پیشینه
درمان دارویی برای کمباروری یا کاهش باروری (subfertility) عمدتاً شامل استفاده از داروهای محرک تخمدان، از جمله تعدیلکنندههای انتخابی گیرنده استروژن (SERMها) مانند کلومیفن سیترات، گنادوتروپینها، آگونیستها و آنتاگونیستهای هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) و همچنین گنادوتروپین جفتی انسان است. داروهای محرک تخمدان میتوانند بهصورت مستقیم یا غیر مستقیم روی آندومتر (دیواره رحم) عمل کنند. نداشتن سابقه زایمان (Nulliparity) و برخی از علل کمباروری، بهعنوان عوامل پرخطر برای سرطان آندومتر شناخته شدهاند.
اهداف
ارزیابی ارتباط بین مصرف داروهای محرک تخمدان برای درمان کمباروری و خطر سرطان آندومتر.
روش های جستجو
جستوجو در پایگاههای اطلاعاتی CENTRAL ،MEDLINE (Ovid) و Embase (Ovid) با استفاده از الگوریتم جستوجوی از پیش تعریفشده تا جولای 2016 انجام گرفت. جستوجو در OpenGray ،ProQuest ،ClinicalTrials.gov ،ZETOC و گزارشهای کنفرانسهای بزرگ نیز انجام شد. ما هیچ محدودیتی مربوط به زبان و وضعیت انتشار اعمال نکردیم.
معیارهای انتخاب
مطالعات کوهورت و مورد-شاهدی که درباره ارتباط میان سرطان آندومتر و مواجهه با داروهای محرک تخمدان برای کمباروری در زنان بزرگسال واجد شرایط، گزارش کرده بودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
ویژگیهای مطالعات و یافتهها توسط نویسندگان مروری که بهطور مستقل با یکدیگر کار میکنند، استخراج شد. ناسازگاری میان مطالعات با تخمین I2 اندازهگیری شد. مدلهای اثرات تصادفی (RE) برای محاسبه برآوردهای اثرات ترکیبی استفاده شد. تحلیلهای جداگانهای برای مقایسه زنان کمبارور تحت درمان در مقابل جمعیت عمومی و/یا زنان کمبارور درماننشده انجام گرفت تا تقدم کمباروری را بهعنوان عامل خطری مستقل برای سرطان آندومتر مخاطب قرار دهد.
نتایج اصلی
نوزده مطالعه واجد شرایط برای ورود به این بررسی بودند (1,937,880 شرکتکننده). در مجموع کیفیت شواهد به دلیل خطر سوگیری (bias) جدی و غیر مستقیم بودن (مطالعات غیرتصادفی (NRS) که در ارزیابی GRADE منعکس شد)، بسیار پائین در نظر گرفته شد.
شش مطالعه واجد شرایط شامل زنان کمبارور بدون گروه شاهد جمعیت عمومی، نشان دادند که قرارگیری در معرض داروهای محرک تخمدان، ارتباطی با افزایش خطر سرطان آندومتر ندارد (RR: 0.96؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.67 تا 1.37؛ 156,774 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). 15 مطالعه واجد شرایط که از یک جمعیت عمومی بهعنوان گروه شاهد استفاده کردند، حاکی از افزایش خطر بعد از مواجهه با داروهای محرک تخمدان بودند (RR: 1.75؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.18 تا 2.61؛ 1,762,829 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
پنج مطالعه واجد شرایط که منحصر به زنان کمبارور بودند (92,849 شرکتکننده)، درباره مواجهه با کلومیفن سیترات گزارش داده بودند. ترکیب این مطالعات، نشاندهنده یک رابطه مثبت بود (RR: 1.32؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.01 تا 1.71؛ 88,618 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)؛ اگرچه فقط در دوز بالا (RR: 1.69؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.07 تا 2.68؛ دو مطالعه؛12,073 شرکتکننده) و در تعداد بالای سیکلها (RR: 1.69؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.16 تا 2.47؛13,757 شرکتکننده). چهار مطالعه، بیانگر افزایش خطر سرطان آندومتر در زنان کمبارور نیازمند کلومیفن سیترات در قیاس با گروه شاهد از جمعیت عمومی بودند (RR: 1.87؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.00 تا 3.48؛ چهار مطالعه؛ 19,614 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). این دادهها به ما نشان نمیدهند که این ارتباط ناشی از شرایط زمینهای نیازمند به کلومیفن است یا خوددرمانی.
