پیشینه
سندرم پاهای بیقرار (RLS) حرکت خودبهخودی اندام تحتانی (اغلب پاها) است که با احساس ناخوشایند و گاهی دردناک مرتبط است و با حرکت دادن اندام مبتلا برطرف میشود. شیوع RLS در میان افرادی که دیالیز میشوند، بین 6/6 تا 80 درصد تخمین زده میشود. علایم RLS کیفیت زندگی افراد مبتلا را کاهش داده و این افراد با افزایش خطر مرگومیر و موربیدیتی قلبیعروقی روبهرو هستند.
مداخلات مختلف دارویی و غیر دارویی برای درمان RLS استفاده میشوند. با این حال، شواهد برای استفاده از این مداخلات در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی (CKD) به خوبی ثابت نشدهاند. عوامل دارویی که در درمان RLS اولیه استفاده میشوند، به دلیل رخداد عوارض جانبی در افراد مبتلا به CKD در اثر افزایش بیماریهای همراه و فارماکوکینتیک تغییر یافته دارو، ممکن است محدود شوند.
اهداف
هدف این مطالعه مروری، نگاه بالینی به مزایا، اثربخشی و ایمنی گزینههای درمانی مختلف استفاده شده در درمان RLS در افراد مبتلا به CKD و کسانی است که تحت درمان جایگزینی کلیه (RRT) قرار میگیرند. هدف ما تعیین ویژگیهای مختلف گروه براساس مرحله CKD برای ارزیابی کاربرد یک مداخله خاص در هر فرد بیمار.
روش های جستجو
ما پایگاه ثبت تخصصی گروه کلیه و پیوند در کاکرین را تا 12 ژانویه 2016، از طریق تماس با متخصص اطلاعات و با استفاده از کلمات جستوجویی که متناسب با این مطالعه مروری بود، بررسی کردیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (RCT) و شبه RCT که به ارزیابی اثربخشی یک مداخله برای درمان RLS در افراد مبتلا به CKD پرداخته بودند، واجد شرایط ورود به این مطالعه بودند. مطالعاتی که RLS ایدیوپاتیک یا RLS ثانویه به دیگر علل را بررسی کردند، از این مطالعه حذف شدند.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده بهطور مستقل از هم مطالعات را از نظر واجد شرایط بودن بررسی و خطر سوگیری (Bias) را ارزیابی کردند. نتایج به صورت خطر نسبی (RR) و 95% فاصله اطمینان (CI) آن برای دادههای دوتایی، و میانگین تفاوت (MD) همراه با 95% فاصله اطمینان (CI) آن برای دادههای پیوسته بیان شدند.
نتایج اصلی
ما نه مطالعه را با حضور 220 شرکتکننده دیالیز شده وارد کردیم. هفت مطالعه به نظر میرسید که خطر سوگیری متوسط تا بالایی داشته باشند. همه مطالعات حجم نمونه کم و دوره کوتاه پیگیری (دو تا 6 ماه) داشتند. مطالعات اثرات 6 مداخله مختلف را در برابر پلاسبو یا درمان استاندارد ارزیابی کرده بودند. مداخلات شامل ورزشهای مقاومتی هوازی، گاباپنتین، روپینیرول (ropinirole)، لوودوپا، دکستران آهن و ویتامین C و E (بهتنهایی یا در ترکیب با هم) بودند.
ورزشهای مقاومتی هوازی کاهش قابل ملاحظهای را در شدت RLS در مقایسه با ورزش نکردن (2 مطالعه؛ 48 شرکتکننده؛ MD: 7.56 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 14.20 - تا 0.93 - ؛ I2 = 65%)، و انجام ورزش غیر مقاومتی (یک مطالعه؛ 24 شرکتکننده؛ MD: 11.10 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 17.11 - تا 5.09 - ) نشان داد. البته در مقایسه با روپینیرول (یک مطالعه؛ 22 شرکتکننده؛ MD: 0.55 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 6.41 - تا 5.31) کاهش قابل توجه مشاهده نشد. تفاوتهای معنیداری میان ورزش مقاومتی هوازی و عدم ورزش یا روپینیرول در نمرات جزء فیزیکال یا منتال (با استفاده از فرم SF-36) دیده نشد. بهبود کیفیت خواب متغیر بود. تفاوت قابل توجهی در کیفیت سابجکتیو خواب بین ورزش و عدم ورزش گزارش نشد؛ هرچند یک مطالعه بهبود قابل توجهی را با روپینیرول در مقایسه با ورزش مقاومتی نشان داد (MD: 3.71؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.89 تا 6.53). استفاده از مقیاس Epworth Sleepiness، تفاوتهای قابل توجهی را بین ورزش مقاومتی و عدم ورزش، روپینیرول یا ورزشهای غیر مقاومتی نشان نداد. دو مطالعه گزارش کردند که عارضه جانبی خاصی وجود نداشته و یک مطالعه هم اصلا به این موضوع اشاره نکرده بود. در یک مطالعه، یک بیمار از هر گروه از مطالعه خارج شد، اما دلیل آن گزارش نشده بود. دو مطالعه هیچ عارضه جانبی را گزارش نکرد و یک مطالعه گزارشی از عارضه جانبی منتشر نکرد.
گاباپنتین در مقایسه با پلاسبو یا لوودوپا، با کاهش شدت RLS همراه بود و در یک مطالعه که با لوودوپا مقایسه شد، بهبود قابل توجهی را در کیفیت خواب، تاخیر در به خواب رفتن و اختلال خواب ایجاد کرد. سه بیمار به دلیل لتارژی (2 بیمار) و خوابآلودگی، سنکوپ و خستگی (یک بیمار) از مطالعه خارج شدند.
