پیشینه
گلوکوم یک نوروپاتی اپتیک است که منجر به از دست دادن حس بینایی و بروز کوری میشود. این دومین علت شایع کوری غیرقابل بازگشت در سراسر جهان است. هدف از درمان اصلی گلوکوم، کاهش فشار داخل چشم (IOP) به منظور کند کردن روند نابینایی یا جلوگیری از نابینایی بیشتر است. فشار داخل چشم را میتوان با داروها، لیزر یا جراحی برشی (incisional surgeries) کاهش داد. عمل ترابکولکتومی شایعترین عمل جراحی برشی برای درمان گلوکوم است. عمل ترابکولکتومی با استفاده از ابزار اصلاحشده به منظور بهبود تخلیه آب زلالیه (aqueous humor) و در نتیجه کاهش فشار داخل چشم صورت میگیرد. ابزار اصلاحشده عمل ترابکولکتومی عبارتاند از: Ologen ،Ex-PRESS، غشای آمنیوتیک، غشای پلیتترافلوئورواتیلن منبسط شده (Gelfilm (E-PTFE، و غیره. با این حال، اثربخشی و ایمنی این ابزارها نامشخص است.
اهداف
ارزیابی اثربخشی نسبی -به ویژه از نظر کنترل فشار داخل چشم و ایمنی- استفاده از ابزارهای گوناگون در نقش مکملهایی برای عمل جراحی ترابکولکتومی در مقایسه با عمل ترابکولکتومی استاندارد در چشم مبتلا به گلوکوم.
روش های جستجو
این موارد را جستوجو کردیم: CENTRAL (که شامل مرکز ثبت کارآزماییهای چشم و بینایی در کاکرین (Cochrane Eyes and Vision Trials Register) است) (شماره 12، 2014)؛ Ovid Medline؛ Ovid MEDLINE In-Process and Other Non-Indexed Citation؛ نشریه Ovid Medline؛ OLDMEDLINE (از ژانویه 1946 تا دسامبر 2014)؛ EMBASE (از ژانویه 1980 تا دسامبر 2014)؛ PubMed (از 1948 تا دسامبر 2014)؛ منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS؛ Latin American and Caribbean Health Sciences Literature) (ژانویه 1982 تا دسامبر 2014)؛ metaRegister وابسته به کارآزماییهای کنترلشده (mRCT) (در www.controlled-trials.com)؛
ClinicalTrials.gov (در www.clinicaltrials.gov) و پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP؛ WHO International Clinical Trials Registry Platform). ما در جستوجوهای الکترونیکی برای کارآزماییها هیچگونه تاریخ یا محدودیتهای زبانی را به کار نبردیم. آخرین جستوجوی ما در پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی به تاریخ 22 دسامبر 2014 برمیگردد.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (RCT) را بررسی کردیم که در آنها ابزارهای استفاده شده طی عمل ترابکولکتومی با عمل ترابکولکتومی تنها مقایسه شده بود. همچنین مطالعاتی را بررسی کردیم که در آنها یک یا هر دو گروه تحت درمان از آنتیبیوتیک استفاده کرده بودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
روشهای استاندارد مورد نظر کاکرین را به کار بردیم.
نتایج اصلی
به 33 مطالعه برخوردیم که معیارهای مورد نظر ما در آنها رعایت شده بود. از این تعداد، 30 مطالعه در قالب مقالات مفصل در مجلات و سه مطالعه نیز در قالب چکیدههای مخصوص کنفرانس منتشر شده بودند. تنها پنج مطالعه به ثبت رسیده بود. این 33 مطالعه با حضور جمعا 1542 شرکتکننده مبتلا به گلوکوم صورت گرفت و در آنها پنج نوع ابزار کاشتهشده طی عمل ترابکولکتومی در برابر ترابکولکتومی تنها مقایسه شده بود. در 5 مطالعه، استفاده ازEx-PRESS (با 386 شرکتکننده)، در 8 مطالعه استفاده از Ologen (با 327 شرکتکننده)، در 18 مطالعه استفاده از غشای آمنیوتیک (با 726 شرکتکننده)، در یک مطالعه استفاده از E-PTFE (با 60 شرکتکننده) و در یک مطالعه استفاده از Gelfilm (با 43 شرکتکننده) گزارش شده بود. این مطالعات در آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، اروپا، آسیا و خاورمیانه انجام شدند. دورههای پیگیری برنامهریزی شده شرکتکنندگان، بازه زمانی را از سه ماه تا پنج سال شامل میشد. این مطالعات به شکل ضعیفی گزارش شده بودند و در نتیجه توانایی ما را برای قضاوت درباره خطر تورش در بسیاری از حوزهها محدود میکردند. تنها دو مطالعه به روشنی ارزیابی را از پیامدها پوشش داده بودند، بنابراین، ما خطر سوگیری (bias) را در 31 مطالعه در سطح بالا ارزیابی کردیم.
