BIS و اکتیگرافی استفاده کردند؛ وجود نداشت. همچنین این نویسندگان گزارش کردند که خواب طولانیتر در مشارکتکنندگانی که ملاتونین دریافت کردهبودند از لحاظ آماری چندان معنیدار نبوده، اما با تجزیهوتحلیل ناحیه زیر منحنی (AUC) دادههای BIS، بهبود خواب (بهعنوان «خواب بهتر» توصیف میشود) در این مشارکتکنندگان معنیدار بود. در 1 مطالعه از PSG استفاده شده بود؛ اما نویسندگان به دلیل دادههای از دست رفته بسیاری از مشارکتکنندگان، قادر نبودند آن را گزارش کنند.
در یک مطالعه (82 مشارکتکننده) گزارش شد که هیچ شواهدی برای تفاوت در نمرات اضطراب (anxiety scores) وجود ندارد (شواهد با قطعیت بسیار پائین). 2 مطالعه (94 مشارکتکننده) دادههای مرگومیر را گزارش کردند: 1 مطالعه گزارش داد که بهطور کلی یک سوم مشارکتکنندگان فوت کردند؛ و 1 مطالعه گزارش داد که هیچ شواهدی مبنی بر تفاوت مرگومیر بیمارستانی در بین گروهها وجود ندارد (قطعیت بسیار پائین). 1 مطالعه (82 مشارکتکننده) گزارش کردند که هیچ شواهدی مبنی بر اختلاف در طول دوره اقامت در ICU وجود ندارد (شواهد با قطعیت بسیار پائین). اثرات ملاتونین بر عوارض جانبی (adverse events) در 2 مطالعه (107 مشارکتکننده)، گزارش شد که قطعیت ندارد (شواهد با قطعیت بسیار پائین): 1 مطالعه، سردرد را در یکی از مشارکتکنندگانی که ملاتونین دریافت کرده بود، گزارش کرد، و 1 مطالعه دیگر خوابآلودگی بیش از حد (excessive sleepiness) را در یکی از مشارکتکنندگانی که ملاتونین دریافت کرده بود و 2 عارضه در گروه کنترل (واکنش پوستی (skin reaction) در یکی از مشارکتکنندگان و خوابآلودگی بیش از حد در یکی دیگر از آنها) گزارش کرد.
قطعیت شواهد برای هر پیامد به علت دادههای پراکنده و تعداد کم مشارکتکنندگان محدود شد. ما در تعدادی از مطالعات به دلیل ریزش بالا (high attrition) و اختلافات بین گروهها در دادههای پایه ((baseline data؛ و دوز متنوع ملاتونین بین مطالعات، محدودیتهای مطالعه را ذکر کردیم. روشهای استفاده شده برای اندازهگیری دادهها برای پیامدهای مختلف یکسان نبود، و استفاده از برخی از ابزارهای اندزهگیری برای بیماران در ICU ممکن بود بیتاثیر باشد. تمام مطالعات شامل مشارکتکنندگان در ICU بود؛ اما ما تفاوتها را در پروتوکلهای ICU مطرح کردیم، و در یکی از مطالعات بازیابیشده از پروتکل آرامشبخشی غیر استاندارد با مشارکتکنندگانی استفاده شد که بهطور غیر مستقیم به شواهد اشاره میکردند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
ما شواهد کافی پیدا نکردیم که تعیین کنیم آیا تجویز ملاتونین کیفیت و کمیت خواب بیماران را در ICU بهبود میبخشد یا خیر. دادههای پراکنده را شناسایی، و تفاوتها را در روش مطالعه، پروتوکلهای آرامشبخشی در ICU و در روشهای استفادهشده برای اندازهگیری گزارش خواب مطرح کردیم. 5 مطالعه در حال انجام را از پایگاههای دادهای و ثبت کارآزماییهای بالینی جستوجو کردیم. دادههای این مطالعات در آینده در مطالعه مروری بهروزرسانی خواهد شد و قطعیت پیامدهای مطالعه را افزایش خواهد داد.
