پیشینه
ایجاد زخم در پاها که گاهی منجر به قطع پاها میشوند، از بزرگترین مشکلات افراد دیابتیک است که بار اقتصادی سنگینی را بر بیمار تحمیل میکنند. متدهای تکی پیشگیریکننده بهطور معناداری قادر به کاستن از بروز زخمهای پای دیابتی نبودهاند. از این رو در عمل، مداخلات پیشگیریکننده بهطور مستقیم روی بیماران، مراقبت کنندگان یا ساختار بهداشتی حمایتکننده، بهطور ترکیبی اعمال میشوند (مداخلات ترکیبی).
اهداف
هدف این مطالعه دستیابی به میزان تاثیر مداخلات ترکیبی برای پیشگیری از بروز زخمهای پا در بیماران دیابتی در مقایسه با مداخلات تکی، مراقبتهای معمول یا دیگر مداخلات ترکیبی است. مداخله ترکیبی به صورت ترکیب چند روش مراقبت، ترکیب دو یا چند روش پیشگیرانه در حداقل دو سطح مختلف مراقبت: خود بیمار، شخص مراقبت کننده از او و/یا ساختار بهداشتی حمایت کننده، تعریف میشود.
روش های جستجو
ما برای دومین بهروزرسانی، جستوجوی خود را در ثبت تخصصی گروه زخم در کاکرین (Cochrane Wounds Group)؛ (22 می 2015)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ (کتابخانه کاکرین (The Cochrane Library)؛ شماره 4؛ 2015)؛ پایگاه اطلاعاتی خلاصههای مرور اثرات (DARE ؛Database of Abstracts of Reviews of Effects)؛ (کتابخانه کاکرین؛ شماره 4؛ 2015)؛ پایگاه اطلاعاتی ارزیابی تکنولوژی سلامت (HTA ؛The Health Technology Assessment Database)؛ (کتابخانه کاکرین؛ شماره 4؛ 2015)؛ NHS Economic Evaluation Database؛ (کتابخانه کاکرین؛ شماره 4؛ 2015)؛ MEDLINE Ovid (از 1946 تا 22 می 2015)، MEDLINE Ovid (در حال انجام تا 21 می 2015) و Ovid EMBASE (از 1974 تا 21 می 2015) و EBSCO CINAHL (از 1982 تا 22 می 2015) اعمال کردیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (RCT) آیندهنگر که برای پیشگیری از بروز زخم پا دربیماران دیابتی، به مقایسه تاثیر روشهای ترکیبی پیشگیری و نه آموزشهای تکی بیماران، با متدهای تکمداخلهای و مراقبتهای معمول یا دیگر متدهای ترکیبی محافظت کننده، میپردازند.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده این مطالعه مروری بهطور جداگانه به انتخاب مطالعات پرداختند و استخراج اطلاعات و اندازهگیری خطر سوگیری (bias) مطالعات را بر اساس معیارهای مشخص شده، انجام دادند.
نتایج اصلی
فقط 6 کارآزمایی معیارهای ورود به مطالعه مروری ما را داشتند. مطالعات در مسایلی مثل حمایت بهداشتی و ماهیت مداخلات ونحوه اندازهگیری و گزارش پیامدها با هم متفاوت بودند. در 3 مطالعه که تاثیر یک مداخله برپایه آموزش را با مراقبتهای معمول یا مداخلات بر پایه راهنماها مقایسه کرده بود، فقط میزان کمی از سودمندی گزارش شده بود. 3 مطالعه دیگر، تاثیر مداخلات ترکیبی شدیدتر و جامعتر را با مراقبتهای معمول، مورد مقایسه قرار داده بودند. یک مطالعه کاهش معناداری را در قطع انتهای عضو و مقرون به صرفه بودن گزارش کرد (خطر نسبی (RR): 0.30؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.31 تا 0.71). مطالعه دیگر، کاهش معناداری را هم در قطع عضو و هم در بروز زخم در پا گزارش کرد. آخرین مطالعه، بهبود رفتارهای خودمراقبتی بیمار را گزارش کرد. همه شش مطالعه خطر سوگیری بالایی داشتند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
تحقیقاتی با کیفیت بالا وجود نداشت که برتری مداخلات ترکیبی مراقبتی را در پیشگیری از بروز زخم در پای بیماران دیابتیک نشان دهد و مدارک برای اثبات سودمندی، ناکافی است.
خلاصه به زبان ساده
راهکارهای ترکیبی برای پیشگیری از زخم پای دیابتی
زخمهای پا (زخم باز) در افراد دیابتیک (نوع 1 و نوع 2)، به خصوص در آنهایی که مشکلات نورولوژیک (اعصاب محیطی) پیدا میکنند یا خونرسانی به پاهایشان کافی نیست (مشکلات عروق محیطی)، یا هر دو مشکل را دارند، بسیار شایع هستند. اشخاصی که به دلیل دیابت دچار زخم میشوند اغلب نیاز به قطع عضو (جدا کردن اندامی از بدن با عمل جراحی) پیدا میکنند. زخمهای پا نه فقط باعث معلولیت جسمی و پائین آمدن کیفیت زندگی میشوند، بلکه از نظر اقتصادی نیز زیانآورند (هزینههای مربوط به مراقبت کننده، ناتوانیها). هدف پیشگیری از ایجاد زخم است مثلا باید به بیماران نشان دهیم که چگونه پاهای خود را معاینه کنند یا از پزشک بخواهند که این کار را همیشه انجام دهد. تکمتدهای پیشگیری کننده به تنهایی موفقیتآمیز نیستند، بنابراین در عمل، مداخلات پیشگیریکننده، ترکیبی از مداخلاتی است که مستقیما به بیمار و هم به مراقبتکنندگان یا ساختار بهداشتی حمایت کننده مربوط میشود. در این مطالعه مروری، برای اینکه مداخلات پیشگیرانه ترکیبی را سودمندتر گزارش کنیم، مدارک کافی پیدا نکردیم.