پیشینه
افراد زیادی در طول زندگیشان تحت عمل جراحی قرار میگیرند که نتیجه آن، ابتلا به زخمهای جراحی است. بعد از انجام عمل، زخم ایجاد شده با استفاده از بخیه، استاپل، نوارهای مخصوص یا نوعی چسب مخصوص بسته میشود. معمولا پس از اتمام عمل و قبل از اینکه بیمار اتاق عمل را ترک کند، جراح زخمهای بسته شده را با کمک گازها و نوارهای چسبدار یا نوارهای پددار (پانسمان زخم) میپوشاند. در حال حاضر هیچ راهنمایی وجود ندارد که نشان دهد بیمار چه مدتی بعد از عمل میتواند دوش بگیرد یا حمام کند. زود حمام کردن ممکن است بیمار را تشویق کند که زودتر از جایش بلند شود، که این برای بسیاری از بیماران مفید است. جلوگیری از حمام کردن و دوش گرفتن به مدت 2 تا 3 روز ممکن است باعث تجمع خاک و عرق روی بدن شود. از طرف دیگر، زود خیس کردن زخمی که درحال ترمیم است ممکن است، عوارضی برای زخم داشته باشد، مثلا باعث تحریک یا لیچ افتادن زخم شود و به محیط مناسب برای ترمیم آسیب برساند.
اهداف
این مطالعه جهت مقایسه سودمندی (مثلا پتانسیل بهبود کیفیت زندگی) یا خطرات (مثلا افزایش ابتلا به عوارض در زخم) حمام کردن یا دوش گرفتن زودهنگام (مثلا طی 48 ساعت اول بعد از عمل که epithelialisation (اپیتلیالیزه شدن) زخم انجام میشود) در برابر دیرهنگام (یعنی دوش نگرفتن تا بیش از 48 ساعت بعد از عمل) در بیمارانی که زخمهای بسته ناشی از جراحی دارند، طراحی شده است.
روش های جستجو
ما در ثبت تخصصی گروه زخم در کاکرین (Cochrane Wounds Group) (تا 30 جون 2015)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials) (کتابخانه کاکرین (The Cochrane Library))؛ پایگاه اطلاعاتی خلاصههای مرور اثرات (DARE ؛Database of Abstracts of Reviews of Effects)؛ (کتابخانه کاکرین)، Ovid MEDLINE؛ (Ovid MEDLINE (In-Process & Other Non-Indexed Citations؛ Ovid EMBASE وEBSCO CINAHL و متارجیستری از کارآزماییهای بالینی (mRCT ؛metaRegister of Controlled Trials) و پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP ؛the International Clinical Trials Registry Platform) جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای (RCT) را انتخاب کردیم که شرکت کنندگان آن، تحت عمل جراحی در هر محلی از بدن قرار گرفته و دارای یک زخم بسته بودند، چه این زخم پانسمان شده و چه نشده بود. ما مطالعاتی را که شامل افرادی با زخمهای عفونی شده یا زخمهای کثیف بودند و آنهایی را که زخمهای باز داشتند، از این مطالعه مروری خارج کردیم. همچنین ما مطالعات شبهتصادفی شده و مطالعات کوهورت و مورد شاهدی را از مطالعه مروریمان خارج کردیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
ما اطلاعات مربوط به شرکت کنندگان ومیزان خطر سوگیری (Bias) را در کارآزماییها و نتایج هر تحقیق را استخراج کردیم. برای پیامدهای دوتایی (binary)، ما خطر نسبی (RR) با 95% فاصله اطمینان (CI) را محاسبه کردیم. برای متغیرهای های پیوسته ما میانگین تفاوت (MD) یا میانگین تفاوت استاندارد با 95% CI را محاسبه کردیم و از نرمافزار RevMan 5 برای تایید محاسباتمان کمک گرفتیم.
