پیشینه
بیماری کبد چرب غیرمرتبط با الکل (معمولا به نام بیماریهای کبد چرب غیرالکلی (NAFLD ؛nonalcoholic fatty liver disease) نامیده میشود)، استئاتوز کبدی است که در نبود عدم مصرف الکل به میزان قابل توجه، استفاده از داروهای هپاتوتوکسیک (hepatotoxic medication) یا سایر اختلالاتی که بر کبد تأثیر میگذارند، مانند عفونت ویروسی هپاتیت C، بیماری ویلسون (Wilson's disease)، و گرسنگی ایجاد میشود. NAFLD، طیف کامل بیماریها را از استئاتوزهای خالص (بهعنوان مثال کبد چرب بدون عارضه جانبی) تا استاتوهپاتیتهای غیرالکلی (NASH)، از سیروز ناشی از NASH تا سیروز دربر میگیرد. درمان بهینه فارماکولوژیک برای افراد مبتلا به NAFLD، نامشخص باقی مانده است.
اهداف
ارزیابی مزایا و مضرات مقایسهای مداخلات دارویی مختلف در درمان NAFLD از طریق متاآنالیز شبکهای و رتبهبندی درمانهای دارویی موجود با توجه به ایمنی و کارایی آنها. با این حال، امکان ارزیابی اینکه آیا اثر بالقوه تعدیل کنندهها در طول مقایسههای مختلف مشابه بودند یا خیر؛ وجود نداشت. بنابراین، ما متاآنالیز شبکهای را انجام ندادیم و به جای آن، مزایا و مضرات مقایسهای مداخلات مختلف را با استفاده از متدولوژی استاندارد کاکرین ارزیابی کردیم.
روش های جستجو
ما پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL)، MEDLINE، Embase، Science Citation Index Expanded، پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت و ClinicalTrials.com را تا آگوست 2016 جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
ما فقط کارآزماییهای بالینی تصادفیشده (صرف نظر از زبان، کورشدگی یا وضعیت انتشار) را با شرکتکنندگان مبتلا به NAFLD انتخاب کردیم. ما کارآزماییهایی را حذف کردیم که در آن شرکتکنندگانی را انتخاب کردند که قبلا تحت پیوند کبد قرار گرفته بودند. ما هر یک از مداخلات دارویی مختلف را در مقایسه با یکدیگر یا در مقایسه با دارونما یا عدم مداخله در نظر گرفتیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
ما نسبت شانس (OR) و میزان نسبت (rate ratio) را با 95% فاصله اطمینان (CI) با استفاده از مدلهای اثرات ثابت و اثرات تصادفی بر مبنای تحلیل شرکتکننده موجود با Review Manager محاسبه کردیم. ما خطر سوگیری (Bias) را با توجه به خطر سوگیری ابزار کاکرین، خطر کنترلشده خطاهای تصادفی با تحلیل متوالی کارآزمایی ارزیابی و کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد GRADE ارزیابی کردیم.
نتایج اصلی
ما 77 کارآزمایی را شامل 6287 شرکتکننده شناسایی کردیم که معیارهای ورود را به این مرور داشتند. 41 کارآزمایی (3829 شرکتکننده)، اطلاعات مربوط به یک یا چند پیامد را فراهم کردند. فقط یک کارآزمایی در تمام زمینهها دارای خطر پائین سوگیری بود. تمام کارآزماییهای دیگر در یک یا چند زمینه، در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند. بهطور کلی، تمام شواهد دارای کیفیت بسیار پائینی بودند. 35 کارآزمایی، فقط شرکتکنندگان مبتلا به استاتوهپاتیت غیرمرتبط با الکل (NASH) را انتخاب کردند (بر اساس تایید بیوپسی). 5 کارآزمایی، فقط شرکتکنندگان مبتلا به دیابت شیرین (diabetes mellitus) را انتخاب کردند. 14 کارآزمایی فقط شرکتکنندگان بدون دیابت شیرین را انتخاب کردند. پیگیری کارآزماییها بین 1 تا تا 24 ماه متغیر بود.
ما در اینجا فقط مقایسههای مداخله فعال را در مقابل مداخلهای که در آن دو یا چند کارآزمایی، حداقل یکی از پیامدهای زیر را گزارش کردند، ارائه کردیم: مرگومیر در حداکثر پیگیری، عوارض جانبی جدی و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، پیامدهایی که تعیین میکند آیا یک درمان باید استفاده شود یا خیر.