خلاصه به زبان ساده
استفاده از ملاتونین برای بهبود خواب در بخش مراقبتهای ویژه
پیشینه
بیماران در بخش مراقبتهای ویژه (ICU) خواب کمی دارند. دلیل آن ممکن است میزان بالای سروصدا و روشنایی 24 ساعته در طول شب در ICU به علت افزایش میزان و سرعت مراقبت از بیماران باشد (مثل اندازهگیری فشار خون، نبض (pulse)، و درجه حرارت، گرفتن نمونه خون، تجویز داروها، و ...). کمبود خواب بر سلامت جسمی و روانی بیمار تاثیر میگذارد. اینکه خواب یک نیاز ضروری برای سلامت خوب است، اثبات شده است. خواب یک عملکرد احیا کننده (restorative function) دارد و گفته میشود برای بیماری شدید موجب افزایش التیام و بقا میشود. بیماران در حالی که در ICU بستری هستند، کیفیت خوابشان ضعیف است. ملاتونین هورمونی است که در بدن برای تنظیم چرخه روزانه خواب و بیداری، ترشح میشود.
نور مصنوعی طی ساعات شب در ICU ممکن است بر تولید طبیعی ملاتونین تاثیر بگذارد، و این موضوع نیز ممکن است چرخه خواب بیماران بدحال را تحت تاثیر قرار دهد.
سوال مطالعه مروری
ارزیابی اینکه آیا ملاتونین کیفیت و کمیت خواب بزرگسالان در ICU و سلامت جسمی و روانی آنها را بهبود میدهد یا خیر.
ویژگیهای مطالعه
شواهد تا سپتامبر2017 موجود است. ما 4 مطالعه را با 151 مشارکتکننده به مطالعه مروری وارد کردیم. تمام مشارکتکنندگان بیماران بدحال و بستری در ICU بودند. در تمام مطالعات ملاتونین با هیچ عاملی (no agent) (ماده غیر فعالی به نام دارونما) یا با مراقبت معمولی مقایسه شده بود.
نتایج اصلی
ما دادههای 4 مطالعه مشمول را با هم ترکیب نکردیم. سه مطالعه از پرستاران و مشارکتکنندگان برای ارزیابی خواب استفاده کرده و گزارش کردهبود که هیچ تفاوتی در کیفیت و کمیت خواب دیده نشد. 2 مطالعه برای اندازهگیری کیفیت و کمیت خواب از تجهیزات استفاده کرده بودند، و یکی از این مطالعات گزارش کرد که هیچ تفاوتی در بهرهوری خواب (چقدر فرد در طول ساعات شب خوب خوابیده است) با توجه به استفاده از ملاتونین ندارد؛ و با توجه برخی از تجزیهوتحلیلها، شواهد برای «خواب بهتر» برای کسانی که ملاتونین دریافت کردهاند، وجود دارد. یک مطالعه مشکلات مربوط به تجهیزات را که منجر به از دسترفتن دادهها میشود، گزارش کرده بود. یک مطالعه هیچ تفاوتی را در اضطراب، و مرگومیر یا طول مدت اقامت در ICU گزارش نکرد. ما خاطرنشان کردیم که تعدادی عوارض جانبی بالقوه در نتیجه مصرف ملاتونین وجود دارد (سردرد در یکی از مشارکتکنندگان، و خوابآلودگی بیش از حد در مشارکتکننده دیگر).
کیفیت شواهد
تفاوت بین گروهها در دوز استفاده از ملاتونین را مطرح کردیم و در دو مطالعه گزارش شد که تفاوت بین گروهها در ویژگیهای مشارکتکنندگان میتواند بر نتایج تاثیر بگذارد. یک مطالعه میزان زیادی داده از دسترفته داشت و مطالعه دیگری از داروهای بیهوشی (anaesthetic drugs) استاندارد برای آرامشبخشی به بیماران استفاده نکرده بود. تعدادی از مطالعات از تجهیزات مناسب برای اندازهگیری کمیت خواب استفاده کردند. ما دریافتیم که برخی مطالعات با تعداد مشارکتکنندگان اندک، پیامدهای مطالعه مروری ما را ارزیابی کردند. تمام شواهد را با کیفیت بسیار پائین در نظر گرفتیم، و نتوانستیم مطمئن شویم که استفاده از ملاتونین در بزرگسالان بستری در ICU کیفیت و کمیت خواب آنها را افزایش میدهد یا خیر. در جستوجوهای پایگاه اطلاعات و ثبت کارآزماییهای بالینی چهار مطالعه در حال انجام پیدا کردیم. ورود این مطالعات در آینده به مطالعه مروری، آن را بهروزرسانی کرده و پیامدهای با قطعیت بیشتری ارائه خواهد کرد.