کیفیت پایین شواهد در سه مطالعه مبین این نکته بود که استفاده از Ex-PRESS در مقایسه با عمل ترابکولکتومی تنها ممکن است با اندکی کاهش فشار داخل چشم طی یک سال همراه باشد (میانگین تفاوت (MD): 1.58 - میلیمتر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.74 - تا 0.42 - ؛ 165 چشم). ممکن است تعداد موارد جراحی آب مروارید و هایفما (hyphema) در گروه تحت درمان با Ex-PRESS نسبت به گروه تحت عمل ترابکولکتومی کمتر باشد (عمل جراحی آب مروارید: (خطر نسبی (RR): 0.32؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.14 تا 0.74؛ سه مطالعه، کیفیت شواهد در سطح پائین؛ هایفما (RR: 0.33؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.12 تا 0.94؛ چهار مطالعه؛ شواهد با کیفیت پائین). اینکه آیا اثر Ex-PRESS مانع از hypotony میشود یا خیر، نامشخص بود (RR: 0.92؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.63 تا 1.33؛ دو مطالعه؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین). این مطالعات همگی تحت حمایت مالی تولیدکنندگان ابزار مورد اشاره بودهاند.
کیفیت بسیار پایین شواهد در این پنج مطالعه نشان میدهد که استفاده از Ologen در مقایسه با عمل ترابکولکتومی تنها با اندکی افزایش فشار داخل چشم طی یک سال همراه است (MD: 1.40 میلیمتر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.57 - تا 3.38؛ 177 چشم). تأثیر Ologen بر پیشگیری از hypotony نامعلوم بود (RR: 0.75؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.47 تا 1.19؛ پنج مطالعه؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین). تفاوتهای بین دو گروه تحت درمان در خصوص سایر عوارض گزارششده نیز قطعیت نداشتند.
وجود شواهد با کیفیت پایین در 9 مطالعه نشان میدهد که استفاده از غشای آمنیوتیک همراه با عمل ترابکولکتومی ممکن است موجب کمتر شدن فشار داخل چشم طی یک سال در مقایسه با عمل ترابکولکتومی تنها شود (MD: 3.92 - میلیمتر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 5.41 - تا 2.42 - ؛ 356 چشم). شواهد با کیفیت پایین نشان داد که استفاده از غشای آمنیوتیک ممکن است از بروز عوارض جانبی مانند hypotony جلوگیری کند (RR: 0.40؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.17 تا 0.94؛ پنج مطالعه؛ شواهد با کیفیت پائین).
گزارش به دست آمده از تنها مطالعه درباره E-PTFE (با 60 چشم) هیچ تفاوت مهمی را در خصوص فشار داخل چشم پس از عمل در طول یک سال بین گروه تحت عمل ترابکولکتومی همراه با E-PTFE در مقایسه با گروهی که فقط تحت عمل ترابکولکتومی قرار داشت، نشان نداد (MD: 0.44 - میلیمتر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.76 - تا 0.88). تنها عارضه مشاهده شده بعد از عمل، Hypotony بود که در گروه تحت درمان با E-PTFE در مقایسه با گروه تحت عمل ترابکولکتومی تنها، به دفعات کمتری بروز کرد (RR: 0.29؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.11 تا 0.77).
در گزارشی که از مطالعه درباره Gelfilm تهیه شده، به عدم قطعیت در تفاوت فشار داخل چشم و میزان عوارض جانبی در دو گروه (ترابکولکتومی با Gelfilm و ترابکولکتومی تنها) طی یک سال اشاره شده بود. در این گزارش هیچ داده بیشتری ارائه نشده بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
به طور کلی، استفاده از ابزار همراه با عمل ترابکولکتومی استاندارد ممکن است به کاهش بیشتر فشار داخل چشم طی یک سال پیگیری در مقایسه با عمل ترابکولکتومی تنها کمک کند. با این حال، با توجه به تورش بالقوه و عدم دقت در برآورد اثر، کیفیت شواهد پایین است. هنگامی که ما پیامدهای درون زیرگروهها را بر اساس نوع ابزار استفاده شده بررسی کردیم، یافتههای ما نشان دادند که استفاده از یک ابزار Ex-PRESS یا یک غشای آمنیوتیک در نقش ابزار کمکی برای عمل ترابکولکتومی ممکن است در کاهش فشار داخل چشم در یک سال پس از عمل در مقایسه با عمل ترابکولکتومی تنها اندکی مؤثرتر باشد. شواهد محکم و مطمئنی وجود ندارد دال بر اینکه ایمنی این ابزار به اندازه عمل ترابکولکتومی تنها است. با توجه به محدودیتهای مختلف در طراحی و اجرای این مطالعات، قابلیت استفاده از ترکیب این شواهد برای دیگر جمعیتها یا سایر تنظیمات نامشخص است. برای تعیین اثربخشی و ایمنی ابزارهای دیگر و در جمعیتهای زیرگروه، مانند افراد مبتلا به انواع مختلف گلوکوم، از نژادها و قومیتهای گوناگون و با انواع لنزهای مختلف (مانند phakic،pseudophakic) به تحقیقات بیشتری نیاز است.
