پیشینه
سطوح بالای کلسترول تام و لیپوپروتئین کم چگالی نقش مهمی در توسعه آترومها و در نتیجه، در بیماریهای قلبی عروقی دارند. بیوسنتز کلسترول از یک ریتم سیرکادین پیروی کرده و عمدتا در شب (بین 00:12 صبح تا 00:6 صبح) تولید میشود. انطباق درمانهای پائینآورنده چربی با ریتمهای بیولوژیک به عنوان کرونوتراپی (chronotherapy) شناخته شده است. کرونوتراپی بر اساس این ایده است که داروها با توجه به زمان (ساعت) مصرف، میتوانند اثرات مختلفی داشته باشند. استاتینها یکی از داروهایی هستند که بهطور گستردهای برای پیشگیری از حوادث قلبیعروقی مصرف میشوند. در طب بالینی معمول، استاتینها یک بار در روز بدون مشخص کردن زمانی که باید مصرف شوند، تجویز میشوند. مشخص نیست که آیا زمان مصرف استاتین برای پیامد بالینی مهم است یا نه.
اهداف
ارزیابی و تحلیل دقیق شواهد موجود از کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده درباره اثرات کرونوتراپی بر اثربخشی و ایمنی درمان هیپرلیپیدمی با استاتینها.
روش های جستجو
ما در CENTRAL ،MEDLINE ،Embase ،LILACS ،ProQuest Health & Medical Complete ،OpenSIGLE ،Web of Science Conference Proceedings و چندین منبع دیگر از جمله پایگاههای ثبت کارآزماییهای بالینی تا ماه نوامبر 2015 جستوجو کردیم. همچنین فهرست مرجع بازبینیهای مربوط به مطالعات واجد شرایط را مورد بررسی قرار دادیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (RCT) را انتخاب و افراد مبتلا به هیپرلیپیدمی اولیه یا ثانویه را وارد مطالعه کردیم. برای گنجاندن کارآزماییها در مطالعه، باید هر رژیم پائین آورنده لیپید استاتینی کرونوتراپوتیک و سایر رژیمهای پائینآورنده لیپید استاتینی که مبتنی بر کرونوتراپی نباشد، مقایسه شوند. ما هر نوع و دوز استاتین را، تا زمانی که بازوهای کنترلی و آزمایشی فقط در تنظیم زمان مصرف از همان استاتین متفاوت باشند، به عنوان مطلوب در نظر گرفتیم. مطالعات شبهتصادفی (Quasi-randomised studies) حذف شدند.
گردآوری و تحلیل دادهها
ما از رویههای روششناسی استاندارد مورد نظر کاکرین استفاده کردیم. دادههای کلیدی مطالعات را در رابطه با شرکتکنندگان، مداخلات و پیامدهای مربوط به ایمنی و اثربخشی استخراج کردیم. نسبتهای شانس (OR) را برای دادههای دو جانبه و میانگین تفاوتها (MD) را برای دادههای مداوم با 95% فاصله اطمینان (CI) محاسبه کردیم. با استفاده از سیستم GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها)، کیفیت شواهد را ارزیابی کرده و ابزار توسعه راهبرد GRADEpro را به کار بردیم تا با انتقال دادهها از Review Manager، جداول «خلاصهای از یافتهها» را ایجاد کنیم.
نتایج اصلی
این بازبینی شامل هشت کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده بود (767 شرکتکننده در بازوهای صبح و عصر تحلیل شدند). در این کارآزماییها از رژیمهای مختلف پائینآورنده چربی خون با استاتینها استفاده شده بود (لوواستاتین: دو کارآزمایی؛ سیمواستاتین: سه کارآزمایی؛ فلوواستاتین: دو کارآزمایی؛ پراوستاتین: یک کارآزمایی). تمام کارآزماییها اثرات بین تجویز استاتین صبح و عصر را مقایسه کرده بودند. طول کارآزمایی از 4 تا 14 هفته بود. متوجه شدیم در حوزه گزارشدهی انتخابی (selective reporting) در سه کارآزمایی از هشت کارآزمایی و در حوزه دادههای پیامد ناتمام (incomplete outcome data) در یک کارآزمایی از هشت کارآزمایی خطر سوگیری بالایی وجود دارد. خطر سوگیری در هیچیک از مطالعات انتخابشده، پائین نبود.
هیچکدام از RCTهای انتخاب شده دادههایی درباره مرگومیر قلبیعروقی، موربیدیتیهای قلبیعروقی، بروز حوادث قلبیعروقی یا مرگ ناشی از هر علتی را گزارش نکردند. پس از ادغام نتایج، شواهدی از اختلاف در کلسترول تام (MD: 4.33؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.36 تا 10.01؛ 514 شرکتکننده؛ 5 کارآزمایی؛ متوسط پیگیری: 9 هفته؛ شواهد با کیفیت پائین)، سطوح کلسترول با لیپوپروتئین چگالی کم (LDL-C) (MD: 4.85؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.87 تا 10.57؛ 473 شرکتکننده؛ 5 کارآزمایی؛ متوسط پیگیری: 9 هفته؛ شواهد با کیفیت پائین)، سطوح کلسترول با لیپوپروتئین چگالی بالا (HDL-C) (MD: 0.54؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.08 تا 2.17؛ 514 شرکتکننده؛ 5 کارآزمایی؛ متوسط پیگیری: 9 هفته؛ شواهد با کیفیت پائین)، یا تریگلیسرید (MD: 8.91 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 22 - تا 17.4؛ 510 شرکتکننده؛ 5 کارآزمایی؛ متوسط پیگیری: 9 هفته؛ شواهد با کیفیت پائین) بین تجویز صبح یا غروب استاتین مشاهده نشد.
