در حدود 10 درصد از زنان واقع در سنین باروری، از بیماری مزمن و پرهزینه آندومتریوز رنج میبرند. این بیماری باعث ایجاد درد در ناحیه لگن و همچنین ناباروری میشود. لاپاراسکوپی، آزمایش تشخیصی استاندارد طلایی برای آندومتریوز است، اما این روش پرهزینه است و خطرات ناشی از جراحی را به همراه دارد. در حال حاضر، هیچگونه آزمایش غیرتهاجمی وجود ندارد که بتوان آن را در قالب روش بالینی برای تشخیص دقیق آندومتریوز مورد استفاده قرار داد. این نخستین بررسی دقت آزمایش تشخیصی درباره بیومارکرهای آندومتر برای درمان آندومتریوز است که در آن با استفاده از روششناسیهای مورد نظر کاکرین، منابع علمی به سرعت در حال گسترش در این زمینه بهروز رسانی میشود.
تعیین دقت تشخیصی مارکرهای آندومتر برای درمان آندومتریوز لگنی، با استفاده از تشخیص مبتنی بر عمل جراحی بهمنزله استاندارد مرجع. ما این آزمایشها را بهمثابه آزمایشهای جایگزین برای عمل جراحی تشخیصی و بهمنزله آزمایشهای تریاژ برای آگاهی در خصوص تصمیمگیری درباره انجام عمل جراحی آندومتریوز ارزیابی کردیم.
ما جستوجوها را به طرحهای مطالعاتی خاص، زبان یا تاریخ انتشار خاص محدود نکردیم. به منظور شناسایی کارآزماییها، ما پایگاه اطلاعاتی زیر را جستوجو کردیم: CENTRAL (جون 2015)؛ MEDLINE (از ابتدا تا می 2015)، EMBASE (از ابتدا تا می 2015)، CINAHL (از ابتدا تا اپریل 2015)، PsycINFO (از ابتدا تا اپریل 2015)؛ Web of Science (از ابتدا تا اپریل 2015)؛ LILACS (از ابتدا تا اپریل 2015)؛ OAIster (از ابتدا تا اپریل 2015)؛ TRIP (از ابتدا تا اپریل 2015) و سایت ClinicalTrials.gov (از ابتدا تا اپریل 2015). ما پایگاه اطلاعاتی DARE و PubMed را تا اپریل 2015 جستوجو کردیم تا مطالعات مروری و گایدلاینها را بهمثابه اصل منابع در مطالعات بالقوه مرتبط شناسایی کنیم. همچنین، مقالاتی را که بهتازگی منتشر شده و هنوز برای آنها در پایگاههای اطلاعاتی اصلی نمایه تعیین نشده بود، جستوجو کردیم. راهبردهای جستوجو عبارت بودند از واژههای ثبتشده در عنوانها، چکیدهها، کلمات متن در تمام مقالات ثبتشده و سرعنوانهای موضوعی پزشکی (MeSH).
ما مطالعات منتشرشده، به دقت بررسیشده و تصادفیسازی و کنترلشده را در هر اندازه در نظر گرفتیم؛ مانند نمونههای آیندهنگر گردآوری شده از کل جمعیتهای زنان در سنین باروری که به یک یا چند بیماری هدف زیر مبتلا هستند: آندومتریوز تخمدان، آندومتریوز پریتونئ ال یا آندومتریوز با انفیلتراسیون عمقی لگن (DIE).
دو نویسنده به طور مستقل به گردآوری و ارزیابی کیفی دادههای حاصل از هر مطالعه پرداختند. برای هر آزمایش تشخیصی آندومتر، ما دادهها را در قالب مثبت یا منفی برای تشخیص مبتنی بر جراحی آندومتریوز طبقهبندی و میزان حساسیت و اختصاصیت را محاسبه کردیم. ما با استفاده از مدل دومتغیره، برآوردهای ادغامشده و به دست آمده از مؤلفههای حساسیت و اختصاصیت را، هر زمان که مجموعه دادهها به اندازه کافی در دسترس بود، به دست آوردیم. معیارهای از پیش تعیینشده برای تست خونی که به لحاظ بالینی مفید باشد برای جایگزین عمل جراحی تشخیصی و ردیابی آندومتریوز عبارت بودند از مؤلفه حساسیت، به میزان 0.94 و مؤلفه اختصاصیت، به اندازه 0.79 ما معیارها را برای تستهای تریاژ با میزان حساسیت ≥ 95% و میزان اختصاصیت ≥ 50% تعیین کردیم که اگر نتیجه تست (آزمون SnOUT) منفی باشد یا میزان حساسیت ≥ 50% و میزان اختصاصیت ≥ 95% باشد، تشخیص با دقت بالا را «رد میکند» و اگر نتیجه تست (آزمون SPIN) مثبت باشد، تشخیص با دقت بالا را «میپذیرد».