با بررسی اطلاعات زنان کمبارور مواجهنشده بهعنوان شاهد، قرارگیری در معرض گنادوتروپینها با افزایش خطر سرطان آندومتر مرتبط بود (RR: 1.55؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.03 تا 2.34؛ چهار مطالعه؛ 17,769 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). تحلیل مربوط به دو مطالعه (1595 شرکتکننده) در برابر جمعیت عمومی، نشانگر عدم اختلاف در خطر بود (RR: 2.12؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.79 تا 5.64؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
مصرف ترکیب کلومیفن سیترات و گنادوتروپینها در قیاس با زنان کمبارور مواجهنشده، تفاوتی در وقوع خطر سرطان آندومتر ایجاد نکرد (RR: 1.18؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.57 تا 2.44؛ دو مطالعه؛ 6345 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). با این حال در مقایسه با جمعیت عمومی، افزایش خطر یافت شد که نشان میدهد عامل اصلی میتواند کمباروری باشد تا درمان (RR: 2.99؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.53 تا 5.86؛ سه مطالعه؛ 7789 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
نتیجهگیریهای نویسندگان
تلفیق شواهدی که در حال حاضر موجود هستند، اجازه نتیجهگیری قطعی را به خاطر کیفیت بسیار پائین شواهد به ما نمیدهند. بهنظر میرسد که مواجهه با کلومیفن سیترات بهعنوان داروی محرک تخمدان در زنان کمبارور، با افزایش خطر سرطان آندومتر ارتباط دارد؛ بهویژه در دوزهای بیشتر از 2000 mg و تعداد سیکلهای بالا (بیش از 7). این موضوع ممکن است تا حد زیادی ناشی از عوامل خطر زمینهای در زنانی باشد که نیازمند درمان با کلومیفن سیترات هستند، مانند زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک، تا مصرف دارو بهخودیخود. شواهد مربوط به مواجهه با گنادوتروپینها، غیر قاطع بود.
خلاصه به زبان ساده
خطر وقوع سرطان آندومتر در زنان کمباروری که تحت درمان تحریک تخمکگذاری قرار دارند.
پیشینه
داروهای زیادی جهت درمان کمباروری (تأخیر در باردار شدن)، برای تحریک تخمکگذاری -فرایند بلوغ و آزادسازی تخمکها از تخمدانها- وجود دارند. این داروها ممکن است آندومتر را نیز تحت تأثیر قرار دهند که لایهای از بافت دیواره رحم است. با این حال، بیماریهایی که باعث کمباروری میشوند، عوامل خطر شناختهشدهای برای سرطان آندومتر (سرطان دیواره رحم) هستند؛ در شرایطی که بارداری و قرصهای ترکیبی ضد بارداری خوراکی، دارای تأثیر مثبت بوده و بهطور چشمگیری خطر سرطان آندومتر را کاهش میدهند. بنابراین جداسازی اثر سببی داروهای مورد استفاده برای درمان کمباروری از سایر علل زمینهای که میتوانند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را در فرد افزایش دهند، بسیار چالشبرانگیز است.
هدف مطالعه
یافتن اینکه آیا داروهای مورد استفاده برای تحریک تخمکگذاری، خطر سرطان آندومتر را در زنانی که نیازمند کمک پزشکی برای باردار شدن هستند، افزایش میدهند یا خیر.
نتایج اصلی
شواهد تا جولای ۲۰۱۶ موجود هستند. نوزده مطالعه شامل 1,937,880 شرکتکننده شناسایی شدند که خطر ایجاد سرطان دیواره رحم (سرطان آندومتر) را در زنان مصرفکننده داروهای محرک تخمدان، با زنان کمبارور مواجهنشده با این داروها یا زنانی از جمعیت عمومی مقایسه کرده بودند. در مجموع، مواجهه با کلومیفن سیترات، مخصوصاً در دوز بالا و در سیکلهای مکرر، میتواند با افزایش خطر ابتلا به سرطان آندومتر در آینده مرتبط باشد. شواهد درباره رابطه میان مواجهه با گنادوتروپینها و سرطان آندومتر، قدرت کمتری داشت. نمیتوانیم بگوییم افزایش خطر سرطان آندومتر، ناشی از مصرف داروهای محرک تخمکگذاری است یا علت زمینهای کمباروری.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد برای این یافتهها، بسیار پائین بود؛ زیرا مطالعات انتخابی دارای محدودیتهای شدید و اختلافات متعدد در شیوه اجرا بودند.
نتیجهگیری چه بود؟
زنانی که به درمان با کلومیفن سیترات نیاز دارند، باید آگاه باشند که در معرض افزایش خطر سرطان آندومتر قرار دارند؛ اما این امر عمدتاً به دلیل بیماری زمینهای عامل کمباروری است و ارزیابی تأثیر افزوده کلومیفن سیترات، بر اساس دادههای موجود، امکانپذیر نیست.