آنتیاکسیدانها در مقابل عدم مداخله
در هیچیک از گروهها مرگومیر وجود نداشت (87 شرکتکننده؛ 1 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچکدام از شرکتکنندگان در کارآزمایی، دچار عوارض جانبی جدی که در آن نسبت افراد مبتلا به عوارض جانبی جدی گزارش شود، نشدند (87 شرکتکننده؛ 1 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). شواهدی مبنی بر تفاوت در تعداد عوارض جانبی جدی بین آنتیاکسیدانها و عدم مداخله وجود نداشت (RR: 0.89؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.36 تا 2.19؛ 254 شرکتکننده، 2 کارآزمایی، شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچ یک از کارآزماییها، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را گزارش نکردند.
اسیدهای صفراوی در مقابل عدم مداخله
شواهدی از تفاوت در مرگومیر در حداکثر پیگیری (OR: 5.11؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.24 تا 107.34؛ 659 شرکتکننده، 4 کارآزمایی، شواهد با کیفیت بسیار پائین)، نسبت افراد مبتلا به عوارض جانبی جدی (OR: 1.56؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.84 تا 2.88؛ 404 شرکتکننده، 3 کارآزمایی، شواهد با کیفیت بسیار پائین) یا تعداد عوارض جانبی جدی (OR: 1.01؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.66 تا 1.54؛ 404 شرکتکننده، 3 کارآزمایی، شواهد با کیفیت بسیار پائین) بین اسیدهای صفراوی و عدم مداخله وجود نداشت. هیچ یک از کارآزماییها، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را گزارش نکردند.
تیازولیدیندیونها (Thiazolidinediones) در مقابل عدم مداخله
در هیچیک از گروهها، مرگومیر گزارش نشد (74 شرکتکننده؛ 1 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچیک از شرکتکنندگان در دو کارآزمایی، دچار عوارض جانبی نشدند که در آن نسبت افراد مبتلا به عوارض جانبی جدی گزارش شود (194 شرکتکننده، 2 کارآزمایی، شواهد با کیفیت بسیار پائین). شواهدی مبنی بر تفاوت در تعداد عوارض جانبی جدی بین تیازولیدیندیونها و عدم مداخله وجود نداشت (OR: 0.25؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.06 تا 1.05؛ 357 شرکتکننده، 3 کارآزمایی، شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچیک از کارآزماییها، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را گزارش نکردند.
منابع تامین مالی
شش کارآزمایی، بهطور جزئی یا بهطور کامل توسط شرکتهای دارویی حمایت مالی شدند که از نتایج کارآزمایی سود میبردند. 12 کارآزمایی هیچگونه کمک مالی اضافی دریافت نکردند یا توسط شرکتهایی که از نتایج کارآزمایی سود نمیبردند؛ حمایت مالی شدند. منابع مالی در 39 کارآزمایی گزارش نشد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
با توجه به شواهد با کیفیت بسیار پائین، ما در مورد اثربخشی درمانهای دارویی برای افرادی مبتلا به NAFLD، از جمله افرادی که دارای استاتوهپاتیت هستند، بسیار نامطمئن هستیم. انجام کارآزماییهای بالینی تصادفیشده بهخوبی طراحی شده با حجم نمونه بسیار بزرگ، ضروری هستند.
خلاصه به زبان ساده
درمان دارویی برای افراد مبتلا به بیماریهای کبد چرب غیرمرتبط با الکل
سوال مطالعه مروری
هدف ما ارزیابی داروهای مختلف برای درمان افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیرمرتبط با الکل است.
پیشینه
بیماری کبد چرب غیرمرتبط با الکل (NAFLD)، تجمع چربی در کبد افرادی است که سابقه مصرف الکل زیاد، استفاده از داروها، بیماریهایی مانند عفونت ویروسی هپاتیت C یا سایر شرایط مانند گرسنگی اس که میتواند به کبد آسیب برساند؛ ندارند. کبد چرب میتواند منجر به آسیب کبدی ناشی از التهاب (استاتوهپاتیت غیرمرتبط با الکل یا NASH) یا اسکار کبدی (سیروز کبدی) شود. بهترین روش برای درمان افراد مبتلا به NAFLD مشخص نیست. ما با جستوجوی کارآزماییهای موجود در این زمینه، به دنبال حل این موضوع بودیم.
معیارهای انتخابو زمان انجام پژوهش
ما تمام کارآزماییهای بالینی تصادفیشده گزارششده را تا آگوست 2016 انتخاب کردیم (مطالعات بالینی که در آن افراد بهصورت تصادفی در یکی از دو یا چند گروه مداخله قرار داده میشوند).
ویژگیهای مطالعه
ما 77 کارآزمایی بالینی تصادفیشده را که در مجموع شامل 6287 شرکتکننده بودند انتخاب کردیم. از این تعداد، 41 کارآزمایی (3829 شرکتکننده)، اطلاعات مربوط به یک یا چند پیامد این مرور را ارائه کردند. 35 کارآزمایی فقط شرکتکنندگان مبتلا به NASH را انتخاب کردند؛ 5 کارآزمایی فقط افراد مبتلا به دیابت شیرین را انتخاب کردند؛ و 14 کارآزمایی فقط افراد بدون دیابت شیرین را انتخاب کردند. میانگین دوره پیگیری در کارآزماییها بین 1 ماه تا 2 سال در کارآزماییهایی که این اطلاعات را گزارش کردند، متغیر بود.