خلاصه به زبان ساده
عمل ترابکولکتومی با ابزار اصلاحشده برای درمان گلوکوم.
سوال مطالعه مروری
شواهد موجود را درباره اثربخشی و ایمنی استفاده از ابزار در عمل جراحی گلوکوم استاندارد (ترابکولکتومی) برای درمان گلوکوم بررسی کردیم.
پیشینه
گلوکوم، بیماری عصب بینایی است که به نابینایی منجر میشود. این بیماری دومین علت اصلی نابینایی در سراسر جهان شناخته شده و کوری ناشی از گلوکوم دائمی است. درمان گلوکوم با هدف کاهش فشار در داخل چشم (IOP) صورت میگیرد. این امر موجب کند شدن سرعت نابینایی یا جلوگیری از نابینایی بیشتر ناشی از گلوکوم میشود. فشار چشم را میتوان با داروها، لیزر درمانی یا جراحی کاهش داد. ترابکولکتومی را که شایعترین عمل جراحی استاندارد برای درمان گلوکوم است، میتوان با استفاده از لوازم کمکی یا ابزارهایی حین عمل جراحی بهینهسازی کرد. مطالعات کنونی استفاده از ابزار مختلف مانند Ex-PRESS ،Ologen، غشای آمنیوتیک، غشای پلی تترافلوئورواتیلن منبسط شده (Gelfilm (E-PTFE، شانت طلایی (T-flux (gold shunt، و سایر ابزار را گزارش کردهاند.
ویژگیهای مطالعه
به 33 مطالعه برخوردیم که معیارهای مورد نظر ما در آنها رعایت شده بود. این مطالعات با حضور جمعا 1542 شرکتکننده مبتلا به گلوکوم صورت گرفته و در آنها پنج نوع ابزار کاشته شده طی عمل ترابکولکتومی در برابر عمل ترابکولکتومی تنها مقایسه شده بود. در 5 مطالعه استفاده ازEx-PRESS (با 386 شرکتکننده)، در 8 مطالعه استفاده از Ologen (با 327 شرکتکننده)، در 18 مطالعه استفاده از غشای آمنیوتیک (با 726 شرکتکننده)، در یک مطالعه استفاده از E-PTFE (با 60 شرکتکننده) و در یک مطالعه استفاده از Gelfilm (با 43 شرکتکننده) گزارش شده بود. این مطالعات در آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، اروپا، آسیا و خاورمیانه انجام شده بودند. دورههای پیگیری برنامهریزی شده شرکتکنندگان، شامل بازه زمانی از سه ماه تا پنج سال میشد.
نتایج اصلی
سه مطالعه نشان داد که استفاده از شانت Ex-PRESS حین عمل ترابکولکتومی ممکن است حدودا به اندازه 1.6 میلیمتر جیوه بیش از عمل ترابکولکتومی تنها، از فشار چشم بکاهد. در مطالعهای دیگر، اختلافی در فشار چشم طی یک سال بین عمل ترابکولکتومی همراه با Ex-PRESS در مقایسه با ترابکولکتومی تنها مشاهده نشد. در پنج مطالعه هیچ اختلاف مهمی بین ترابکولکتومی و Ologen در مقایسه با ترابکولکتومی تنها یافت نشد. در 9 مطالعه معلوم شد که استفاده از غشای آمنیوتیک در طول عمل ترابکولکتومی ممکن است فشار داخل چشم را حدود 4 میلیمتر جیوه بیش از عمل ترابکولکتومی تنها در یک سال پیگیری کاهش دهد. ما تفاوتهای درخور اهمیتی در خصوص فشار چشم بعد از عمل طی یک سال، بین ترابکولکتومی همراه با E-PTFE و ترابکولکتومی تنها نیافتیم. ما در خصوص شواهد مربوط به استفاده از Gelfilm به دادههای کافی دست نیافتیم. مشخص نیست که آیا ایمنی این ابزارها به اندازه ایمنی عمل ترابکولکتومی تنها هست یا خیر. زمان شواهد موجود به تاریخ 22 دسامبر سال 2014 برمیگردد.
کیفیت شواهد
کیفیت کلی مطالعات صورت گرفته با توجه به نوع ابزار مطالعه شده متفاوت بود. به طور خاص، کیفیت برای مطالعات Ex-PRESS در سطح بسیار پائین، برای مطالعات Ologen در سطح بسیار پائین، برای مطالعات غشای آمنیوتیک در سطح پائین و برای سایر ابزارها نامشخص بود. با توجه به نقصهای مختلف در طراحی مطالعه و گزارش ناقص، باید محتاطانه دادهها خصوصا دادههای مربوط به مطالعات غشای آمنیوتیک تفسیر شوند.