ما 54 مطالعه را با حضور 2729 شرکتکننده در نظر گرفتیم که به لحاظ روششناسی مطالعات، کیفیت ضعیفی داشتند. در این مطالعات، به ارزیابی بیومارکرهای آندومتر در مراحل خاصی از سیکل قاعدگی یا خارج از آن پرداخته شد و بیومارکرها هم در مایع مربوط به قاعدگی، در کل بافت آندومتر و هم در بخشهای مجزای آندومتر تست شدند. در 27 مطالعه، عملکرد تشخیصی 22 بیومارکر آندومتر برای آندومتریوز ارزیابی شد. این موارد عبارت بودند از: فاکتور رشد و آنژیوژنز (PROK-1)، مولکولهای چسبندگی سلول (اینتگرینهای α3β1؛ α4β1؛ β1 و α6)، مولکولهای بازسازی DNA؛ (hTERT)، پروتئوم میتوکندریال و اندومتریال، نشانگرهای هورمونی (CYP19؛ 17βHSD2؛ ER-α؛ ER-β)، شاخصهای التهابی (IL-1R2)، نشانگرهای میوژنیک (کالدسمون، CALD-1)، نشانگرهای عصبی (PGP 9.5؛ VIP؛ CGRP؛ SP؛ NPY؛ NF) و نشانگرهای تومور (CA-125). بیشتر این بیومارکرها در مطالعات جداگانه ارزیابی شدند، حال آنکه صرفاً دادههای مربوط به PGP 9.5 و CYP19 برای متاآنالیز (meta-analysis) در دسترس بودند. این دو نشانگر زیستی، از تنوع قابلتوجه برای برآوردهای تشخیصی بین مطالعات حکایت داشتند. با این حال، این دادهها برای تعیین قابل اعتماد منابع ناهمگونی (the sources of heterogeneity)، بسیار محدود بودند. میانگین مؤلفههای «حساسیت» و «اختصاصیت» مربوط به PGP 9.5؛ (7 مطالعه، 361 زن) پس از حذف یک مطالعه نامربوط، به ترتیب برابر بود با 0.96 (95% فاصله اطمینان (CI): 0.91 تا 1.00) و 0.86 (95% فاصله اطمینان (CI): 0.70 تا 1.00)، و برای CYP19 (8 مطالعه، 444 زن)، این مؤلفهها به ترتیب برابر بودند با 0.77 (95% فاصله اطمینان (CI): 0.70 تا 0.85) و 0.74 (95% CI: 0.65 تا 0.84). ما نتوانستیم به لحاظ آماری، دیگر بیومارکرها را به شکلی معنادار ارزیابی کنیم. در 31 مطالعه دیگر، تعداد 77 نشانگر زیستی ارزیابی شدند که هیچ شواهدی مبنی بر وجود تفاوت در سطوح تظاهر بین گروه زنان با و بدون آندومتریوز نشان داده نشد.
ما نتوانستیم به لحاظ آماری بیشتر بیومارکرها را در این مطالعه مروری به شکلی معنادار ارزیابی کنیم. با در نظر گرفتن کیفیت پائین بیشتر مطالعات، یافتههای این مطالعه مروری باید با احتیاط تفسیر شوند. با اینکه PGP 9.5 معیارهای یک آزمون جایگزینی را داشت، به شکل قابلتوجهی نشاندهنده ناهمگونی درون مطالعه در برآوردهای تشخیصی بود؛ منبع آنها نمیتوانست تعیین شود. چند نشانگر زیستی آندومتر، مانند پروتئوم آندومتر، 17βHSD2؛ IL-1R2، کالدسمون و دیگر شاخصهای مربوط به عصب (VIP؛ CGRP؛ SP؛ NPY و ترکیبی از VIP؛ PGP 9.5 و SP) از شواهد تشخیصی در آینده خبر میدادند، اما برای هرگونه توصیه بالینی، شواهد یا کافی نبودند یا کیفیت پائینی داشتند. استاندارد طلایی برای تشخیص آندومتریوز، همچنان لاپاراسکوپی است و با استفاده از هر آزمایش غیرتهاجمی تنها باید در یک زمینه تحقیقاتی انجام شود. ما همچنین تعدادی از بیومارکرها را شناسایی کردیم که هیچ ارزش تشخیصی برای بیماری آندومتریوز نداشتند. ما توصیه میکنیم که محققان در مطالعات آینده به سمت بیومارکرها با پتانسیل تشخیصی بالا در مطالعات تشخیصی با کیفیت خوب گام بردارند.