بیماری پریودنتال (periodontal) وضعیتی است که با تاثیر بر بافتهای محافظتی دندان (لثه، استخوان آلوئولار (alveolar)، لیگامان پریودنتال و سمنتوم (cementum))، با پتانسیل ایجاد عوارض جانبی شدید، بر سلامت دهان تأثیر میگذارد. این وضعیت یک پاتوژنز پیچیدهای دارد که شامل ترکیبی از میکروارگانیسمهایخاص و پاسخ میزبان مستعد است. نقایص زیر استخوانی یا Infra-bony یکی از انواع مورفولوژی نقایص استخوان آلوئولار است که میتوان در طول پریودنتیت مشاهده کرد. رویکردهای اخیر برای درمان نقایص زیر استخوانی، ترکیبی از تکنیکهای پیشرفته جراحی با فاکتورهای رشد مشتقشده از پلاکت است. اینها بهطور طبیعی از پلیپپتیدها سنتز میشوند و بهعنوان واسطهها برای فعالیتهای مختلف سلولی در طول بهبود زخم عمل میکنند. اعتقاد بر این است که استفاده کمکی از کنسانترههای پلاکت اتولوگ (autologous) انجام پروسیجرهای جراحی پریودنتال را بهتر و پیامد درمان نقایص زیر استخوانی را قابلپیشبینیتر میکند.
ارزیابی اثرات کنسانترههای اتولوگ پلاکت (APC) استفادهشده بهعنوان یک کمک برای درمانهای جراحی پریودنتال (دبریدمان فلپ باز (OFD ؛open flap debridement)؛ OFD همراه با پیوند استخوان (BG)؛ بازسازی هدایتشده بافتی (GTR)؛ OFD همراه با مشتق ماتریکس مینا (EMD ؛enamel matrix derivative)) برای درمان نقایص زیر استخوانی.
متخصص اطلاعات سلامت دهان کاکرین پایگاههای اطلاعاتی زیر را جستوجو کرد: پایگاه ثبت کارآزماییهای سلامت دهان کاکرین (تا 27 فوریه 2018)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترلشده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trails، سال 2018، شماره 1) در کتابحانه کاکرین (جستوجوشده تا 27 فوریه 2018)؛ MEDLINE Ovid (1946 تا 72 فوریه 2018)؛ Embase Ovid (1980 تا 27 فوریه 2018) و کتابخانه مجازی سلامت LILACS BIREME (از 1982 تا 27 فوریه 2018). برای کارآزماییهای درحال انجام پایگاه ثبت کارآزماییهای مؤسسه ملی سلامت ایالات متحده (ClinicalTrials.gov) و پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت تا 27 فوریه 2018 جستوجو شدند. هنگام جستوجو در پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی هیچ محدودیتی بر زبان یا تاریخ انتشار اعمال نشد.
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCTs ؛randomised controlled trails) را از هر 2 طرح موازی و split‐mouth، شامل شرکتکنندگان مبتلابه نقایص زیر استخوانی نیازمند به درمان جراحی انتخاب کردیم. مطالعات پیامدهای درمان را برای یک تکنیک خاص جراحی همراه با APC و همان تکنیک را، زمانی که بهتنهایی استفاده میشود، مقایسه کردند.
2 نویسنده مطالعه مروری بهطور مستقل استخراج دادهها و ارزیابی خطر سوگیری (risk of bias) را انجام دادند، و دادهها را با استفاده از روشهای کاکرین تجزیهوتحلیل کردند. پیامدهای اولیه ارزیابیشده به شرح زیر بودند: تغییر عمق پروب پاکت (PD)، تغییر در سطح بالینی پیوست با (CAL) clinical attachment level و تغییر در پرکردن نقص استخوان رادیوگرافیک (RBF). ما تمام دادهها را در 4 گروه سازماندهی کردیم، هر گروه یک تکنیک خاص جراحی را، زمانی که همراه با APC یا بهتنهایی استفاده شد، مقایسه کردند: 1. OFD + APC درمقابل OFD؛ 2. BG + OFD + APC درمقابل BG + OFD؛ 3. GRT + APS درمقابل GRT و 4. EMD + APC درمقابل EMD.
ما 38 مورد RCT را انتخاب کردیم. 22 مورد طراحی split‐mouth و 16 مورد طراحی موازی داشتند. ارزیابی کلی دادهها شامل 1402 نقص بود. 2 مطالعه در معرض خطر نامشخص سوگیری و 36 مطالعه باقیمانده در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند.
