آمبولی ریوی یک بیماری بالقوه تهدید کننده حیات است که در آن یک لخته خونی میتواند از وریدهای عمقی که عمدتا در پا هستند وارد ریه شود. پیش از این، آمبولی ریوی با آنتیکوآگولانتهای هپارین و آنتاگونیست ویتامین K تحت درمان قرار میگرفت. به تازگی، دو شکل از آنتیکوآگولانتهای مستقیم خوراکی (direct oral anticoagulants; DOACs) معرفی شدهاند: مهار کننده مستقیم ترومبین (direct thrombin inhibitors; DTI) خوراکی و مهار کنندههای خوراکی فاکتور Xa. داروهای جدید دارای ویژگیهایی از جمله مصرف خوراکی، تاثیر قابل پیشبینی، عدم نیاز به پایش مکرر یا تنظیم مجدد دوز دارو و دارا بودن چند تداخل دارویی شناخته شده است که نسبت به درمان معمولی ممکن است مطلوب باشند. تا به امروز، هیچ مرور کاکرینی، اثربخشی و ایمنی این داروها را در درمان طولانیمدت (حداقل به مدت سه ماه) برای آمبولی ریوی اندازهگیری نکرده است.
ارزیابی اثربخشی DTIهای خوراکی و مهار کنندههای خوراکی فاکتور Xa برای درمان طولانیمدت آمبولی ریوی.
هماهنگ کننده جستوجوی کارآزماییهای گروه عروق در کاکرین، به جستوجو در پایگاه ثبت تخصصی (آخرین جستوجو ژانویه 2015) و پایگاه ثبت مطالعات کاکرین (آخرین جستوجو ژانویه 2015) پرداخت. بانکهای اطلاعاتی کارآزماییهای بالینی نیز برای جزئیات مطالعات در حال انجام یا منتشر نشده، جستوجو شدند. ما فهرست منابع مقالات مرتبط بازیابی شده از طریق جستوجوهای الکترونیکی را برای یافتن استنادات بیشتر جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شدهای را وارد مرور کردیم که در آنها بیماران مبتلا به آمبولی ریوی، که بیماری آنها توسط تکنیکهای تصویربرداری استاندارد تایید شده بود، برای دریافت DTI خوراکی یا مهار کننده فاکتور Xa خوراکی برای درمان طولانیمدت آمبولی ریوی (حداقل به مدت سه ماه) گروهبندی شده بودند.
دو نویسنده مرور (LR؛ JM) بهطور مستقل از هم دادهها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را در کارآزماییها ارزیابی کردند. اختلاف نظرات به کمک بحث با نویسنده سوم (PK) حلوفصل شد. وقتی که ناهمگونی را پائین در نظر گرفتیم، از متاآنالیزها استفاده کردیم. دو پیامد اولیه مورد نظر ترومبوآمبولی وریدی راجعه و آمبولی ریوی بود. سایر پیامدها شامل مورتالیتی به هر علتی و خونریزی عمده بود. تمام پیامدها را با استفاده از یک نسبت شانس (OR) با 95% فاصله اطمینان (CI) محاسبه کردیم.
پنج کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده را با مجموع 7897 شرکتکننده وارد مرور کردیم. دو مطالعه DTIهای خوراکی (دابیگاتران (dabigatran)) و سه مطالعه مهار کننده فاکتور Xa خوراکی (یک مطالعه ریواروکسابان (rivaroxaban)، یک مطالعه ادوکسابان (edoxaban) و یک مطالعه آپیکسابان (apixaban)) را تست کردند.
تجزیهوتحلیلها تفاوتی در اثربخشی DTIهای خوراکی نسبت به آنتیکوآگولاسیون استاندارد در پیشگیری از آمبولی ریوی راجعه (OR: 1.02؛ 95% CI؛ 0.50 تا 2.04؛ دو مطالعه؛ 1602 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بالا)، ترومبوآمبولی وریدی راجعه (OR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.52 تا 1.66؛ دو مطالعه؛ 1602 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بالا)، ترومبوز ورید عمقی (DVT؛) (OR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.29 تا 2.13؛ دو مطالعه؛ 1602 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بالا) و خونریزی عمده (OR: 0.50؛ 95% CI؛ 0.15 تا 1.68؛ دو مطالعه؛ 1527 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بالا) نشان نداد.
برای مهار کنندههای فاکتور Xa خوراکی، زمانی که ما سه مطالعه وارد شده را در مرور با همدیگر در متاآنالیز ترکیب کردیم، ناهمگونی قابل توجهی برای آمبولی ریوی راجعه مشاهده شد (OR1.08:؛ 95% CI؛ 0.46 تا 2.56؛ دو مطالعه؛ 4509 شرکتکننده؛ I2 = 58%؛ شواهد با کیفیت متوسط). مهار کنندههای خوراکی فاکتور Xa در پیشگیری از ترومبوآمبولی وریدی راجعه، (OR: 0.85؛ 95% CI؛ 0.63 تا 1.15؛ سه مطالعه؛ 6295 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بالا)، DVT؛ (OR: 0.72؛ 95% CI؛ 0.39 تا 1.32؛ دو مطالعه؛ 4509 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بالا)، مورتالیتی به هر علتی (OR: 1.16؛ 95% CI؛ 0.79 تا 1.70؛ یک مطالعه؛ 4817 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت متوسط) یا خونریزی عمده (OR: 0.97؛ 95% CI؛ 0.59 تا 1.62؛ دو مطالعه؛ 4507 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بالا) اثربخشی کمتر یا بیشتری نداشتند. هیچ یک از مطالعات کیفیت زندگی را اندازه گیری نکرد.
هیچ شواهدی مبنی بر تفاوت بین DTIهای خوراکی و آنتیکوآگولاسیون استاندارد در پیشگیری از آمبولی ریوی مکرر وجود نداشت. کیفیت شواهد با استفاده از معیارهای درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) در سطح بالا ارزیابی شد. شواهد مربوط به اثربخشی مهار کنندههای فاکتور خوراکی Xa برای پیشگیری از آمبولی ریوی مکرر بیش از حد ناهمگون بود که بتوان آن را در یک تجزیهوتحلیل تجمعی ترکیب کرد. برای پیامدهای ترومبوآمبولی وریدی راجعه، DVT، مورتالیتی به هر علتی و خونریزی عمده هیچ شواهدی حاکی از تفاوت بین DOACها و آنتیکوآگولاسیون استاندارد وجود ندارد. با توجه به معیارهای GRADE، کیفیت شواهد در سطح متوسط تا بالا بود.