مالاریا یک علت مهم بیماری و مرگ در سراسر مناطق اندمیک است. در طول دهه گذشته موفقیت قابلتوجهی علیه مالاریا عمدتا بهواسطه توزیع پشهبندهای آغشته به حشرهکش (LLINs) به دست آمده است. با وجود این، از آنجایی که روشهای کنترل علیه گزش پشه در هوای آزاد و زمانهایی که افراد در حال فعالیت هستند اثر حفاظتکنندگی ندارد، حذف کامل بیماری دشوار است.
ارزیابی اثر دفعکنندههای موضعی، البسه آغشته به حشرهکش و دفعکنندههای فضایی بر انتقال مالاریا.
ما تا 26 جون 2017 در این پایگاههای اطلاعاتی جستوجو کردیم: پایگاه ثبت تخصصی گروه بیماریهای عفونی کاکرین؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترلشده (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trails)؛ منتشرشده در کتابخانه کاکرین؛ MEDLINE؛ Embase؛ US AFPMB؛ خلاصه مقالات CAB و LILACS. ما همچنین در پلتفرمهای ثبت کارآزماییها و خلاصه مقالات کنفرانسها جستوجو کردیم؛ و برای دستیابی به کارآزماییهای منتشرنشده و در حال اجرا با سازمانها و شرکتها تماس گرفتیم.
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCTs؛ randomised controlled trails) و کارآزماییهای خوشهای تصادفیسازی و کنترلشده را وارد مرور کردیم که روی دفعکنندههای موضعی اثربخش در دفع پشهها؛ البسته آغشته به پرمترین (permethrin)؛ و دفعکنندههای فضایی از جمله کویلهای پشه (mosquito coils)؛ انجام شده بودند؛ ما کارآزماییهایی را که استفاده از دفعکنندهها با یا بدون LLINs به عنوان پشهبندهای آغشته به حشرهکش بررسی کرده بودند، بررسی کردیم.
2 نویسنده مرور به صورت مستقل کارآزماییها را برای ورود به مرور بررسی، دادهها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. حل هر گونه اختلافنظر بر عهده نویسنده سوم قرار داشت. ما دادهها را با اجرای متاآنالیز، تجزیهوتحلیل و بر حسب اینکه شامل LLINs بودند یا خیر، طبقهبندی کردیم. ما نتایج به دستآمده را از cRCT ها از طریق تعدیل برای خوشهبندی با RCT های مجرد ترکیب کردیم. و نتایج را با استفاده از فارست پلات (forest plots) ارائه کردیم. ما از سیستم درجهبندی توصیهها، ارزیابی، ارتقا و بررسی (GRADE) برای ارزیابی درجه قطعیت شواهد استفاده کردیم.
8 cRCT و 2 RCT با معیارهای ورود مطابقت داشتند. 6 کارآزمایی دفعکنندههای موضعی، 2 کارآزمایی البسه آغشته به حشرهکش و 2 کارآزمایی دفعکنندههای فضایی را بررسی کرده بودند.
دفعکنندههای موضعی
6 RCT، که 5 مورد از آنها از نوع تصادفیسازیشده خوشهای بودند، دفعکنندههای موضعی را بررسی کرده بودند که ساکنین مناطق اندمیک مالاریا را دربرمیگرفتند،. 4 کارآزمایی از دفعکنندههای موضعی به صورت ترکیبی با پشهبندها استفاده کرده بودند اما 2 کارآزمایی که روی جمعیتهای متحرک به اجرا درآمده بود، فقط از دفعکنندههای موضعی استفاده کرده بود. اثر دفعکنندههای موضعی بر پیشگیری از مالاریای بالینی (خطر نسبی (RR): 0.65؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.4 تا 1.07؛ شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین) یا عفونت مالاریا ناشی از انگل پلاسمودیوم فالسیپاروم(P. falciparum) (RR: 0.84؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.84 تا 1.12؛ شواهد با درجه قطعیت پایین) شفاف نیست. اثر حفاظتی این دفعکنندهها علیه موارد بالینی پلاسمودیوم ویواکس (P. vivax) نیز شفاف نیست (RR: 1.07؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.80 تا 1.41؛ شواهد با درجه قطعیت پایین). تجزیهوتحلیلهای زیرگروهی کارآزماییهای دربرگیرنده پشهبندهای آغشته به حشرهکش، نشاندهنده اثر حفاظتی در برابر دفعکنندههای موضعی علیه مالاریا نبود. فقط 2 مطالعه پشهبندهای آغشته به حشرهکش را دربرنمیگرفتند و آنها پیامدهای متفاوتی را اندازهگیری کرده بودند؛ یک مطالعه اثر محافظتی دفعکنندهها را علیه موارد بالینی پلاسمودیوم فالسیپاروم گزارش کرده بود (RR: 0.23؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.40 تا 0.71)؛ اما مطالعه دیگر اثر حفاظتی دفعکنندهها را علیه بروز عفونت مالاریا ناشی از هر یک از موارد پلاسمودیوم فالسیپاروم یا پلاسمودیوم ویواکس اندازهگیری نکرده بود.
البسه آغشته به حشرهکش
البسه آغشته به حشرهکش در کارآزماییهایی که در کمپهای پناهندگان در پاکستان و میان نیروهای ارتشی در آمازون کلمبیا به اجرا در آمده بودند، بررسی شده بود. هیچیک از مطالعات پشهبندهای آغشته به حشرهکش را در اختیار شرکت کنندگان قرار نداده بودند. در غیاب پشهبندها، البسته آغشته به حشرهکش ممکن است بروز مالاریای بالینی ناشی از پلاسمودیوم فالسیپاروم را حدود 50% (RR: 0.49؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.29 تا 0.83؛ شواهد با درجه قطعیت پایین) و پلاسمودیوم ویواکس (RR: 0.64؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.40 تا 1.01؛ شواهد با درجه قطعیت پایین) را کاهش دهد.
دفعکنندههای فضایی
2 RCT تصادفیسازیشده خوشهای کویلهای پشه را برای پیشگیری از مالاریا بررسی کرده بودند. ما چیزی درباره اثر دفعکنندههای فضایی روی پیشگیری از مالاریا نمیدانیم (RR: 0.24؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.03 تا 1.72؛ شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین). ناهمگونی بزرگی میان مطالعات وجود داشت و یک مطالعه دارای خطر سوگیری بالایی بود.
شواهد کافی برای نتیجهگیری درباره اثر دفعکنندههای موضعی یا فضایی بر پیشگیری از مالاریا وجود ندارد. برای تولید شواهد با درجه قطعیت بالاتر قبل از ارایه توصیههای موثق، به کارآزماییهایی با طرح مطالعاتی بهتر نیاز است. پایبندی به دستورات روزانه به عنوان یک محدودیت اصلی پابرجاست. البسه آغشته به حشرهکش، ممکن است خطر عفونت مالاریا را در غیاب پشهبندهای آغشته به حشرهکش کاهش دهد؛ برای توسعه کاربردپذیری نتایج، بهتر است مطالعات صورتگرفته روی البسه آغشته به حشرهکش در جمعیت عمومی انجام شود.