در رابطه با پیامدهای ایمنی، پنج کارآزمایی (556 شرکت کننده) عوارض جانبی را گزارش کردند. با تحلیل تلفیقی (pooled analysis) مشخص شد هیچ تفاوتی در عوارض جانبی استاتینها بین مصرف صبح و عصر وجود ندارد (OR: 0.71؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.44 تا 1.15؛ 556 شرکتکننده؛ پنج کارآزمایی؛ میانگین پیگیری 9 هفته؛ شواهد با کیفیت پائین)
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهد محدود و با کیفیت پائین نشان میدهند که هیچ تفاوتی از نظر پیامدهای مرتبط با بالین بین درمان chronomodulated با استاتینها در افراد مبتلا به هیپرلیپیدمی در مقایسه با درمانهای مرسوم با استاتینها، وجود ندارد. در مقایسه با نتایج بالینی، اختلاف معنیداری بین درمان با استاتین در افراد مبتلا به هیپرلیپیدمی وجود ندارد. مطالعات کوتاهمدت بوده و در نتیجه در پیامدهای اولیه، رویدادهای بالینی قلبی- عروقی یا مرگ گزارش نشده است. این بررسی تفاوتی را در عوارض جانبی ناشی از استاتین بین دو رژیم درمانی پیدا نکرد. مصرف استاتینها در غروب در مقایسه با صبح، تاثیری در بهبود سطح چربی ندارد.
برای تأیید نتایج این بازبینی، کارآزماییهای با کیفیت بالا با پیگیری طولانی مدت نیز مورد نیاز است.
خلاصه به زبان ساده
تأثیر زمان مصرف استاتین بر هیپرلیپیدمی
پیشینه
بیماری قلبیعروقی (CVD)، که شامل حملات قلبی (انفارکتوس میوکارد)، آنژین صدری و سکته مغزی است، علت اصلی مرگ در جهان و یکی از دلایل عمده موربیدیتی در سراسر جهان بهشمار میرود. کلسترول بالای خون با رویدادهای CVD ارتباط دارد و یک عامل خطر مهم است. بنابراین، کاهش کلسترول بالای خون یک راه مهم برای کاهش احتمال ابتلا به یک بیماری قلبی-عروقی است. کلسترول خون ممکن است از مواد غذایی با چربی بالا باشد و همچنین توسط برخی از اعضای بدن ما تولید میشود (بیشتر این تولید در شب (بین am 00:12 و am 00:6) است.
زمانی که کلسترول بالای خون وجود دارد، استاتینها، داروهای پایین آورنده کلسترول، (مانند سیمواستاتین، لواستاتین، پراواستاتین، آتورواستاتین) اولین درمان انتخابی برای پیشگیری از CVD هستند،. در طب بالینی معمول، استاتینها یک بار در روز تجویز میشوند، بدون مشخص شدن زمانی که باید مصرف شوند. هدف از این بررسی این است که آیا زمان مصرف استاتین بر کاهش وقایع CVD اثر گذاشته، سطح کلسترول خون را اصلاح کرده، یا ایمنی درمان را تحت تاثیر قرار میدهند.
ویژگیهای مطالعه
ما هشت کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده را پیدا کردیم که اثرات تجویز استاتین صبح و عصر را در 767 نفر مقایسه کرد. هر کارآزمایی انواع و دوزهای مختلف استاتین را مورد بررسی قرار داده بود. این کارآزماییها بین سالهای 1990 تا 2013 انتشار یافته و در ایالات متحده آمریکا، کانادا، آلمان، فنلاند، ژاپن، کره جنوبی و تایلند اجرا شدند. این بازبینی شامل شواهدی است که تا ماه نوامبر 2015 شناسایی شده است.
نتایج اصلی
هیچکدام از کارآزماییها، رویدادهای بالینی CVD یا مرگها را ارزیابی نکردند. ارزیابی شواهد موجود نشان داد که بین مصرف صبح یا غروب استاتینها از نظر سطوح چربی (کلسترول، کلسترول لیپوپروتئین کم چگالی (LDL-C)، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL-C)، تریگلیسیریدها) تفاوتی وجود ندارد. علاوه بر این، بین میزان عوارض جانبی همراه با استاتینها در هر دو رژیم دارویی تفاوتی نبود.
کیفیت شواهد
شواهد موجود در این بازبینی به علت محدودیتهای مطالعه و عدم صراحت، از نظر کیفیت پائین بود. برای تایید این نتایج انجام مطالعات بزرگتر ضروری است.