به دلیل طول مدت کوتاه عملکرد لوودوپا، بازگشت و تشدید علائم با آن گزارش شده، حتی اگر مزیت کاهش علایم RLS را داشته باشد. عوارض جانبی گزارش شده عبارت بودند از استفراغ شدید، آژیتاسیون پس از مصرف کافئین، سردرد، خشکی دهان و علائم گوارشی.
یک مطالعه (25 شرکتکننده) کاهش شدت RLS را در هفتههای یک و دو پس از مصرف دکستران آهن گزارش کرد، اما در هفته 4 مشهود نبود. ویتامینهای C، E و ترکیب آنها (یک مطالعه، 60 شرکتکننده) به کاهش علائم RLS با حداقل عوارض جانبی کمک کردند، اما پیش از آنکه هرگونه نتیجهگیری انجام شود، باید شواهد بیشتری به دست آید.
نتیجهگیریهای نویسندگان
با توجه به حجم نمونه کم و طول مدت پیگیری کوتاهمدت، فقط میتوان نتیجهگیری کرد که مداخلات دارویی و برنامههای ورزشی در حین انجام دیالیز، اثرات نامشخصی بر RLS در بیماران همودیالیزی دارند. تاکنون مطالعهای در بیماران مبتلا به CKD غیر دیالیزی، دریافتکنندگان دیالیز پریتونئال یا پیوند کلیه انجام نشده است. پیش از اینکه نتیجهگیریهای قطعی گرفته شود، نیاز به انجام مطالعات بیشتر وجود دارد. ورزش مقاومتی هوازی و روپینیرول شاید مداخله قابل اعتمادی برای ارزیابیهای بیشتر باشد.
خلاصه به زبان ساده
مداخلات برای درمان سندرم پاهای بیقرار در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی
موضوع چیست؟
افراد مبتلا به سندرم پاهای بیقرار (RLS)، اجبار غیر قابل مقاومتی به حرکت اندام تحتانی برای رهایی آنها از احساس ناخوشایند دارند. RLS در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی (CKD) شایع است، هرچند علت آن نامشخص است. افراد مبتلا به RLS اغلب با کاهش کیفیت زندگی و افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی روبهرو هستند.
داروهایی مانند آگونیستهای دوپامین، بنزودیازپینها، ضد تشنجها، آهن و عوامل غیر دارویی مانند ورزش که برای درمان RLS اولیه استفاده شدهاند، در درمان RLS در بیماران مبتلا به CKD نیز تجویز شدهاند. این عوامل ممکن است به دلیل بیماریهای همراه مرتبط و تغییر فارماکوکینتیکها در بیماران مبتلا به CKD، نامناسب باشند.
ما چه کاری انجام دادیم؟
ما پایگاه ثبت تخصصی گروه کلیه و پیوند را در کاکرین تا 12 ژانویه 2016 جستوجو کردیم. 9 مطالعه با وارد کردن 220 بیمار بزرگسال پایدار از هر دو جنس که تحت همودیالیز قرار داشتند، در این مطالعه مروری وارد شدند.
چه نتایجی را یافتیم؟
کیفیت مطالعات در حد متوسط در نظر گرفته شد. از میان این 9 مطالعه، یک مورد از حمایت کمپانی دارویی برخوردار بود و منابع مالی فقط در 2 مطالعه دیگر گزارش شده بود. مطالعات وارد شده هتروژن، با حجم نمونه کم و طول مدت کوتاه پیگیری بودند.
مداخلاتی که بررسی شدند، عبارت بودند ازورزش، گاباپنتین، روپینیرول، لوودوپا، دکستران آهن و ویتامین C و E (بهتنهایی یا در ترکیب با هم). همه مداخلات در مقایسه با یک کنترل، شدت RLS را کاهش دادند. ورزش هوازی حین دیالیز شدت RLS را کاهش داد، هرچند ایمنی این مداخله نامشخص است. ورزشهای مقاومتی کیفیت خواب را بهبود ندادند، اما جزء سلامت روانی را در پرسشنامه کیفیت زندگی ارتقا دادند. این ارتقای سلامت روانی در مقایسه با عدم ورزش یا روپینیرول معنیدار نبود. روپینیرول توانست علایم RLS را کاهش داده و کیفیت خواب را بدون هیچ عارضه جانبی ارتقا بخشد. گاباپنتین و لوودوپا نیز علائم RLS را بهبود بخشیدند؛ هرچند عوارض جانبی متعددی نیز با آنها گزارش شد، از جمله لتارژی، خوابآلودگی و خستگی برای گاباپنتین، و استفراغ، آژیتاسیون، سردرد، خشمی دهان و عوارض گوارشی برای لوودوپا. تزریق دکستران آهن علایم RLS را کاهش داد اما فقط تا 2 هفته پس از درمان اثربخش بود. ویتامین C و E و ترکیب آنها با هم همچنین علایم RLS را کاهش داد و حداقل عوارض جانبی را داشت. حجم نمونه کم و دوره کوتاه پیگیری مطالعات، اشکالات اصلی این مطالعات بودند.
نتیجهگیریها
تعداد کم مطالعات، حجم نمونه کم و طول مدت کوتاه پیگیری امکان گرفتن هرگونه نتیجهگیری را با مشکل مواجه ساخت. اثرات ورزش هوازی و دیگر عوامل دارویی بر RLS در بیماران همودیالیز شده نامشخص است. باید کارآزماییهای تصادفیسازیشده با کیفیت بالا انجام شوند تا بهترین درمان برای RLS در بیماران مبتلا به CKD مشخص شود. ورزش هوازی و روپینیرول ممکن است مداخلات مناسبی برای ارزیابیهای بیشتر باشند.