نتایج اصلی
تنها یک کار آزمایی برای ورود به مطالعه مروری ما مناسب دانستهشد. این مطالعه خطر بالای سوگیری داشت و در کل 857 نفر را دربر میگرفت که جراحیهای کوچک پوستی داشتند. زخمها بعد از جراحی بخیه شده بودند. بیماران بهطور تصادفی در گروه حمام زود هنگام (که در آن پانسمان 12 ساعت بعد از عمل برداشته و دوش گرفته میشد) (تعداد: 415) یا حمام دیرهنگام (که در آن پانسمان حداقل تا 48 ساعت روی زخم میماند وسپس بطور معمولی دوش گرفته میشد) (تعداد: 442) قرار دادهشدند. تنها پیامدی که در این کارآزمایی گزارش شده بود، عفونت محل عمل (SSI) بود. از نظر آماری هیچ تفاوت معناداری در ایجاد SSI بین این 2 گروه مشاهده نشد (857 نفر؛ RR: 0.96؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.62 تا 1.48). نسبت بیمارانی که به سمت ایجاد SSI رفتند 8.5% در گروه حمام زود هنگام در برابر 8.8% در گروه حمام دیرهنگام بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
بهنظر میرسد که درحال حاضر مدارک قابل استنادی که بر گرفته از کارآزمایی های تصادفیسازی باشد، درباره سودمندی یا آسیبرسان بودن حمام کردن زوهنگام در برابر حمام کردن دیرهنگام بعد از عمل جراحی برای پیشگیری از عوارض زخم وجود ندارد و فاصله اطمینان ما بسیار بزرگ بود. بنابراین افزایش یا کاهش معناداری در بروز عفونت بهعلت زود یا دیر حمام رفتن مشاهده نشد. ما پیشنهاد میکنیم که کارآزماییهای تصادفیسازی وکنترل شدهای برای مقایسه حمام زودهنگام و دیرهنگام بعد از عمل انجام شود.
خلاصه به زبان ساده
حمام و دوش گرفتن بعد از عمل جراحی برای پیشگیری از عارضهدار شدن زخم
اهداف
افراد زیادی در طول زندگیشان تحت عمل جراحی قرار میگیرند. بعد از یک عمل، زخم ناشی از برش با استفاده از بخیه، استاپل، نوارهای مخصوص یا نوعی چسب مخصوص بسته میشود. معمولا پس از اتمام عمل و قبل از اینکه بیمار اتاق عمل را ترک کند، جراح زخمهای بسته شده را با استفاده از گازها و نوارهای چسبدار یا نوارهای پددار میپوشاند. به این کار پانسمان زخم میگویند. در حال حاضر هیچ راهنمایی وجود ندارد که نشان دهد بیمار چه مدتی بعد از عمل میتواند با دوش گرفتن یا حمام کردن زخم خود را خیس کند. زود حمام کردن ممکن است بیمار را تشویق کند که زودتر از جایش بلند شود که این موضوع برای بسیاری از بیماران مفید است. جلوگیری از حمام کردن و دوش گرفتن به مدت 2 تا 3 روز ممکن است باعث تجمع خاک و عرق روی بدن شود اما، زود خیس کردن زخم هم ممکن است با تحریک محل، اثرات بدی بر ترمیم زخم داشته و به محیط مناسب برای ترمیم آسیب برساند.
ما همه منابع و مدارک در دسترس را مرور کردیم (تا جولای 2013). به خصوص در مطالعات تصادفیسازی و کنترل شدهای که به خوبی طراحی شده و میتوانست بیشترین اطلاعات را به ما بدهد، جستوجو کردیم.
ما فقط یک کار آزمایی را برای ورود به مطالعه مناسب تشخیص دادیم. این مطالعه خطر بالای سوگیری را داشت مثلا نقصهایی در مسیر انجامش وجود داشت که ممکن بود باعث ایجاد نتایج نادرست شود. این مطالعه 857 نفر را دربرمیگرفت که تحت عملهای کوچک پوستی توسط پزشک عمومی قرار گرفته بودند. برای بستن زخمها از نوارهای مخصوص استفاده نشده بود و زخمها بخیه شده بودند. بیماران بهطور تصادفی و با روش شیر یا خط، در 2گروه قرار گرفتند. به یک گروه 415 نفره توصیه شده بود که پانسمان 12 ساعت بعد از عمل برداشته شود و بهطور طبیعی حمام گرفته شود، در حالیکه به گروه 442 نفره دیگر توصیه شده بود که پانسمان را حداقل تا 48 ساعت روی زخم نگه دارند وسپس بهطور معمولی دوش بگیرند. تنها پیامدی که در این کارآزمایی مورد توجه واقع شده بود، عفونت محل عمل بود. نویسندگان از نظر آماری هیچ تفاوت معناداری را در نسبت ایجاد عفونت بین این 2 گروه گزارش نکردند (8.5% در گروه حمام زودهنگام در برابر 8.8% در گروه حمام دیرهنگام). بنابراین در حال حاضر مدرک قابل استنادی که براساس کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده بتوان درباره سودمندی با آسیب رساننده بودن حمام کردن زودهنگام در برابر حمام کردن دیرهنگام بعد از عمل جراحی نظر داد؛ وجود ندارد.
پیشنهاد ما این است که کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده دیگری با هدف مقایسه اثرات حمام کردن و دوش گرفتن زودهنگام در برابر دیرهنگام طراحی و انجام شود.