رتینوپاتی دیابتیک (diabetic retinopathy) یکی از علل اصلی کوری بوده و تعداد موارد ابتلا به این عارضه در سالهای اخیر افزایش یافته است. از داروی گیاهی (herbal medicine) برای درمان دیابت و عوارض آن شامل رتینوپاتی دیابتیک برای هزاران سال در کل جهان استفاده شده است. با وجود این، کار متداول همیشه مبتنی بر شواهد نیست. برای کمک به افراد مبتلا به رتینوپاتی دیابتیک یا پزشکان برای قضاوتهای منطقی درباره استفاده از داروی گیاهی به عنوان درمان، به شواهد نیاز است.
ارزیابی اثربخشی و مضرات داروی گیاهی تکی برای درمان رتینوپاتی دیابتیک.
ما در CENTRAL، که دربرگیرنده پایگاه ثبت کارآزماییهای چشم و بینایی در کاکرین است، MEDLINE؛ Embase؛ OpenGrey؛ رجیستری ISRCTN؛ ClinicalTrials.gov و ICTRP جستوجو کردیم. تاریخ جستوجو 12 جون 2018 بود. ما همچنین در جون 2013، در پایگاههای اطلاعاتی چینی زیر جستوجو کردیم: پایگاه اطلاعاتی منابع علمی زیستپزشکی چین (CBM)، سیستم تحلیل و بازیابی منابع علمی پزشکی سنتی چین (TCMLARS)، پایگاه رسالههای ونفنگ چین (Wanfang China Dissertation Database; CDDB)، پایگاه مقالات کنفرانسهای ونفنگ چین (CCPD ؛Wanfang China Conference Paper Database) و نمایه منابع علمی دورهای چین (Index to Chinese Periodical Literature).
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCTs ؛randomised controlled trails) و شبه - RCT هایی را وارد مرور کردیم که اثرات هر نوع گیاه تکی (یا عصارههای به دست آمده از یک گیاه تکی) را به عنوان درمان برای افراد مبتلا به رتینوپاتی دیابتیک بررسی کرده بودند. ما این مبناهای مقایسه را در نظر گرفتیم: دارونما (placebo)، عدم درمان، داروی غیرگیاهی (مرسوم) یا درمان جراحی.
2 نویسنده مرور بهطور مستقل از هم دادهها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را در مطالعات بررسی کردند. پیامدهای از پیشتعیینشده ما عبارت بودند از: پیشرفت رتینوپاتی دیابتیک، حدت بینایی، میکروآنوریسمها (microaneurysms) و خونریزیها در رتین (haemorrhages in the retina)، هموگلوبین گلیکوزیلهشده خون A1C (HbA1c) (%) و عوارض جانبی. ما با استفاده از خطرات نسبی (RR ؛risk ratios) برای پیامدهای دو تایی و اختلافات میانگین (MD ؛mean differences) برای پیامدهای پیوسته، با 95% فاصله اطمینان (CI) متاآنالیز را اجرا کردیم. ما قطعیت شواهد را با استفاده از درجهبندی توصیهها، ارزیابی، ارتقا و بررسی (GRADE) ارزیابی کردیم.
ما 10 مطالعه را شامل 754 شرکتکننده، که 9 مورد از آنها در چین و 1 مورد در لهستان اجرا شده بودند، وارد مرور کردیم. در تمامی مطالعات، شرکتکندگان در هر 2 گروه برای رتینوپاتی دیابتیک درمان متداول دریافت کرده بودند که شامل حفظ قند خون و چربی خون با استفاده از دارو و پایبندی به رژیم با ثبات دیابتیک بود. در 3 مطالعه، گروه مقایسه نیز یک مقایسهکننده بهطور بالقوه فعال اضافی را به شکل داروی وازوپروتکتیو (vasoprotective) دریافت کرده بودند. گیاهان تکی یا عصارهها عبارت بودند از قرص عصاره روسکوس (Ruscus)، کپسول Sanqi Tongshu، تزریق تترامتیلپیرازین (tetramethylpyrazine)، تزریق Xueshuantong، تزریق پیوراریا (Puerarin) و تریق Xuesaitong. کپسول Sanqi Tongshu، تزریق Xueshuantong و تزریق Xuesaitong همگی از عصاره Radix Notoginseng (Sa qi) ساخته شده و مواد تشکیلدهنده اصلی سانچینوسید (sanchinoside) بود. خطر سوگیری در تمامی مطالعات وارد شده به مرور عمدتا به دلیل عدم پنهانسازی (کورسازی)، بالا بود. هیچیک از مطالعات پیامد اولیه این مطالعه مروری، پیشرفت رتینوپاتی، را گزارش نکرده بودند.
تحلیل تجمیعی مداخلات گیاهی پیشنهاد میکند که افرادی که از این گیاهان به صورت ترکیبی با درمانهای مرسوم استفاده میکنند، در مقایسه با افرادی که این گیاهان را دریافت نکرده بودند، زمانی که با مداخلات متداول به تنهایی در انتهای درمان مقایسه میشوند، احتمالا بیشتر ممکن است بیشاز 2 خط حدت بینایی یا بیشتر به دست آورده باشند (RR: 1.26؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.08 تا 1.48؛ 5 کارآزمایی؛ 541 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پایین). تحلیل زیرگروهی بر مبنای گیاهان مجرد مختلف، هیچ شواهدیرا برای اثرات مختلف از گیاهان مختلف به دست نداد، اما قدرت این تحلیل پایین بود. یک مطالعه گزارش کرده بود که کپسول Sanqi Tongshu ممکن بود که با کاهش بیشتری در میکروآنوریسم و خونریزی در رتین رابطه داشته باشد (شواهد با قطعیت بسیار پایین). تحلیل تجمعی 2 مطالعه درباره تزریق تترامتیلپیرازین یا Xueshuantong نشان داد که چنین گیاهانی ممکن است دارای اثر کوچکی روی کاهش HbA1c بوده باشند (MD: 0.00-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.58 تا 0.58؛ 215 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پایین).
شواهدی با قطعیت بسیار پایین درباره رویدادهای جانبی وجود داشت. 2 مطالعه رویدادهای جانبی خفیفی را گزارش کرده بودند. از جمله دلپیچه (uncomfortable stomach)، کهیر (urticaria)، سرگیجه و سردرد. هیچ گزارشی مبنی بر مشاهده رویدادهای جانبی در سایر مطالعات وجود نداشت.
هیچگونه نتیجهگیری از شواهد موجود در دسترس درباره اثر هر نوع گیاه تکی یا عصاره گیاهی روی رتینوپاتی دیابتیک، امکانپذیر نیست. خارج کردن اثر دارونما به عنوان توضیح احتمالی برای اختلافات مشاهدهشده، به دلیل عدم کنترل دارونما در مطالعات وارد شده به مرور، مشکل بود. برای تولید شواهد به کارآزماییهای طراحیشده به تعداد کافی نیاز است.