پیشینه
درد نوروپاتیک، ناشی از یک ضایعه یا یک بیماری است که بر سیستم سوماتوسنسوری (somatosensory system) اثر میگذارد، ممکن است این درد در اندام مرکزی یا محیطی باشد. درد نوروپاتیک اغلب شامل علائمی مانند احساس سوزش یا تیر کشیدن، حساسیت غیر طبیعی به محرکهای بدون درد و افزایش حساسیت به محرکهای دردناک معمول است. درد نوروپاتیک علامت شایع در بسیاری از بیماریهای سیستم عصبی است. داروهای اپیوئیدی (Opioid)، از جمله مورفین (morphine)، معمولا برای درمان درد نوروپاتیک استفاده میشوند. اکثر مطالعات مروری تمام اپیوئیدها را با هم بررسی کردند. این مطالعه مروری به دنبال شواهد بهویژه مربوط به مورفین بود؛ سایر اپیوئیدها در مطالعات مروری جداگانه در نظر گرفته شدند.
اهداف
ارزیابی اثربخشی ضد درد و عوارض جانبی مورفین برای درد مزمن نوروپاتیک در بزرگسالان.
روش های جستجو
ما پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL)، MEDLINE، و Embase را برای کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده از آغاز تا فوریه 2017 جستوجو کردیم. ما همچنین فهرست منابع مطالعات بازیابی شده و مطالعات مروری و ثبت آنلاین کارآزماییهای بالینی را جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی، دوسوکور را با طول مدت 2 هفته یا بیشتر، برای مقایسه مورفین (با هر روش تجویز) با پلاسبو یا درمان فعال دیگر برای درد نوروپاتیک، با ارزیابی درد گزارش شده توسط شرکتکننده، انتخاب کردیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مطالعه مروری بهطور مستقل دادهها را استخراج و کیفیت کارآزمایی و سوگیری (Bias) بالقوه را ارزیابی کردند. پیامدهای اولیه شرکتکنندگانی با تسکین قابل ملاحظه درد (حداقل 50% تسکین درد بیشتر از خط پایه یا بهبود بسیار زیاد در مقیاس درک کلی بیمار از تغییر (PGIC ؛Patient Global Impression of Change)، یا تسکین درد متوسط بودند (حداقل 30% تسکین درد بیشتر از خط پایه یا بهبود زیاد و بسیار زیاد در مقیاس PGIC). در جایی که تجزیهوتحلیل جامع امکانپذیر بود، ما از دادههای دوتایی برای محاسبه خطر نسبی (RR) و تعداد مورد نیاز درمان برای یک پیامد مفید (NNT) یا یک پیامد مضر (NNH) بیشتر استفاده کردیم. ما کیفیت شواهد را با استفاده از سیستم GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) ارزیابی کردیم و جداول «خلاصهای از یافتهها» را ایجاد کردیم.
نتایج اصلی
ما 5 مطالعه تصادفیسازی، دوسو کور، متقاطع را با دورههای درمان 4 تا 7 هفته شناسایی کردیم، که شامل 236 شرکتکننده بودند که بهطور مناسب دارای درد نوروپاتیک تشخیص داده شدند. 152 شرکتکننده (64%) تمام دورههای درمان را کامل کردند. مورفین خوراکی با حداکثر دوز روزانه از 90 میلیگرم تا 180 میلیگرم یا با حداکثر دوز قابل تحمل تثبیت شد، و سپس این دوز برای بقیه مطالعه ادامه یافت. شرکتکنندگان به مدت حداقل 3 ماه درد نوروپاتیک متوسط یا شدید را تجربه کردند. مطالعات انتخاب شده شامل افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی دردناک، نوروپاتی محیطی ناشی از شیمیدرمانی، معیارهای نورالژی پستهرپتیک، درد در اندام فانتوم (phantom limb) یا درد پس از قطع عضو (postamputation)، و رادیکولوپاتی کمر (lumbar radiculopathy) بود. موارد حذف شده بهطور معمول افرادی با سایر اختلالات قابل توجه یا درد ناشی از علل دیگر بودند.
بهطور کلی، ما مطالعات را در معرض خطر بالای سوگیری قضاوت کردیم، اما نگرانی در مورد اندازه بسیار کوچک مطالعه و روش محاسبه استفاده شده برای شرکتکنندگانی که از مطالعه خارج شدند، هر دو میتوانستند منجر به برآورد بیش از حد منافع درمان و دست کم گرفتن آسیب آن شوند.
برای پیامدهای اولیه مورد نظر برای اثربخشی یا آسیب وجود شواهد ناکافی وجود داشت؛ یا شواهدی وجود نداشت. 4 مطالعه، بهبود تقریبی متوسط درد (هر پیامد مرتبط با درد نشان دهنده بخشی از بهبود)، را در مقایسه مورفین با پلاسبو در انواع مختلف درد نوروپاتیک گزارش کردند. ما این دادهها را در یک تجزیهوتحلیل اکتشافی ترکیب کردیم. بهبود متوسط در 63% (138/87) از شرکتکنندگان با مورفین و 36% (125/45) با پلاسبو تجربه شد؛ تفاوت خطر (RD): 0.27 (95% فاصله اطمینان (CI): 0.16 تا 0.38، تجزیهوتحلیل اثرات ثابت) و NNT برابر 3.7 بود (2.6 تا 6.5). ما کیفیت شواهد را به دلیل تعداد کم عوارض بسیار پایین ارزیابی کردیم. اطلاعات موجود نشانه قابل اطمینانی از اثر احتمالی را ارائه نکرد و این احتمال وجود دارد که تفاوت این اثر بهطور قابل ملاحظهای بسیار زیاد باشد. یک تجزیهوتحلیل اکتشافی مشابه برای تسکین درد پایدار در 3 مطالعه (177 شرکتکننده)، تفاوتی بین مورفین و پلاسبو نشان نداد.