1. OFD + APC درمقابل OFD بهتنهایی
12 مطالعه در این مقایسه، با مجموع 510 نقص زیر استخوانی انتخاب شدند. شواهدی مبنی بر یک مزیت در استفاده APC در سطح کلی از مطالعات با طراحی موازی و split‐mouth برای تمام 3 پیامد اولیه وجود دارد: PD (اختلاف میانگین (MD): 1.29 میلیمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.00 تا 1.58 میلیمتر؛ P < 0.001؛ 12 مطالعه؛ 510 نقص؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین)؛ CAL (MD: 1.47 میلیمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.11 تا 1.82 میلیمتر؛ P < 0.001؛ 12 مطالعه؛ 510 نقص؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین) و RBF (MD:%34.26 ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 30.07% تا 38.46%؛ P < 0.001؛ 9 مطالعه؛ 401 نقص؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین).
2. BG + OFD + APC درمقابل BG + OFD
17 مطالعه در این مقایسه، با مجموع 569 نقص زیر استخوانی انتخاب شدند. با توجه به تمام پیگیریها، همچنین 3 تا 6 ماه و 9 تا 12 ماه، شواهدی مبنی بر یک مزیت در استفاده APC از مطالعات با طراحی موازی و split‐mouth برای تمام 3 پیامد اولیه وجود دارد: PD (MD: 0.54 میلیمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.33 تا 0.75 میلیمتر؛ P < 0.001؛ 17 مطالعه؛ 569 نقص؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین)؛ CAL (MD: 0.72 میلیمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.43 تا 1.00 میلیمتر؛ P < 0.001؛ 17 مطالعه؛ 569 نقص؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین) و RBF (MD:%8.10 ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 5.26% تا 10.94%؛ P < 0.001؛ 11 مطالعه؛ 420 نقص؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین).
3. GRT + APS درمقابل GRT بهتنهایی
7 مطالعه در این مقایسه، با مجموع 248 نقص زیر استخوانی انتخاب شدند. با توجه به تمام پیگیریها، احتمالا یک مزیت برای استفاده APC برای PD (MD: 0.92 میلیمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.02- تا 1.86 میلیمتر؛ P = 0.05؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین) و CAL (MD: 0.42 میلیمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.02- تا 0.86 میلیمتر؛ P = 0.06؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین) وجود دارد. با این حال، باتوجه به فواصل اطمینان وسیع، ممکن است مزیت کمی برای کنترل وجود داشته باشد. با توجه به پیگیریهای 3 تا 6 ماهه و 9 تا 12 ماهه، شواهدی مبنی بر مزیت بهجز برای CAL در 3 تا 6 ماه (MD: 0.54 میلیمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.18 تا 0.89 میلیمتر؛ P = 0.003؛ 3 مطالعه؛ 134 نقص) وجود نداشت. دادههای مربوط به RBF در دسترس نبودند.
4. EMD + APC درمقابل EMD
2 مطالعه در این مقایسه، با مجموع 75 نقص زیر استخوانی انتخاب شدند. شواهدی مبنی بر یک مزیت در استفاده APC برای تمام 3 پیامد اولیه وجود دارد: PD (MD:0.13 میلیمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.05- تا 0.30 میلیمتر؛ P = 0.16؛ 2 مطالعه؛ 75 نقص؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین)؛ CAL (MD: 0.10 میلیمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.13- تا 0.32 میلیمتر؛ P = 0.40؛ 2 مطالعه؛ 75 نقص؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین) و RBF (MD:-0.60 %؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 6.21-% تا 5.01%؛ P = 0.83؛ 1 مطالعه؛ 49 نقص؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین).
تمام مطالعات در تمام گروهها، میزان بقا برای را دندانهای درمانشده 100% گزارش کردند. هیچ بستهشدن کامل پاکت (pocket) گزارش نشد. تجزیهوتحلیل کمی درمورد کیفیت زندگی بیماران امکانپذیر نبود.
شواهد با کیفیت بسیار پایین وجود دارد که اضافه کردن APC به OFD یا BG + OFD زمانی که درمان نقایص زیر استخوانی انجام میشود، ممکن است عمق پروب پاکت، سطح پیوست بالینی و رادیوگرافی پرکردن نقص استخوان را بهبود بخشد. شواهد کافی از یک مزیت در استفاده از APC برای GTR یا EMD، مشاهد نشد.