ما کارآزماییهایی را که در آن شرکتکنندگان مبتلا به NAFLD، قبل از کارآزمایی تحت پیوند کبد قرار گرفته بودند، حذف کردیم. همزمان با انجام تحلیلهای استاندارد کاکرین، ما همچنین انجام متاآنالیز شبکهای را برنامهریزی کردیم (روشی که در آن امکان مقایسه درمانهای مختلفی که مستقیما در کارآزماییها با یکدیگر مقایسه نمیشوند، وجود دارد). با این حال، ماهیت اطلاعات موجود به این معنی است که ما نمیتوانیم تعیین کنیم آیا نتایج متاآنالیز شبکهای قابل اعتماد است یا خیر.
پیامدهای خاصی که مورد نظر ما بودند عبارتند از تعداد مرگومیر، عوارض جانبی و ارزیابی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت.
منابع تامین مالی مطالعه
12 کارآزمایی هیچگونه حمایت مالی اضافی دریافت نکردند یا توسط منابعی تامین شده بودند که از نتایج آنها بهرهمند نمیشدند؛ 26 کارآزمایی توسط شرکتهای دارویی حمایت مالی شدند که بهطور بالقوه از نتایج کارآزماییها بهرهمند میشدند؛ و منابع مالی 39 کارآزمایی در دسترس نبود.
نتایج اصلی
کارآزماییهای انتخابشده، درمانهای دارویی را مانند اسیدهای صفراوی، آنتیاکسیدانها، مهارکننده فسفودیاستراز نوع 4 (phosphodiesterase type 4 inhibitor)، مهارکننده گلوکوکورتیکواستروئید (glucocorticosteroid inhibitor)، داروهای ضدکلسترول و داروهای ضددیابت با درمان ساختگی (دارونما) یا عدم درمان مقایسه کردند.
آنتیاکسیدانها در مقابل عدم مداخله
در هیچ یک از گروهها مرگومیر وجود نداشت (87 شرکتکننده، 1 کارآزمایی). در کارآزمایی که در آن درصد افراد دارای عوارض جانبی جدی گزارش شده باشد، هیچیک از شرکتکنندگان کارآزمایی، دچار عوارض جانبی جدی نشدند (87 شرکتکننده، 1 کارآزمایی). شواهدی مبنی بر تفاوت در تعداد عوارض جانبی جدی بین آنتی اکسیدانها و عدم مداخله وجود نداشت (254 شرکتکننده، 2 کارآزمایی).
اسیدهای صفراوی در مقابل عدم مداخله
شواهدی مبنی بر تفاوت در مرگومیر در انتهای دوره پیگیری (659 شرکتکننده، 4 کارآزمایی)، درصد افراد مبتلا به عوارض جانبی جدی (404 شرکتکننده، 3 کارآزمایی) یا تعداد عوارض جانبی جدی (404 شرکتکننده، 3 کارآزمایی) بین اسیدهای صفراوی و عدم مداخله وجود نداشت. هیچ یک از این کارآزماییها کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را گزارش نکردند.
تیازولیدیندیونها در مقابل عدم مداخله
در هیچیک از گروهها مرگومیر وجود نداشت (74 شرکتکننده، 1 کارآزمایی). در دو کارآزمایی که در آنها درصد افراد مبتلا به عوارض جانبی جدی گزارش شد، هیچیک از شرکتکنندگان دچار عوارض جانبی جدی نشدند (194 شرکتکننده، 2 کارآزمایی). شواهدی مبنی بر تفاوت در تعداد عوارض جانبی جدی بین تیازولیدیندیونها و عدم مداخله وجود نداشت (357 شرکتکننده، 3 کارآزمایی). هیچ یک از این کارآزماییها کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را گزارش نکردند.
ما هیچ شواهدی را از وجود منافع برای هر یک از مداخلات مقایسهشده در افراد مبتلا به بیماری کبد چرب نیافتیم. عدم اطمینان معنیداری درباره این موضوع وجود دارد و ما به انجام کارآزماییهای بالینی تصادفیشده بیشتری با کیفیت بالا با گروه بزرگی از شرکتکنندگان نیاز داریم.
کیفیت شواهد
بهطور کلی کیفیت شواهد بسیار پائین بود و خطر بالای سوگیری وجود داشت. به این معنی که به دلیل راههای انجام مطالعات، امکان نتیجهگیری که در آن منافع یا مضرات درمانها به اشتباه تفسیر شوند، وجود دارد.