خروج به هر دلیلی در 4 مطالعه در 16% (152/24) از شرکتکنندگان با مورفین و 12% (137/16) با پلاسبو اتفاق افتاد. RD برابر با 0.04 بود (0.04 - تا 0.12؛ تجزیهوتحلیل اثرات تصادفی). عوارض جانبی که متناقض گزارش شده بودند، با مورفین شایعتر از پلاسبو، و اپیوئیدهای عمومی بود. دو عارضه جانبی جدی وجود داشت: یک عارضه با مورفین و یک عارضه با ترکیبی از مورفین و نورتریپتیلین. مرگ گزارش نشده بود. کیفیت این پیامدها به دلیل تعداد محدود شرکتکنندگان و عوارض بسیار پائین ارزیابی شده بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهد کافی برای حمایت یا رد این گفته که مورفین در هر شرایط درد نوروپاتیک اثربخشی دارد، وجود نداشت.
خلاصه به زبان ساده
مورفین برای درد نوروپاتیک در بزرگسالان
نکته مهم
شواهد با کیفیت بسیار پائین وجود دارد که نشان میدهد مصرف مورفین از راه دهان اثر مهمی بر درد در افراد مبتلا به درد نوروپاتیک متوسط یا شدید دارد.
پیشینه
درد نوروپاتیک ناشی از اعصاب آسیبدیده است. این درد متفاوت از پیامهای دردی است که از بافت آسیبدیده مجاور اعصاب سالم فرستاده میشود (بهعنوان مثال، زانوی آرتریتی، یا ضربدیده در اثر افتادن یا زخمی شدن). درد نوروپاتیک اغلب توسط داروهای مختلفی (داروها) درمان میشوند که توسط افراد برای درد بافت آسیبدیده استفاده میشوند، و ما اغلب آنها را به نام مسکنها میشناسیم. داروهایی که گاهی اوقات برای درمان افسردگی یا صرع استفاده میشوند ممکن است در برخی از افراد مبتلا به درد نوروپاتیک موثر باشند. مسکنهای اپیوئیدی گاهی اوقات برای درمان درد نوروپاتیک استفاده میشوند.
مسکنهای اپیوئیدی داروهایی شبیه مورفین هستند. مورفین از گیاهان مشتق شده یا توسط شیمیدانها ساخته شده است. مورفین بهطور گستردهای بهعنوان یک مسکن، که معمولا از راه دهان مصرف میشود، برای استفاده در دسترس قرار دارد.
تعریف ما از یک نتیجه خوب فردی با سطح بالای تسکین درد بود، بهطوری که بتواند مصرف دارو را ادامه دهد، بدون اینکه عوارض جانبی بتواند مصرف آنها را متوقف کند.
ویژگیهای مطالعه
در فوریه 2017، ما کارآزماییهای بالینی را جستوجو کردیم که در آنها از مورفین برای درمان درد نوروپاتیک در بزرگسالان استفاده شده بود. 5 مطالعه معیارهای ورود را به مطالعه داشتند، 236 شرکتکننده برای درمان با مورفین، پلاسبو، یا داروهای دیگر تصادفیسازی شدند. مطالعات 4 تا 7 هفته طول کشید. مطالعات اندکی پیامدهای مفیدی را گزارش کردند که به لحاظ بالینی مرتبط بودند.
نتایج اصلی
4 مطالعه کوچک گزارش کردند که درد در برخی از افراد به میزان یکچهارم تا یکسوم کاهش یافت. این میزان کاهش درد توسط 6 شرکتکننده از 10 شرکتکننده مصرف کننده مورفین و 4 شرکتکننده از 10 شرکتکننده با پلاسبو تجربه شد. بین 1 تا 2 شرکتکننده از 10 شرکتکننده از درمان با مورفین و پلاسبو صرفنظر کردند، اما دلایل آنها اعلام نشد. اثرات جانبی ضعیف گزارش شد، اما با مورفین شایعتر از پلاسبو بود، و شامل خوابآلودگی، سرگیجه، یبوست، احساس درد، خشکی دهان، و کاهش اشتها بود.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد بسیار پائین بود. این بدان معنی است که این تحقیق نشانه قابل اطمینانی از تاثیر احتمالی را نشان نداد، و این احتمال وجود دارد که این تاثیر بهطور قابل ملاحظهای بسیار متفاوت باشد. مطالعات کوچک مانند مطالعات این مطالعه مروری، اغلب نتایج درمان را نسبت به اثرات موجود در مطالعات بزرگتر و بهتر طراحی شده بیش از حد برآورد میکنند. مشکلات دیگری وجود دارد که ممکن است منجر به نتایج بیش از حد خوشبینانه شود. شواهد با کیفیت بسیار پائین و فقدان منفعت مهم به این معنی است که قبل از آنکه ما بدانیم که آیا مورفین برای درمان درد نوروپاتیک مفید است یا خیر، به کارآزماییهای جدید، طولانیمدت و بزرگتری نیاز داریم.